Anora: Πώς ο Tom Cruise, ο Godard και το Pretty Woman έχτισαν έναν Χρυσό Φοίνικα

Δηλαδή, ένα φιλμ πρωτίστως αγνά διασκεδαστικό – αστείο, συναισθηματικό, με διαρκή απρόοπτα, γκάφες, κυνηγητά, παρεξηγήσεις. Και φυσικά, ανθρώπους του περιθωρίου με χρυσή καρδιά. Δίχως όμως ποτέ τίποτα από αυτά να σημαίνουν πως δεν παίρνουμε και το δραματικό βλέμμα, ένα μελαγχολικό υπόστρωμα σε όλη την ιστορία, μια διαρκής υπενθύμιση πως το Όνειρο δεν είναι για όλους.

Στο κέντρο αυτού του συνδυασμού βρίσκεται το Anora, ένα φιλμ που από τη στιγμή που έκανε πρεμιέρα στις Κάννες περιγράφηκε από κριτικούς ως απόγονο –την ίδια στιγμή– των κοινωνικού ρεαλισμού ταινιών του βρετανού Mike Leigh (Μυστικά και Ψέματα), του χολιγουντιανού παραμυθιού ενός Pretty Woman, και των screwball εξάρσεων σκηνοθετών των ‘30s και ‘40s όπως ο Ernst Lubitsch.

Πώς μπαίνουν όλα αυτά στο ίδιο καζάνι; Είναι κάτι που ο Sean Baker κάνει σε όλη του την καριέρα. Ο σκηνοθέτης των ανεξάρτητων διαμαντιών όπως το Florida Project και το Tangerine αφηγείται σε όλα του τα έργα ιστορίες για ήρωες του περιθωρίου, μέσα από τα δικά τους μάτια, αλλά και με μια διάθεση αγνής κινηματογραφικής διασκέδασης, με αναφορές που φτάνουν από τον κινηματογράφο και την τηλεόραση 100 χρόνων πριν, μέχρι πολιτικοκοινωνικές αναφορές στον κόσμο του σήμερα.

«Ο Baker δημιουργεί αυτό που θα λέγαμε αντι-παραμύθια», έγραψε το AP, κι είναι μια σωστή περιγραφή. Τα πάντα στις ταινίες του έχουν κάτι από την παλιομοδίτικη δομή ταινιών και ιστοριών που μας μεγάλωσαν ή που θυμόμαστε από παιδιά – αλλά η ματιά τους είναι καλά ριζωμένη στη σκληρή σημερινή πραγματικότητα.

Το Anora, που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, ακολουθεί την Ani, μια νεαρή σεξεργάτρια που σε μια ξέφρενη βραδιά κεφιού καταλήγει να παντρεύεται νεόπλουτο γόνο Ρώσου ολιγάρχη. Λίγες μέρες όμως άντεξε το παραμύθι: Η οικογένεια του νεαρού μόλις μάθει τι συνέβη, θα τρέξουν να ακυρώσουν το γάμο και να διορθώσουν την κατάσταση.

Η ταινία είναι στην ουσία ένα μεγάλο κυνηγητό γεμάτο κωμικά στιγμιότυπα, σωματική κωμωδία, φωνές, απρόοπτα – και πάρα πολλή ψυχή. Την Anora παίζει μια εκπληκτική Mikey Madison, την οποία θα θυμάστε είτε ως μέλος της οικογένειας Manson στο Once Upon a Time… in Hollywood του Tarantino είτε ως μανιακή στο πρόσφατο revival του Scream – γενικά, είναι μια φάτσα που δεν ξεχνιέται. Κι ο Sean Baker έστησε πάνω της ένα σύγχρονο, σκληρό, ξέφρενο παραμύθι, που εκτός συγκλονιστικού απροόπτου θα οδηγήσει και τους δύο στα Όσκαρ.

Πώς φτιάχτηκε όμως η Anora μέσα από γνώριμα υλικά του κινηματογραφικού παρελθόντος; Αυτές είναι κάποιες από τις κυριότερες αναφορές του φιλμ. Ταινίες που είτε θα αναγνωρίσετε μες στο DNA του Anora ή, για να το πάμε ανάποδα, ταινίες που αν αγαπάτε κι αν σας διασκεδάζουν, τότε σίγουρα το Anora θα είναι (και) για εσάς.

O Sean Baker με τον διευθυντή φωτογραφίας του Anora, Dtew Daniels.

Το σινεμά των ‘70s: Ανάμεσα στις καταλυτικές αποφάσεις του Baker ήταν ότι θα γύριζε την ταινία σε 35άρι φιλμ με αναμορφικούς φακούς. «Με επηρέασε το σινεμά των 70’s. Όχι μόνο οι ταινίες του Νέου Χόλιγουντ αλλά και οι ιταλικές, ισπανικές και ιαπωνικές ταινίες της περιόδου, σε ό,τι αφορά το στυλ και την ευαισθησία. Αυτός ο συνδυασμός είναι που με ενέπνευσε, μία ελεγχόμενη αισθητική με χορογραφημένες κινήσεις της κάμερας και έναν διακριτικό αλλά στυλιζαρισμένο φωτισμό». 

Μαζί με τον διευθυντή φωτογραφίας Drew Daniels, εξηγεί πως «προσεγγίσαμε την ταινία όπως οι ανεξάρτητοι κινηματογραφιστές των 70’s. Είχαμε απλά εργαλεία. Κάναμε γύρισμα στους δρόμους με τον πραγματικό φωτισμό της Νέας Υόρκης και του Μπρούκλιν».

