Chowdhury Prize: Μία καλή ευκαιρία να γνωρίσουμε τη γραφή του Χρήστου Οικονόμου
- 20 ΦΕΒ 2022
«Πιστεύουμε ότι κάνει εξαιρετική δουλειά, και ότι τα κείμενά του καταγράφουν με σπάνιο τρόπο την κοινωνική πραγματικότητα» σημείωσε ο David Ulin, καθηγητής Αγγλικής Λογοτεχνίας και πρώην συντάκτης βιβλίου των Los Angeles Times, σχετικά με τη βράβευση του Χρήστου Οικονόμου. «Το πιο σημαντικό στοιχείο όμως για την κριτική επιτροπή είναι η δύναμη της γραφής του – η δύναμη της γλώσσας, η δύναμη της διορατικότητας, η δύναμη των χαρακτήρων και των συγκρούσεων, τα δυσεπίλυτα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ήρωες, τα οποία δεν είναι άσχετα από τα δυσεπίλυτα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, κατά κάποιον τρόπο, όλοι μας».
Εξαιρετικά λόγια για έναν εξαιρετικό και καταξιωμένο Έλληνα συγγραφέα, ο οποίος στα 52 του χρόνια γίνεται ο πρώτος κάτοχος του Chowdhury Prize. Τι ακριβώς είναι αυτό; Ένα νεοσύστατο βραβείο στη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ (απονέμεται από το τμήμα Αγγλικής λογοτεχνίας του USC Dornsife College of Letters, Arts and Sciences σε συνεργασία με το Subir and Malini Chowdhury Foundation, το Kenyon College και το περιοδοικό Kenyon Review) που φιλοδοξεί να συστήσει λογοτεχνικές φωνές από όλον τον κόσμο στο αμερικανικό κοινό.
Κάτι, δηλαδή, που είναι απολύτως αναγκαίο αφού οι Αμερικανοί αναγνώστες επιλέγουν μόλις κατά 2% μεταφρασμένη λογοτεχνία. Κάπως έτσι, ο Χρήστος Οικονόμου γίνεται το πρώτο πρόσωπο σε ένα πολλά υποσχόμενο θεσμό. Μοναδική προϋπόθεση για να κατακτήσει κανείς το νεοσύστατο βραβείο; Να βρίσκεται στη μέση της συγγραφικής του καριέρας και να έχει πολλά ακόμα να δώσει.
Η σημασία του βραβείου
«Είναι μία πολύ σημαντική βράβευση για μένα» μου λέει ο 52χρονος συγγραφέας στο τηλέφωνο, πριν συνεχίσει: «Είναι σημαντικό να αναγνωρίζεται η δουλειά σου από ανθρώπους που δε σε γνωρίζουν προσωπικά και ζουν στην άλλη άκρη της Γης, αφού αυτό δείχνει ότι εκτιμούν το έργο σου αυτό καθεαυτό και όχι κάτι άλλο».
Το Chowdhury Prize βέβαια έχει και μία πρόσθετη ανταμοιβή πέρα από την ηθική δικαίωση: συνοδεύεται από 20 χιλιάδες δολάρια. «Είναι πολύ βοηθητικό, αφού όλοι γνωρίζουμε ότι στην Ελλάδα είναι από απίθανο έως ακατόρθωτο να βιοποριστείς ως συγγραφέας» σημειώνει με νόημα ο Χρήστος Οικονόμου, ο οποίος όμως τα τελευταία χρόνια άφησε τη δημοσιογραφία για να αφιερωθεί αποκλειστικά στο λογοτεχνικό γράψιμο.
Έτσι, μετά από τρεις συλλογές διηγημάτων που έστρεψαν -και δικαίως- το βλέμμα των Ελλήνων κριτικών πάνω τους, το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος του 2011, τις μεταφράσεις σε άλλες επτά γλώσσες, έρχεται και το επιστέγασμα του Chowdhury Prize. Όλα αυτά όμως ίσως, τελικά, να είναι μικρά μπροστά σε κάτι άλλο: την τρομερή αγάπη που έχει δείξει το κοινό προς τα έργα του συγγραφέα.
