Οι καλύτερες ελληνικές ταινίες για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Ένα ιστορικό δράμα αξιώσεων (που κάνει πρεμιέρα στις 26 Οκτωβρίου) από ένα πολυβραβευμένο σκηνοθέτη που έχει αποδείξει ότι ξέρει να αναδεικνύει εμπνευσμένα την ελληνική ιστορία (εσένα κοιτάζω στα μάτια ‘εμφύλια’ ‘Ψυχή Βαθιά’); Μάλιστα, βεβαίως. ‘Το Τελευταίο Σημείωμα’ του Παντελή Βούλγαρη, σε συμπαραγωγή COSMOTE TV, παρουσίαζει μια ιδανική συγκυρία για να ξαναζήσουμε το πολεμικό παρελθόν μας με τον πλέον ρεαλιστικό τρόπο.

Και, παράλληλα, σου δίνει την ευκαιρία να το δεις στην επίσημη πρεμιέρα, αν είσαι συνδρομητής COSMOTE TV. Δες πώς:

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο τελευταίος ‘τίμιος’ πόλεμος, όπως τον έχουν αποκαλέσει (υπό την έννοια ότι το ποιοί ήταν οι καλοί και ποιοι οι κακοί ήταν εύκολο να το διακρίνεις) ποτέ δεν βγήκε εκτός κινηματογραφικής μόδας. Απόδειξη το φετινό ‘Δουνκέρκη’ του Christopher Nolan, αριστουργηματικό και κάργα ρεαλιστικό, που ήρθε να προστεθεί σε μια σειρά πρόσφατων ταινιών όπως τα ‘Fury’, ‘Allied’ και ‘Inglourious Basterds’ με τον Brad Pitt, ‘Hacksaw Ridge’ του Mel Gibson, ‘Their Finest’, ‘The Monuments Men’, ‘The Imitation Game’ και ότι άλλο κυκλοφόρησε μετά τον σεβάσμιο ‘προπάππου’ όλων αυτών, το ‘Saving Private Ryan’ του Spielberg.

Στην Ελλάδα, αντίστροφα, οι καλές ταινίες για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκείνες που αξίζει να κάτσεις και να δείξεις στο παιδί σου για να καταλάβει τι ακριβώς συνέβη στην Ελλάδα εκείνη την ταραγμένη & ηρωική περίοδο, είναι ελάχιστες και σκορπισμένες στα πέρατα του χώρου και του χρόνου.

Και αυτό παρότι η μεγαλύτερη επιτυχία όλων των εποχών του ελληνικού κινηματογράφου είναι ένα πολεμικό δράμα. Συγκεκριμένα το ‘Υπολοχαγός Νατάσα’ του 1971, το οποίο έκοψε τα περισσότερα εισιτήρια μέχρι να του πάρει την πρωτιά τo ‘Safe Sex’ των Ρέππα-Παπαθανασίου. Δια χειρός Νίκου Φώσκολου, με πρωταγωνιστές την Αλίκη Βουγιουκλάκη και Δημήτρη Παπαμιχαήλ στα εντελώς ντουζένια τους, είναι σαφώς εκτός της λίστας μας ωστόσο αναφέρεται για λόγους πληρότητας.

Ήταν η δεύτερη φορά που η Βουγιουκλάκη τα έβαλε με τους Γερμανούς μετά τη ‘Δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά’ (που την βλέπει, ως δασκάλα σε χωριό, να παντρεύεται τον γιο του προέδρου Δημήτρη Παπαμιχαήλ τη μέρα που ξέσπασε ο πόλεμος) και μια από τις δυο ταινίες, μαζί με το ‘Κοντσέρτο για Πολυβόλα’ (ένα εντελώς respect όνομα) που προβάλλουν μανιασμένα τα κανάλια την 28η Οκτωβρίου.

Εκεί όπου το αντίπαλο δέος της Αλίκης, η Τζένη Καρέζη κλέβει στρατιωτικά έγγραφα (τα οποία δίδει στους Ιταλούς) και την καρδιά του λοχαγού Κώστα Καζάκου. Κυριολεκτικά και μεταφορικά, αφού εκεί ήταν που ξεκίνησε η σχέση τους που οδήγησε στο γάμο. Μπόνους η παρουσία του αξεπέραστου, συγκλονιστικού, “είσαι ο δικός μας Laurence Olivier” Μάνου Κατράκη.

