“Έφυγε” ο Μπόρις Γέλτσιν

Η προσωπικότητα και οι αποφάσεις του σημάδεψαν την πρώτη δεκαετία της δημοκρατικής Ρωσίας. Αμφιλεγόμενος όσο και αποφασιστικός δεν δίστασε να οδηγήσει τα ρωσικά τεθωρακισμένα μπροστά από τη ρωσική βουλή και να διατάξει τον κανονιοβολισμό της. Αλλά και να κηρύξει τον πόλεμο στην Τσετσενία για να ανακαλέσει τα στρατεύματα του δύο χρόνια αργότερα.

Η σφραγίδα όμως του ρώσου προέδρου μπήκε σε δύο γεγονότα παγκόσμιας εμβέλειας. Στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και στη μετατροπή του κρατικά οργανωμένου ρωσικού γίγαντα σε μια φιλελεύθερη οικονομία… Με ότι αυτό συνεπάγεται.

Η αναρρίχηση στην εξουσία

Ο Μπόρις Γέλτσιν γεννήθηκε την 1η Φεβρουαρίου στη Μπούτκα του Σβέρντλοβσκ και σπούδασε στο Ural Polytechnic Institute από όπου και αποφοίτησε το 1955. Μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης από το 1961, προσχώρησε στις τάξεις της Νομεκλατούρας το 1968 και έντεκα χρόνια αργότερα το Πολιτικό Γραφείο το διόρισε στη θέση του 1ου γραμματέα της επιτροπής του Σβέρντλοβσκ κάνοντας τον πιο ισχυρό άνθρωπο σε μια από τις πιο σημαντικές βιομηχανικές περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης. Παρέμεινε σε αυτή τη θέση μέχρι το 1985.

Έχοντας αρχικά την εύνοια του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και του Γεγκόρ Λιγκάτσεφ διορίστηκε, το 1985, 1ος γραμματέας της (δήμαρχος) της Μόσχας για να αποπεμφθεί δύο χρόνια αργότερα μετά από μια διαφωνία για τις παρεμβάσεις της Ραΐσα Γκορμπατσόβ στα θέματα της πολιτείας. Η περίοδος που ακολούθησε ήταν και η πιο δύσκολη στη ζωή του και συνοδεύτηκε από μια απόπειρα αυτοκτονίας αλλά την προετοιμασία της αντεπίθεσης του.

Η ευκαιρία για τη επιστροφή του στην κεντρική πολιτική σκηνή ήρθε με το Συμβούλιο των Αντιπροσώπων του Λαού όπου και εκλέχθηκε το 1989 ως αντιπρόσωπος της Μόσχας καταλαμβάνοντας και μια θέση στο Ανώτατο Σοβιέτ της Ομόσπονδης Ρωσικής Δημοκρατίας. Σε μια ρευστή, πολιτικά, εποχή και με την υποστήριξη τόσο των δημοκρατικών όσο και των συντηρητικών μελών του Ανωτάτου Σοβιέτ ο Γέλτσιν έγινε το κεντρικό πρόσωπο σε μια μάχη εξουσίας μεταξύ των δομών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και της Ρωσικής Δημοκρατίας. Η διεκδίκηση εξουσίας σημαδεύτηκε από το ψήφισμα του Συμβουλίου των Αντιπροσώπων για αυτοδιάθεση και ο Γέλτσιν παραιτήθηκε το 1990.

Δύο προεδρικές θητείες

Στις 12 Ιουνίου 1991, ο Γέλτσιν πήρε το 57% των ψήφων για την προεδρία της Ρωσικής Δημοκρατίας κατατροπώνοντας τον, εκλεκτό του Γκορμπατσόφ, Νικολάι Ρίζκοφ. Ανέλαβε καθήκοντα προέδρου της Ρωσικής Δημοκρατίας στις 10 Ιουλίου και στις 18 Αυγούστου του ίδιου χρόνου πρωτοστάτησε στην αποτροπή του πραξικοπήματος των σκληροπυρηνικών κομμουνιστών κατά του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.

Με τις εξουσίες του Γκορμπατσόφ πρακτικά περιορισμένες, ούτε η Σοβιετική ένωση ούτε η Ρωσική Δημοκρατία ήταν κάτω από τον έλεγχο του ενώ η λαϊκή υποστήριξη μεταφερόταν συνεχώς προς στο πρόσωπο του Γέλτσιν. Στις 24 Δεκεμβρίου, η Ρωσική Ομόσπονδη Δημοκρατία πήρε τη θέση της Σοβιετικής Ένωσης στα Ηνωμένα Έθνη και η τελευταία, με υπογραφή Γέλτσιν, έπαψε να υφίσταται και επίσημα.