Η γραφή του Χρήστο Οικονόμου
Γιατί τώρα όσοι γνωρίσαμε τη γραφή του κολλήσαμε με αυτήν; Φαντάζομαι ο καθένας θα μπορούσε να βρει τα δικά του επιχειρήματα. Προσωπικά μιλώντας όμως, όταν διάβασα για πρώτη φορά δικά του διηγήματα (να σημειωθεί εδώ ότι ο Οικονόμου επιλέγει να είναι διηγηματογράφος, χωρίς να μοιράζει τις δυνάμεις με το μυθιστόρημα) με κόλλησαν στον τοίχο. Ήταν το 2010, στις αρχές της Ελληνική Κρίσης. Τότε που ακόμα δεν είχαμε καταλάβει τι τσουνάμι μας περίμενε.
Το Κάτι θα γίνει θα δεις ακολούθησαν οι συλλογές Το καλό θα ‘ρθει από τη θάλασσα και Οι κόρες του ηφαιστείου. Στην πρώτη όμως συλλογή που διάβασα -ανάμεσα στις 16 ιστορίες από τα Καμίνια, τη Νίκαια, και τη Δραπετσώνα, ανάμεσα σε ιστορίες για τράπεζες που παίρνουν σπίτια, για σπίτια που παίρνουν φωτιά, για όνειρα που γίνονται στάχτη- υπάρχει και ένα από τα καλύτερα διηγήματα που έχω διαβάσει ποτέ στη ζωή μου. Όχι, από νέο Έλληνα συγγραφέα. Όχι, απλά ελληνική λογοτεχνία – αλλά, γενικά.
Τι διαβάζεις στον Μάο που υπογράφει ο Χρήστος Οικονόμου; Την ιστορία του ομώνυμου ήρωα από τη Δραπετσώνα, ο οποίος δεν έχει όνομα αλλά μονάχα παρατσούκλι. «Τη μεγάλη του αδερφή, την Κατερίνα τη βιάσανε το καλοκαίρι πάνω στα νταμάρια στο Κατράκειο. Ήτανε καμιά δεκαριά Κορυδαλλιώτες από την πλατεία Μέμου. Από τότε δεν τη ξαναείδαμε» λέει ο κεντρικός χαρακτήρας.
Αυτός ο παράξενος αποσυνάγωγος δουλεύει σε μπιλιαρδάδικα για να μαζέψει λεφτά με στόχο να αγοράσει ένα πιστόλι. Είναι ένας ψηλόλιγνος άνθρωπος-σκιά που κρατά κάθε βράδυ σκοπιά, είναι προστάτης και αποδιοπομπαίος τράγος μαζί. Ένας τσάμπα security για τη γειτονιά που αγκομαχά από την καθημερινή βιοπάλη. Ένας υποήρωας χωρίς υπερδυνάμεις βγαλμένος από τη σκληρή πλευρά της πραγματικότητας.
Ο Μάο είναι το πνεύμα της γειτονιάς και ένας χαρακτήρας κεντημένος με λογοτεχνική λεπτοβελονιά. Δέκα χρόνια μετά, ίσως αντιλαμβάνομαι ακόμα καλύτερα τον λόγο που μου είχε κάνει τόση εντύπωση η ιστορία του τότε. Εκτός από άρτιο λογοτεχνικά το διήγημα κουβαλούσε -όπως και τα υπόλοιπα της συλλογής- και μια ζόρικη αλήθεια: σε αυτές τις γειτονιές η Ελληνική Κρίση είχε χτυπήσει πολύ πιο νωρίς την πόρτα των ανθρώπων.
Πολύ πριν φάμε τη μαζική σφαλιάρα, οι φτωχοποιημένες γειτονιές του Πειραιά ήταν γεμάτες από ανθρώπους που ζούσαν στο τέλος της οικονομικής αλυσίδας και τρυπιόντουσαν από τις αιχμηρές ακίδες στον πάτο του βαρελιού. Τις ιστορίες αυτών των λαϊκών ανθρώπων μετέφερε και μεταφέρει ο Χρήστος Οικονόμου στο χαρτί, σε διηγήματα τόσο δυνατά όσο η ίδια η ζωή.
