Αν υπήρχε λογοτεχνικό Hall of Fame, ο Philip Roth θα βρισκόταν ήδη εκεί

Την Τετάρτη, μια μέρα μετά το θάνατο του Philip Roth στα 85 του χρόνια, ο The
Guardian περιέγραψε τον Αμερικανό συγγραφέα ως εκείνον που “εξερεύνησε την Αμερική μέσα από τις αντιφάσεις του ίδιου της του χαρακτήρα για περισσότερες από 6 δεκαετίες”, ενώ η
Κατερίνα
Σχινά,

η μεταφράστρια μερικών από τα βιβλία του Roth στην Ελλάδα, έγραψε πως “ήταν ο πεζογράφος που συνέλαβε την ανθρώπινη κατάσταση ως μαύρη κωμωδία – μια κωμωδία που συστατικά της είναι ο ερωτισμός, η σκληρότητα, ο μηδενισμός, η υπαρξιακή αγωνία, η σαρκαστική αδιαφορία, η αποστασιοποίηση”.

Ο Philip Roth γεννήθηκε το 1933 στο Newark του New Jersey, μεγάλωσε σε μια εβραϊκή οικογένεια, σπούδασε στο Bucknell University και στο University of Chicago, εκεί από όπου αποφοίτησε το 1955. Το πρώτο του βιβλίο που αποτελούνταν από 1 νουβέλα και 5 διηγήματα, το ‘Αντίο Κολόμπους’ (‘Goodbye, Columbus’, 1959), πούλησε 12,000 hardbacks και, το κυριότερο, κέρδισε το National Book Award του 1960, κάνοντας τον συγγραφέα έναν ανερχόμενο δημιουργό στο χώρο της Αμερικανικής λογοτεχνίας.

Ακολούθησαν τα ‘Κι ό,τι θέλει ας γίνει’ (‘Letting Go’, 1962), το πρώτο μυθιστόρημα του συγγραφέα και το ‘Τότε που ήταν καλό κορίτσι’ (‘When She Was Good’, 1967), αλλά η μεγάλη εμπορική επιτυχία ήρθε με το ‘Το σύνδρομο Πόρτνοϊ’ (‘Portnoy’s Complaint’, 1969), που πούλησε περισσότερα από 420,000 αντίτυπα μέσα στις πρώτες 10 εβδομάδες από την κυκλοφορία του, εκτοξεύοντας το όνομα του Philip Roth και μετατρέποντάς τον σε λογοτεχνικό σταρ.

Η επιτυχία του βιβλίου όμως έφερε μια στροφή στο έργο του, με τη σάτιρα του ‘Our Gang’ (1971), της νουβέλας ‘Το βυζί’ (‘The Breast’, 1972) με πρωταγωνιστή για πρώτη φορά τον David Kepesh και αργότερα με τα ‘The Great American Novel’ (1973) και ‘Η ζωή μου ως άντρα’ (‘My Life as a Man’, 1974). Την ίδια εποχή ο Roth ταξιδεύει συχνά στην Τσεχοσλοβακία, εκεί όπου συναντά συγγραφείς όπως ο Milan Kundera και ο Vaclav Havel αλλά και αργότερα την ηθοποιό Claire Bloom, με την οποία η σχέση του θα κρατήσει σχεδόν 20 χρόνια.

