Choose Life: Η κληρονομιά που σου άφησε το ορίτζιναλ Trainspotting

“Είσαι τουρίστας στα ίδια τα νεανικά σου χρόνια”. Θα μπορούσε να είναι σλόγκαν για την ποπ κουλτούρα και τον τρόπο που την καταναλώνουμε τα τελευταία χρόνια. Είναι όμως ατάκα του Sickboy στο ‘T2: Trainspotting’. Πάλι σλόγκαν θα μπορούσε να είναι βέβαια, απλά για τον τρόπο που τοποθετεί ο Danny Boyle τον θεατή του στο σίκουελ.

Στο ‘T2’, η χαρά σου θα είναι αυθόρμητη όταν θα δεις την παρέα του Εδιμβούργου να επανενώνεται, ακόμα κι αν το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουν για να εκτονώσουν τα νεύρα που τους έχουν μείνει από την τελευταία φορά που βρίσκονταν στο ίδιο δωμάτιο και ο Renton ξεκινούσε τη νέα του ζωή με τα λεφτά που τους έκλεβε, είναι να βγάλουν τη χολή από μέσα τους. Θα γελάσεις επίσης πολύ, με έναν έξω φωνή τρόπο που το ορίτζιναλ ‘Trainspotting’ δε σου άφησε πολλές ευκαιρίες να κάνεις. Ο Boyle ξέρει ακόμα πώς να κάνει μια σκηνή οπτικά ενδιαφέρουσα μέσα από τις γωνίες και τη φωτογραφία, όπως έχει τελειοποιήσει και την κάθαρση μέσα από συναισθηματικά οξυμένες σκηνές που στηρίζονται σε καλές ερμηνείες και μη βεβιασμένες αλληλεπιδράσεις. Αυτά είναι τα καλά του ‘T2’ που κάνουν την προβολή του ευχάριστη, ή τελοσπάντων όχι χαμένο χρόνο. Απλά δεν επαρκούν για να το κάνουν αναγκαία θέαση.

Σε ένα τέτοιο περίπου σίκουελ/περίπου αναβίωση, μαντεύεις εκ των προτέρων ότι η νοσταλγία θα παίξει τον ρόλο της. Και στη δική σου περίπτωση αφού σε έφερε στην αίθουσα για να δεις τι κάνουν οι πιο διασκεδαστικοί losers των ‘90s, αλλά και για τους ίδιους τους χαρακτήρες που θυμούνται τη ζωή που άφησαν πίσω. Σε μια από τις πρώτες σκηνές ο Renton επιστρέφει στο δωμάτιο που τον έβλεπες κάποτε να αποτοξινώνεται και βάζει στο πικ απ του το ‘Lust For Life’. Τελικά το κλείνει πριν καν αρχίσει, σηματοδοτώντας ότι τίποτα δε μπορεί να είναι το ίδιο. Το μήνυμα αυτό εγκαταλείπεται σύντομα.

Όλα τα throwbacks στις στιγμές που μας έμειναν από το ‘Trainspotting’ λειτουργούν περισσότερο σαν βαρίδι, παρά σαν άγκυρα για τη νέα ταινία. Και αν αυτό ενίοτε μπορεί να λειτουργήσει σαν homage σε παλιότερες δημιουργίες όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του ‘Force Awakens’ με το ‘A New Hope’, όταν εκτός από την αφήγηση βλέπεις και τους ίδιους τους χαρακτήρες να ακολουθούν τα ίδια beats που ακολουθούσαν 20 χρόνια πριν, σχεδόν έρχεσαι σε δύσκολη θέση για λογαριασμό τους. Το ‘T2’ δείχνει τους ήρωές του στάσιμους σε έναν κόσμο που, όπως προειδοποιούσε κάποτε η Diane τον Renton, άλλαζε. Το πλησιέστερο, λοιπόν, που μπορείς να βρεις για θεματική σε μια ταινία που κρατά τα χαρτιά της αρκετά απροσδιόριστα, είναι οι Generation Xers που αρνήθηκαν να μεγαλώσουν μαζί με τους υπόλοιπους.

Για όσους όμως χειροκροτούσαν όταν ο Renton διάλεγε μια κανονική ζωή υπό τους ήχους του ‘Born Slippy’ και το βάρος μιας προδοσίας, το ‘T2’ μάλλον θα αποδειχθεί άστοχο. Τουλάχιστον μέχρι το ‘T3’ που μάλλον ετοιμάζεται.