Αν και, προσωπικά, το παραπάνω δίδυμο, με φόντο τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το προτιμώ στο ‘Μια γυναίκα στην Αντίσταση’. Εκεί που η Τζένη, μετά τον χαμό του αρραβωνιαστικού της,  αποφασίζει να βοηθήσει την αντίσταση δημιουργώντας σχέση με τον διοικητή των γερμανικών στρατευμάτων.

Ενώ, έτσι για την ιστορία, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι στο top 10 των ελληνικών ταινιών με την καλύτερη εισπρακτική επίδοση βρίσκεται και το ‘Οι γενναίοι του Βορρά’ (1970) με την τετράδα Γιάννη Βόγλη, Ξένια Καλογεροπούλου, Πέτρο Φυσσούν και Λάκη Κομνηνό και θέμα ένα Έλληνα αξιωματικό που, μετά την κατάρρευση του μετώπου το 1941, επιστρέφει στο χωριό του στην Ανατολική Μακεδονία και ξεκινάει την αντίσταση κατά των Βουλγάρων.

Καθώς επίσης, εντελώς δικαίως, το έξοχο ‘Τι Έκανες στον Πόλεμο Θανάση’ του Ντίνου Κατσουρίδη (βλέπε 3 βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης) με τον Θανάση Βέγγο να μας χαρίζει μια από τις πιο συγκλονιστικές ερμηνείες της καριέρας του. Ιδανικά το παραπάνω βλέπεται μαζί με το προφητικό ‘Το Μεγάλο Κανόνι’ του 1981, όπου ο Βέγγος συνειδητοποιεί ότι ο γιος του, που σπουδάζει στην Γερμανία, έχει μπλέξει με μια ναζιστική ομάδα.

Προσοχή. Ταινίες για την εμπλοκή της Ελλάδας στον Πόλεμο, την Κατοχή και την Αντίσταση έχουν βγει πολλές. Για την ακρίβεια ντουζίνες. Δυστυχώς οι περισσότερες την περίοδο πριν ή κατά την δικτατορία. Τότε που οι πληγές (στην κοινωνία και στους βετεράνους του πολέμου) ήταν ακόμη ερμητικά ανοιχτές και κανείς δεν είχε την διάθεση, το συμφέρον ή την απαραίτητη απόσταση για να δει τα πράγματα ψύχραιμα και αντικειμενικά. Ή, έστω, όσο ψύχραιμα και αντικειμενικά γίνεται.

Και εδώ, κάπου, είναι που μπαίνει στην εξίσωση ‘Το Τελευταίο Σημείωμα’ του Παντελή Βούλγαρη. Ένα ιστορικό δράμα διεθνούς εμβέλειας (ναι, τολμώ να το πω-όταν το δεις θα το καταλάβεις), με φόντο το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου και τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν το διάστημα πριν την δραματική Πρωτομαγιά του 1944.

Αυτά που βλέπουμε να εκτυλίσσονται μέσα από τα μάτια του διερμηνέα του στρατοπέδου, Ναπολέοντα Σουκατζίδη (στο ρόλο ο Ανδρέας Κωσταντίνου), πρόσφυγα από τη Μικρά Ασία και ιδιαίτερα αγαπητού στους συντρόφους του και του τελευταίου διοικητή του στρατοπέδου, Κάρλ Φίσερ.

Αυτά που μπορείς να δεις και εσύ από πρώτο χέρι, και μάλιστα στην φαντασμαγορική επίσημη πρεμιέρα της ταινίας, μαζί με όλους τους συντελεστές (Αθήνα, 23/10, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών / Θεσσαλονίκη, 16/10, Ολύμπιον) στέλνοντας -αν είσαι συνδρομητής της COSMOTE, που είναι συμπαραγωγός- απλώς ένα SMS στο 19129 (και γράφοντας, ανάλογα με τον τόπο διαμονής σου), τη λέξη «Αθήνα» ή «Θεσσαλονίκη».