Στο τέλος της δεκαετίας του ‘70 δημιουργεί τον Nathan Zuckerman, το alter ego του. Μέσα στα επόμενα χρόνια γράφει το ‘Ζούκερμαν δεσμώτης’ (‘Zuckerman Bound’, 1985) που αποτελείται από 3 μέρη και έναν επίλογο. Ο Zuckerman, ένας νεαρός Εβραίος συγγραφέας που προσπαθεί να βρει την άκρη ανάμεσα στην τέχνη, το σεξ, την οικογένεια και τη φήμη, είναι η περσόνα του ίδιου του Roth και ο ‘Δεσμώτης’ το ίσως σημαντικότερο έργο του. Με τον Zuckerman ο συγγραφέας θα συνεχίσει να ασχολείται για πολλά χρόνια ακόμα, παραδίδοντας μερικά από τα πιο πολυδιαβασμένα και σπουδαία βιβλία του, μέσα από τα ‘Η Αντιζωή’ (‘The Counterlife’, 1986), ‘Αμερικανικό ειδύλλιο’ (‘American Pastoral’, 1997), με το οποίο κέρδισε το Pulitzer Prize, ‘Παντρεύτηκα έναν κομμουνιστή’ (‘I Married a Communist’, 1998), ‘Το ανθρώπινο στίγμα’ (‘The Human Stain’, 2000) και ‘Φεύγει το φάντασμα’ (‘Exit Ghost’, 2007).

Μια επέμβαση στο γόνατό του το 1987 θα φέρει πόνο και μαζί τον εθισμό στα ηρεμιστικά Halcion, ένα φάρμακο που απαγορεύτηκε λίγα χρόνια μετά λόγω της συχνής εμφάνισης ψυχωτικών συμπτωμάτων, κάτι που συνέβη και στον Roth, αλλά και στα Xanax. Ο συγγραφέας ζει απομονωμένος με κατάθλιψη εξαιτίας των φαρμάκων και με την προσωπικότητά του υπό διάλυση. Την ίδια εποχή εκδίδεται το αυτοβιογραφικό ‘Τα γεγονότα’ (‘The Facts, 1988), το οποίο θα ακολουθήσει λίγο αργότερα το επίσης memoir ‘Πατρική κληρονομιά’ (‘Patrimony’, 1991). Ενδιάμεσα εμφανίζεται και το μυθιστόρημα ‘Απάτη’ (‘Deception’, 1990).

Καθαρός πια από τα φάρμακα, ο Roth γράφει το ‘Επιχείρηση Σάυλωκ’ (‘Operation Shylock’, 1993) για αυτή του την εμπειρία, αλλά μια κριτική του John Updike για το βιβλίο στον New Yorker ρίχνει τον συγγραφέα και πάλι σε βαθιά κατάθλιψη και άγριες εναλλαγές διάθεσης, κάνοντάς τον να κλειστεί για ένα διάστημα σε μια ψυχιατρική κλινική, ενώ φέρνει τελικά και το χωρισμό του με την Claire Bloom. Το διαζύγιο τους το 1995 και η εχθρική συμπεριφορά του Roth απέναντί της περιγράφει η Bloom στα απομνημονεύματά της το ‘96, ενώ και ο ίδιος ο συγγραφέας γράφει για τα συναισθήματά του στο ‘Παντρεύτηκα έναν κομμουνιστή’ του ’98.

Με το μυθιστόρημα ‘Το θέατρο του Σάμπαθ’ (‘Sabbath’s Theater’, 1995) ο Philip Roth κερδίζει το 2ο του National Book Award, με πρωταγωνιστή τον Mickey Sabbath, έναν από τους πιο ιδιαίτερους χαρακτήρες του. Αρκετά χρόνια αργότερα θα έρθει και το speculative ‘Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής’ (‘The Plot Against America’, 2004) που εντάσσει τον συγγραφέα ανάμεσα στους σημαντικούς συγγραφείς και για την alternative history λογοτεχνία.

Από το 2006 μέχρι και το 2010 ο Roth έγραψε τα τελευταία βιβλία του, μια σειρά που ονόμασε “σύντομα μυθιστορήματα” και αποτελείται από τα ‘Καθένας’ (‘Everyman’, 2006), ‘Αγανάκτηση’ (‘Indignation’, 2008), ‘Η ταπείνωση’ (‘The Humbling’, 2009) και ‘Νέμεσις’ (‘Nemesis’, 2010). Σε αυτά ασχολείται με την αρρώστια, την προχωρημένη ηλικία, τη μειωμένη δύναμη, την αμείωτη επιθυμία, το θάνατο.