Γι’ αυτούς λοιπόν, και για όσους θυμούνται το φανταστικό ταξίδι τους στο Εδιμβούργο με αγάπη, η παρακάτω λίστα συγκεντρώνει όσα κράτησε η ποπ κουλτούρα και η συλλογική κοινωνική μας μνήμη από το ‘Trainspotting’:

Τον Iggy Pop

Πριν κλείσεις το tab, όχι, δεν εννοούμε ότι το ‘Trainspotting’ έφτιαξε τον Iggy Pop. Στα ‘90s ωστόσο, η δημοτικότητα του Pop είχε βρει τη βολική γωνιά της εκτός του mainstream. Για τους νεότερους ήταν το τίμιο κειμήλιο της ροκ που έβγαινε με see-through για να προμοτάρει τα άλμπουμ του. Μπορεί ο ίδιος να αναφέρει συχνά ότι ο David Bowie τον κράτησε κυριολεκτικά ζωντανό, αλλά η εισαγωγική σκηνή του ‘Trainspotting’ υπό τους ήχους του ‘Lust For Life’ ήταν που τον κράτησε αθάνατο.

Σίγουρα έπαιξε ρόλο και η περσόνα του ίδιου του καλλιτέχνη που έγινε με τη σειρά της μέρος των διαλόγων μιας αφήγησης-υψωμένο δάχτυλο, σε μια πραγματικότητα λιγοστών ευκαιριών και νιχιλισμού.

Στα επόμενο διάστημα το κασέ του Pop φούσκωσε με διαφημίσεις, εκπομπές, live εμφανίσεις, την παρουσίαση μιας εκπομπής στο ραδιόφωνο, και σύμφωνα με τον πρώην μάνατζερ του μουσικού, Art Collins, τρομακτική ζήτηση για τα τραγούδια του για άλλες ταινίες με πάνω από 20 αιτήματα τους πρώτους 6 μήνες.

Το κύμα της Britpop/Electronica

Με τους Oasis και τις Spice Girls να έχουν κάνει κατάληψη των ερτζιανών στα ‘90s, το δεύτερο British Invasion ή αλλιώς Cool Britannia όπως ονομάστηκε το δεύτερο κύμα επιτυχίας των Βρετανών καλλιτεχνών εκτός του νησιού τους, ήταν πραγματικότητα και πριν το σάουντρακ του ‘Trainspotting’. Ήταν καιρός, ωστόσο, και για άλλα acts να κερδίσουν την προσοχή που τους άξιζε σε παγκόσμιο επίπεδο. Blur, Elastica, Sleeper, Pulp, Lou Reed, Underworld, Primal Scream, Leftfield, Brian Eno. Όλοι οι καλοί Βρετανοί δημιουργοί χώρεσαν στο OST της ταινίας και το εξώφυλλο του άλμπουμ είναι τόσο εμβληματικό, που το θυμάσαι ακόμα κι αν δεν το θυμάσαι. Μόνο η επιτυχία του ‘Born Slippy’, θα μπορούσε να είναι άρθρο από μόνη της.

Το σάουντρακ ως ιστορικό αποτύπωμα

Ότι ένα πετυχημένο σάουντρακ μπορεί να σπρώξει νέους καλλιτέχνες και να επαναφέρει παλιότερους το γνωρίζουμε. Τη δεκαετία των ‘90s ειδικά, η μουσική επένδυση μπορούσε να διαμορφώσει γούστα και να ξεκινήσει trends, με ταινίες όπως ‘Empire Records’, ‘Lost Highway’ και ‘Romeo + Juliet’ να είναι τρία μόνο από τα παραδείγματα που έκαναν πολλά για την καριέρα των καλλιτεχνών που ξεχώριζαν στα άλμπουμ τους  – σκέψου Edwyn Collins, David Bowie και Cardigans. Με λίγες εξαιρέσεις, συνήθως οσκαρικές, η σκυτάλη αυτή έχει περάσει στην τηλεόραση.

Το OST του ‘Trainspotting’, οι σκηνές που έντυσε και το context τους στο θεματικό πλαίσιο της ταινίας, δεν αποδείχθηκαν μονάχα trendsetters στις μέρες τους, αλλά λειτουργούν και μέχρι σήμερα σαν ένας ιστορικός οδηγός για το πνεύμα της εποχής που κατάφεραν να απαθανατίσουν. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στις Κάννες έναν χρόνο πριν οι Συντηρητικοί χάσουν τις εκλογές μετά από 18 χρόνια κυβέρνησης, αλλά οι ήρωές της που χρονολογικά τοποθετούνται πολύ νωρίτερα, ζουν ακόμα στον αβέβαιο κόσμο της Thatcher και του σκληρού οικονομικού ανταγωνισμού που τσάκιζε την εργατική τάξη και άφηνε τους νέους χωρίς προοπτική.