Μια ταινία που είναι δεδομένο ότι θα βλέπουμε -με χαρά και όχι αγανάκτηση ή γέλια, όπως συμβαίνει με αρκετές από τις σύνηθες υπόπτους, τηλεοπτικά, της 28ης Οκτωβρίου- τα επόμενα χρόνια. Ξεκινώντας από την πρώτη τηλεοπτική προβολή της ταινίας που είναι προγραμματισμένη τον ερχόμενο χειμώνα στα κανάλια COSMOTE CINEMA.

Ωσότου αυτό, όμως, να συμβεί, μπορούμε κάλλιστα να πούμε -χασκογελώντας ή όχι- ένα τεράστιο ‘ΟΧΙ’ μαζί με τον Κώστα Πρέκα, τον επίσημο master των πολεμικών ταινιών των 70s, μέσα από το πυροβολείο του στην Ήπειρο, στην ομώνυμη blockbuster ταινία του 1969 (η οποία απέσπασε 3 βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης).

Ή να κουνήσουμε το κεφάλι ακούγοντας το, θρυλικό πλέον, ‘Οι Γερμανοί είναι φίλοι μας’ από το ‘Η Χαραυγή της Νίκης’ σχετικά με την επιχείρηση καταστροφής του γερμανικού στρατιωτικού αεροδρομίου της Κρήτης.

Δυο από τα δικά μας, ολοδικά μας, blockbuster (αναλογικά πάντα) με ξένες παραγωγές με φόντο τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ελλάδα όπως τα ‘Κανόνια του Ναβαρόνε’ και το ‘Μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι’.

Γιατί προφανώς και μέσα σε όλες τις σχετικές ταινίες υπάρχουν ορισμένα εξαιρετικά αξιόλογα δείγματα. Όπως π.χ. ο -αντιπολεμικός και βαθιά ανθρωπιστικός- ‘Ουρανός’ του Τάκη Κανελλόπουλου (1962), που προβλήθηκε στα Φεστιβάλ Καννών και Νέας Υόρκης, σχετικά με μια παρέα στρατιωτών στο μέτωπο της Αλβανίας.

Το σπαραξικάρδιο (με την καλή έννοια) ‘Μπλόκο’, με τους Κώστα Καζάκο, Γιάννη Φέρτη και Μάνο Κατράκη να μας αφηγούνται τα δραματικά γεγονότα γύρω από το ‘Μπλόκο της Κοκκινιάς’. Τότε που 3.000 και πλέον Γερμανοί και Έλληνες συνεργάτες τους κύκλωσαν όλη την περιοχή γύρω από την Κοκκινιά με αποτέλεσμα 350 νεκρούς.

Ο ‘Γοργοπόταμος’ (1968), η πρώτη ‘γιγαντιαία ταινία αντιστάσεως’, όπως έγραφε εύστοχα το πόστερ της όταν κυκλοφόρησε, σχετικά με την κορυφαία αντιστασιακή πράξη κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, αποτέλεσμα της συνεργασίας των ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ και Βρετανών κομάντος. Μια ενέργεια που εμπόδισε τον ανεφοδιασμό των στρατευμάτων του Ρόμελ στη Βόρεια Αφρική και έκανε αίσθηση σε όλη την Ευρώπη.

Και, για τους εντελώς σινεφίλ, το νεορεαλιστικό ‘Ξυπόλυτο Τάγμα’ (1954) του Γκρέγκ Τάλλας. Πρόκειται για την αληθινή ιστορία 160 ορφανών παιδιών από τη Θεσσαλονίκη που, όταν τους έδιωξαν οι Ναζί από τα ορφανοτροφεία, δημιούργησαν μια ηρωική συμμορία που άρχισε να κλέβει τρόφιμα από Γερμανούς και μαυραγορίτες και να βοηθάει την αντίσταση.

Όμως η πλειοψηφία μάλλον δεν έχει γεράσει -για να το θέσουμε κομψά- καλά. Ή τουλάχιστον δεν έχει τα εχέγγυα να αποτελέσει αυτό που λέγαμε νωρίτερα, ένα αντικειμενικό μάθημα οπτικοποιημένης ιστορίας. ‘Το Τελευταίο Σημείωμα’ αντιθέτως, αναμένεται να λάβει τη θέση του ανάμεσα στα απόλυτα classics του είδους. Σύντομα θα δούμε και το γιατί.