Το ‘Νέμεσις’ ήταν και το τελευταίο του βιβλίο. Ο Roth σταμάτησε να γράφει μετά την ολοκλήρωσή του. Ένα χρόνο αργότερα, το 2011, του απονεμήθηκε το Man Booker International Prize για το σύνολο του έργου του. Τα επόμενα χρόνια ανέθεσε στον Blake Bailey να γράψει τη βιογραφία του και έδωσε την τελευταία του μεγάλη συνέντευξη τον Μάιο του 2014 στο BBC, στο 2ωρο ‘Philip Roth Unleashed’ που μπορείτε να δείτε παρακάτω.

Ο συγγραφέας άφησε πίσω του ένα σπουδαίο, εκτενές έργο. Θεωρήθηκε από πολλούς ο σημαντικότερος συγγραφέας, Αμερικανός συγγραφέας τουλάχιστον, της γενιάς του. Ο Roth ασχολήθηκε με την επιθυμία, με το σεξ, με την ενοχή, με το εβραϊσμό. Προκάλεσε με τη διεισδυτική ματιά του στην Αμερικανική κοινωνία και υπέμεινε τη μήνη της Εβραϊκής κοινότητας αφού εξέθεσε τις αδυναμίες της και την ασφυκτική της επιρροή. Το όνομά του αναφερόταν εδώ και πολλά χρόνια ανάμεσα στα φαβορί για το βραβείο Νόμπελ, μια επιβράβευση της λογοτεχνίας που αντιπροσώπευσε, η οποία δεν ήρθε όμως ποτέ.

Ο Philip Roth είναι μια τεράστια απώλεια για το χώρο της λογοτεχνίας. Μια εμβληματική προσωπικότητα που ανέβασε το σύνολο του χώρου τον οποίο αγάπησε και υπηρέτησε για 60 χρόνια. Αν δεν έχετε διαβάσει κάποιο από τα βιβλία του, κάντε το τώρα. Θα ανακαλύψετε τον κόσμο του Roth και μαζί έναν από τους λογοτέχνες που σημάδεψαν τον 20ο αιώνα. Κι αν χρειάζεστε μερικές προτάσεις για το από που να ξεκινήσετε, ρίξτε μια ματιά σε ένα από τα 3 παρακάτω βιβλία.

Το σύνδρομο Πόρτνοϊ

Πόρτνοϊ, Σύνδρομο, ουσ. [εκ του Αλεξάντερ Πόρνοϊ, 1933-]. Διαταραχή κατά την οποία έντονες ηθικές και αλτρουιστικές ορμές συγκρούονται αδιαλείπτως με ακραίες σεξουαλικές επιθυμίες, συχνάκις διεστραμμένης φύσεως. Κατά τον Σπίλφόγκελ, «πράξεις επιδειξιμανίας, ηδονοβλεψίας, αυτοερωτισμού και στοματικής συνουσίας αφθονούν· πάντως, συνέπεια της «ηθικότητας» του ασθενούς, ούτε η φαντασίωση ούτε η πράξη οδηγούν σε γνήσια σεξουαλική ικανοποίηση, αλλά μάλλον σε υπερισχύοντα αισθήματα αιδούς και φόβου κολασμών, ιδίως με τη μορφή του ευνοχισμού» (Spielvogel, O., «Το συγκεχυμένο πέος», Internationale Zeitschrift für Psychoanalyse, τομ. XXIV, σελ 909). Ο Σπίλφόγκελ πιστεύει ότι πολλά από τα συμπτώματα μπορούν ν’ ανιχνευτούν στους δεσμούς που κυριαρχούν στη σχέση μητέρα-παιδί.

Ο Ροθ επιτίθεται με έντονο σαρκασμό και χωρίς οίκτο στη στενομυαλιά, την άγνοια και την ανοησία που αποτελούν την πηγή των κοινωνικών προκαταλήψεων. Η εξομολόγηση του Πόρτνοϊ είναι μια απελπισμένη κραυγή-έκκληση υπέρ της ανεκτικότητας.