Η αφήγηση δε δείχνει μονάχα τα rave πάρτι για να σε διασκεδάσει – αυτά άλλωστε δεν κρατούν ούτε για 10 λεπτά κινηματογραφικού χρόνου στην πραγματικότητα – αλλά τους λόγους που τα πάρτι αυτά βρήκαν πρόσφορο έδαφος στη νεολαία και τους τρόπους που διάλεγε να ξεδώσει τότε.

Την απεικόνιση του χρήστη χωρίς στερεότυπα

Μία από τις κατηγορίες που δέχτηκε και δέχεται ακόμα το ‘Trainspotting’, είναι ότι έκανε τη χρήση ναρκωτικών να μοιάζει κουλ. Στην πραγματικότητα αυτό που έκανε ήταν να σπάσει το μονοδιάστατο στερεότυπο του αμίλητου, σκυφτού junkie στη γωνιά του δρόμου, και να απεικονίσει τους χρήστες μέσα από αντι-ήρωες που θα σκεφτόσουν πολύ πριν απορρίψεις την πρότασή τους για μια κοινή έξοδο.

Ο Boyle έφτιαξε μια ταινία για την ηρωίνη που απομακρύνεται από τον καταθλιπτικό τόνο των περισσότερων αντίστοιχων ταινιών, υποθέτοντας ότι ο μέσος άνθρωπος πιστεύει πως “μονάχα οι βλάκες θα άγγιζαν αυτό το ναρκωτικό” και αντιστρέφοντας τους όρους μέσα από τον Renton και την παρέα του. Η εξυπνάδα, το χιούμορ, οι ικανότητες και οι δυνατότητές τους συνυπάρχουν με την εξαθλίωση που σκιαγραφεί ξεκάθαρα η ταινία, και η αναπαράσταση του ενός δεν αναιρεί σε κανένα σημείο την ύπαρξη του άλλου.

Τον μονόλογο Choose Life

“Choose life. Choose a job. Choose a career. Choose a family. Choose a fucking big television, Choose washing machines, cars, compact disc players, and electrical tin can openers. Choose good health, low cholesterol and dental insurance. Choose fixed-interest mortgage repayments. Choose a starter home. Choose your friends. Choose leisure wear and matching luggage. Choose a three piece suite on hire purchase in a range of fucking fabrics. Choose DIY and wondering who the fuck you are on a Sunday morning. Choose sitting on that couch watching mind-numbing spirit-crushing game shows, stuffing fucking junk food into your mouth. Choose rotting away at the end of it all, pishing your last in a miserable home, nothing more than an embarrassment to the selfish, fucked-up brats you have spawned to replace yourself. Choose your future. Choose life . . . But why would I want to do a thing like that? I chose not to choose life: I chose something else. And the reasons? There are no reasons. Who needs reasons when you’ve got heroin?”

Το ‘Trainspotting’ ανοίγει με έναν αξέχαστο, χειμαρρώδη μονόλογο κατά της συμβατικής καθημερινότητας που απορρίπτει ο Renton και σε βάζει κατευθείαν στο νόημα. Προφανώς και δε θα συστήναμε την επιλογή της ηρωίνης για να ξεφύγεις από μια βαρετή πραγματικότητα, αλλά ο μονόλογος αυτός είχε καθαρτική αξία για όλους όσους δε φιλοδοξούσαν ή δε φιλοδοξούν να αποκτήσουν κάτι από τα παραπάνω για να βιώσουν την επιτυχία.

Αφηγηματικά, η αξία του μεγαλώνει και μέσα από την αντίθεσή του με τον μονόλογο του τέλους. Ο Renton δε συμβιβάζεται, απλά αποδεσμεύεται από όσα και όσους τον κρατούσαν πίσω και είναι επιτέλους έτοιμος να κάνει αυτό που ήθελε από την αρχή της ταινίας ουσιαστικά. Να κόψει την ηρωίνη και, κυρίως, να μεγαλώσει. Άλλωστε το ‘Trainspotting’, αν το απογυμνώσεις από τη θεματική των ναρκωτικών, είναι ουσιαστικά ένα coming of age στόρι.

“I’m gonna be just like you. The job, the family, the fucking big television. The washing machine, the car, the compact disc and electric tin opener, good health, low cholesterol, dental insurance, mortgage, starter home, leisure wear, luggage, three piece suite, DIY, game shows, junk food, children, walks in the park, nine to five, good at golf, washing the car, choice of sweaters, family Christmas, indexed pension, tax exemption, clearing gutters, getting by, looking ahead, the day you die.”