Η αναρχία του Pedro Almodovar: Η βαθιά ανθρωπιστική μανιακή ενέργεια ταινιών του Baker οπως το Anora και το Tangerine έχει κάτι από το σινεμά του μεγάλου Ισπανού σκηνοθέτη. Το Tangerine είχε χαρακτηριστεί μέχρι και «το Crank αν είχε σκηνοθετηθεί από τον Almodovar»(!). Λέει ο Baker πως «ο Almodovar πετυχαίνει κέντρο εδώ και 40 χρόνια. Θρασύς, άτακτος και τρομερά αστείος. Οι εικόνες του είναι εντελώς μοναδικές σε αυτόν».

Screwball κωμωδίες: Το φρενήρες κωμικό ρομάντσο του προπολεμικού Χόλιγουντ ζει και βασιλεύει στην καρδιά της Anora. «Νομίζω πως ναι, αντλούσα από έναν ολόκληρο αιώνα διαφορετικών κωμικών ειδών. Προφανώς η κωμωδία screwball είναι κάτι που έχω μελετήσει και κάτι που εκτιμώ πραγματικά», λέει ο Baker. Στις Κάννες τον Μάιο, μετά την απονομή του Χρυσού Φοίνικα, η πρόεδρος της επιτροπής Greta Gerwig εξήγησε για την απόφαση πως το Anora βρίσκεται σε συνομιλία με το σινεμά του Ernst Lubitsch και του Howard Hawks.

Χολιγουντιανή κωμωδία των ‘80s: Η έμπνευση του Baker δεν εξαντλείται στο ασπρόμαυρο Χόλιγουντ, αλλά φτάνει και στο πιο πρόσφατο. Αναφέρεται σε ταινίες όπως το Coming to America του John Landis με τον Eddie Murphy, και φυσικά το Pretty Woman του Garry Marshall που έχει παραλληλιστεί ιδιαιτέρως με το Anora. «Μεγάλωσα στη δεκαετία του ’80, και συνειδητοποίησα εκ των υστέρων ότι αντλούσα πολλά από τις σχεδόν mainstream κωμωδίες της δεκαετίας του ’80», λέει. «Ο John Landis και ίσως ακόμα και τώρα συνειδητοποιώ ότι ίσως και ο Garry Marshall».

Η κλασική σκηνή του Risky Business: Σε μια απολαυστική στιγμή του Anora, ο νεαρός γαμπρός αναπαριστά την εμβληματική σκηνή από το Risky Business, όπου ο Tom Cruise γλιστρά στο μαρμάρινο πάτωμα με τις κάλτσες φορώντας απλά ένα πουκάμισο και κάνοντας lip synch. Η σκηνή, όπως εξηγεί ο Sean Baker σε συνέντευξη στο News24/7, προέκυψε μέσα από αυτοσχεδιασμό, κι από ένα συνεργατικό κλίμα.

«Δεν υπήρχε στο σενάριο καν αυτό», λέει. «Απλά το αρχοντικό όπου γυρίζαμε είχε αυτά τα όμορφα μαρμάρινα πατώματα και ξαφνικά ο Mark Eidelstein έκανε στην πρώτη λήψη αυτή την αναφορά. Έτρεξε στο πάτωμα με τις κάλτσες του και γλίστρησε κατευθείαν μες στο πλάνο. Και όλοι αναγνωρίσαμε ότι αυτή η εικόνα ήταν από το Risky Business και λέμε ΟΚ, γιατί όχι! Είναι λογικό. Και το κρατήσαμε».

«Εξάλλου αυτή η ταινία, αν το καλοσκεφτείς, είχε να κάνει με την εργασία του σεξ. Οπότε είπαμε, ναι, είμαστε εντάξει με αυτό. Ας είναι αυτό είναι ένα ωραίο μικρό νεύμα προς εκείνη την ταινία».

Νεορεαλισμός και Νουβέλ Βαγκ: Ως μεγάλος μαθητής του κινηματογράφου, ο Baker γνωρίζει πως μερικά από τα κυρίαρχα κινήματα του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα είναι σχεδόν αδύνατον να μην είναι κομμάτι της κινηματογραφικής γλώσσας του, ειδικά με δεδομένο το είδος ιστοριών που λέει. Έτσι, οι επιρροές του εδώ είναι σαφείς, όπως τονίζει: «Από το ιταλικό σινεμά δανειστήκαμε τα ζουμ και από την Περιφρόνηση του Γκοντάρ εμπνευστήκαμε για τη χρήση του χρώματος και τη σύνθεση».

***

Το Anora, μια από τις σημαντικότερες ταινίες της σεζόν, είναι όλα τα παραπάνω, αλλά και τίποτα ακριβώς σαν οποιοδήποτε από αυτά. Ίσως γι’αυτό την αγάπησαν τόσο έντονα τα μέλη της επιτροπής των Καννών, αλλά και η διεθνής κριτική. Με το βλέμμα οπωσδήποτε στραμμένα και προς τα φετινά Όσκαρ, η ταινία τώρα φτάνει επιτέλους στο κοινό της.

*Το Anora κυκλοφορεί στην Ελλάδα από την Tanweer στις 24 Οκτωβρίου.