Shock Therapy

Μόλις μέρες μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Γέλτσιν άρχισε να καταστρώνει ένα πρόγραμμα μεταμόρφωσης της κεντρικά οργανωμένης οικονομίας σε δυτικά πρότυπα. Αξιοποιώντας τις προτάσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που πρότειναν ταχύτατες μεταρρυθμίσεις, ακολούθησε τα περίφημα προγράμματα αναδιάρθρωσης “shock therapy”.

Παράλληλα, ακολούθησε μια πολιτική μακροοικονομικής σταθεροποίησης αυξάνοντας το ύψος των επιτοκίων για περιορίσει το δανεισμό και περικόπτοντας τις δαπάνες το κράτους, τις επιχορηγήσεις προς τις επιχειρήσεις και τις κοινωνικές παροχές. Το αποτέλεσμα δεν ήταν το αναμενόμενο και η Ρωσία ήρθε αντιμέτωπη με μια οικονομική ύφεση αντίστοιχη με αυτή της Αμερικής στη δεκαετία του 30. Ανάλογη πτώση υπέστη και η δημοτικότητα του Γέλτσιν.

Τα τανκς στη Βουλή

Η μάχη των αρμοδιοτήτων μεταξύ του Ρωσικού Ανωτάτου Σοβιέτ, του Συμβουλίου των Αντιπροσώπων και του προέδρου Γέλτσιν κλιμακώθηκε μέσα στο 1992 με ορόσημο την ανεπιτυχή ψηφοφορία για την καθαίρεση του προέδρου. Στην επερχόμενη συνταγματική κρίση, που προέκυψε με τη απόφαση του Γέλτσιν να καταργήσει τα δύο σώματα και κυβερνήσει μέχρι τη ψήφιση εκλογή νέου συντάγματος και βουλής, το Ανώτατο Σοβιέτ προχώρησε στην καθαίρεση του.

Τα συνταγματικά κωλύματα όμως και οι διαδηλώσεις όμως που συνεχίστηκαν για τέσσερις εβδομάδες δεν ήταν αρκετά για να κάμψουν την αντίσταση του. Ή καλύτερα του στρατού. Σε μια εντυπωσιακή κίνηση και φέρνοντας τη χώρα στα πρόθυρα εμφυλίου, στις 3 Οκτωβρίου 1993, ο Γέλτσιν οδήγησε τα ρωσικά τεθωρακισμένα μπροστά από το ρωσικό κοινοβούλιο και διέταξε τον κανονιοβολισμό του κτιρίου. Σε μια δήλωση που μεταδόθηκε τηλεοπτικά ανακοίνωσε την κατάργηση της Κρατικής Δούμα και του Ανωτάτου Σοβιέτ.

Μέρος δεύτερον

Η δεύτερη προεδρική θητεία κύλησε πιο ομαλά αλλά και πιο αθόρυβα κυρίως λόγω των προβλημάτων υγείας του Γέλτσιν και πιθανώς αλκοολισμού. Με τη στήριξη της ρωσικής οικονομικής ολιγαρχίας, που ο ίδιος ανέδειξε κατά την ιδιωτικοποίηση της οικονομίας, επέζησε μιας ακόμα προσπάθειας για καθαίρεση και μια σειράς διώξεων για την υπογραφή των Belavezha Accords (τα έγγραφα που επισημοποίησαν τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991), το πραξικόπημα του 1993 και την κήρυξη του πολέμου στην Τσετσενία.

Στις 9 Αυγούστου 1999, απέλυσε τον πρωθυπουργό Σεργκέι Στεπάσιν και για τέταρτη συνεχόμενη φορά τη ρωσική κυβέρνηση. Στη θέση του Στεπάσιν διόρισε τον, άγνωστο τότε, Βλαντιμίρ Πούτιν δίνοντας του ουσιαστικά και τη σκυτάλη της εξουσίας.

Ο Μπόρις Γέλτσιν πέθανε προχθές, 23 Απριλίου 2007, από ανακοπή καρδιάς.

Βίντεο

Δείτε τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές της πολιτικής του καριέρας στο βίντεο που ακολουθεί.