Αμερικανικό ειδύλλιο

Ο Σίμουρ Λιβόρ ενηλικιώνεται στη μεταπολεμική Αμερική του θριάμβου και της ευημερίας. Αλλά ό,τι αγαπάει χάνεται όταν η χώρα παθαίνει παράκρουση τα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του’60. Ούτε ο πιο απομονωμένος και καλοπροαίρετος πολίτης δεν καταφέρνει να αποφύγει το σαρωτικό κύμα της ιστορίας. Το “Αμερικανικό ειδύλλιο” είναι η ιστορία της ανόδου και της πτώσης ενός καλότυχου Αμερικανού -ενός δυνατού άνδρα γεμάτου αυτοπεποίθηση, αριστοτέχνη της κοινωνικής ισορροπίας που τον συντρίβουν οι δυνάμεις της κοινωνικής αναταραχής.

Του Λιβόβ δεν του επιτρέπεται να ζήσει για πάντα ευτυχισμένος στην αγαπημένη του πέτρινη αγροικία με την όμορφη γυναίκα του και τη ζωηρή κόρη του με την πρόωρη ανάπτυξη, που είναι το φως των ματιών του. Φως των ματιών του ώσπου να γίνει δεκάξι χρονών και να εξελιχθεί σε τρομοκράτισσα επαναστάτρια αποφασισμένη να καταστρέψει τον παράδεισο του πατέρα της.

Με έντονο ρεαλισμό, ο Ροθ ξαναγυρίζει στις συγκρούσεις και τις βίαιες μεταβολές της δεκαετίας του 1960. Το βιβλίο αυτό μιλάει για την αγάπη -και το μίσος- για την Αμερική. Για την επιθυμία ν’ ανήκεις -και την άρνηση να ανήκεις- στην Αμερική. Αντιπαραθέτει την επιθυμία για μια ειδυλλιακή αμερικανική ζωή -ζωή αξιοσέβαστη, με ηρεμία, τάξη, αισιοδοξία και δημιουργία- στη γηγενή αμερικανική παραφροσύνη.

Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής

Στη “Συνωμοσία εναντίον της Αμερικής” ο Φίλιπ Pοθ ξεκινά από ένα φανταστικό αλλά άκρως εφιαλτικό σενάριο: Τι θα γινόταν αν στις εκλογές του 1940 κέρδιζε, αντί για τον Δημοκρατικό Pούζβελτ, ο Pεπουμπλικάνος υποψήφιος, εθνικός “ήρωας των αιθέρων”, αλλά και αντισημίτης και προσωπικός φίλος του Χίτλερ, Tσαρλς Λίντμπεργκ; Ποιο θα ήταν το πρόσωπο μιας Αμερικής που υπογράφει σύμφωνο φιλίας με τον Χίτλερ και την Ιαπωνία; Πώς θα φαινόταν στον υπόλοιπο κόσμο, αν ο υπουργός εξωτερικών του Γ΄ Pάιχ, ο φον Pίμπεντροπ, χόρευε βαλς στον Λευκό Οίκο; Και ποιο θα ήταν το μέλλον των εκατομμυρίων Aμερικανοεβραίων σε μια Αμερική όπου τον πρώτο λόγο έχει ο αντισημιτισμός;

O μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας μας δίνει ένα φανταστικό πολιτικό θρίλερ και ταυτόχρονα σκιαγραφεί με αριστοτεχνικό τρόπο την τραγωδία μιας τετραμελούς οικογένειας του Nιου Tζέρζι: των Pοθ, με τον επτάχρονο Φίλιπ να βρίσκεται στο επίκεντρο του συναρπαστικού, ενίοτε αστείου αλλά και συγκινητικού αυτού μυθιστορήματος, στο οποίο ορισμένοι ίσως δουν μια σκοτεινή, πολιτική αλληγορία για τη σημερινή Αμερική.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ

Οι 100 ιστορίες που σημάδεψαν την ανθρωπότητα

|Η ποπ κουλτούρα μέσα από εικόνες| Ακολούθησε το Ιnstagram account του PopCode.