Διεθνές Βραβείο Booker 2023: Ο Georgi Gospodinov πάλεψε με τον χρόνο και βγήκε νικητής
O 55χρονος συγγραφέας από τη Βουλγαρία διέψευσε τα προγνωστικά με το Χρονοκαταφύγιο, ένα μυθιστόρημα στα όρια του sci-fi για τις αναμνήσεις που χάνονται.
- 25 ΜΑΙ 2023
«Ένα πραγματικά βαθύ έργο που καταπιάνεται με ένα σύγχρονο και παράλληλα φιλοσοφικό ερώτημα: τι μας συμβαίνει όταν οι αναμνήσεις μας χάνονται;» είπε στον λόγο της η πρόεδρος των κριτών για το Διεθνές Βραβείο Booker 2023, Leila Slimani, αναφερομένη στο Χρονοκαταφύγιο (εκδ. Ίκαρος) του Georgi Gospodinov, σε αγγλική μετάφραση δια χειρός Angela Rodel. Ο 55χρονος συγγραφέας είναι εδώ και λίγες ώρες ο νέος νικητής. Πώς χαρακτήρισε η τελευταία το μυθιστόρημά του; «Ένα καταπληκτικό έργο γεμάτο ειρωνεία και μελαγχολία».
Πρόκειται για τον πρώτο Βούλγαρο συγγραφέα που κερδίζει το βραβείο των 50.000 λιρών, το οποίο απονέμεται σε λογοτεχνικά έργα μεταφρασμένα στα Αγγλικά (με έκδοση στη Μεγάλη Βρετανία ή την Ιρλανδία) και μοιράζεται εξίσου στον συγγραφέα και τον μεταφραστή.
Μάλιστα, είναι μόλις ο δεύτερος νικητής με καταγωγή από τα Βαλκάνια. Ο πρώτος ήταν ο Αλβανός Ismael Kantare, ο οποίος είχε κερδίσει την πρώτη χρονιά που συστήθηκε το βραβείο το μακρινό πια 2005.
O Gospodinov βρέθηκε στη βραχεία λίστα του Διεθνούς Βραβείου Booker για το 2023 μαζί με τους Maryse Conde (Γουαδελούπη), Eva Baltasar (Ισπανία) Gauz (Ακτή Ελεφαντοστού), Guadalupe Nettel (Μεξικό), Cheon Myeong-kwan’s (Νότια Κορέα) και πολλά από τα διεθνή Μέσα δεν τον είχαν ανάμεσα στα φαβορί.
Άλλωστε, είναι κοινό μυστικό ότι η «γειτονιά» μας πιο σπάνια παρά συχνά απασχολεί τους ειδήμονες της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ίσως, άδικα, αλλά συμβαίνει.
Σίγουρα πάντως όταν ένας Βαλκάνιος συγγραφέας φτάνει τόσο ψηλά και μέχρι τις βραχείες λίστες διεθνών βραβείων ένα είναι σίγουρο: πρέπει να είναι πραγματικά καλός, αφού είναι μάλλον απίθανο να τον έχουν οδηγήσει μέχρι εκεί πολιτικές (ή άλλες) σκοπιμότητες.
Ένα μυθιστόρημα για τις αναμνήσεις που χάνονται
Τι θα συναντήσει όμως ένας αναγνώστης που θα επιλέξει το Χρονοκαταφύγιο (εκδ. Ίκαρος) ως το επόμενο βιβλίο του; Μην περιμένει κανείς κάποια τυπική ιστορία από τις παρυφές των Βαλκανίων. Ο Gospodinov είναι τολμηρός τόσο στην επιλογή των θεμάτων του όσο και στον τρόπο που τα υλοποιεί.
Χρόνος, μνήμη, αναμνήσεις, απώλεια, μέλλον-παρελθόν αλλά και πολλές άλλες θεματικές αναπτύσσονται μέσα στις 368 σελίδες του βιβλίου σε μία αφήγηση γεμάτη ιστορίες μέσα σε ιστορίες, η οποία κλείνει το μάτι στην επιστημονική φαντασία. Ή έστω απλά φαντασία: ο αφηγητής συναντά έναν χρονοταξιδιώτη με τη φαεινή αλλά πολύ παράξενη ιδέα να ιδρύσει μία «κλινική για το παρελθόν».
Τι ακριβώς συμβαίνει εκεί και ο ποιος είναι ο σκοπός της; Αποτελεί μία πολλά υποσχόμενη θεραπεία για ασθενείς που πάσχουν από Αλτσχάιμερ, αφού κάθε όροφός της αναπαριστά με κάθε πιθανή και απίθανη λεπτομέρεια τις δεκαετίες του 20ου αιώνα· τα πιο ακραία, τα πιο βίαια αλλά και τα ίσως πιο κοσμοϊστορικά 100 χρόνια στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Ο Gospodinov διαθέτει χιούμορ, λεπτή ειρωνεία, δυνατότητα να βυθιστεί βαθιά στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση, υψηλή τεχνική ενώ παράλληλα επιλέγει μία πολύ επίκαιρη θεματική για δύο διαφορετικούς λόγους: πρώτον, δυστυχώς το Αλτσχάιμερ απασχολεί όλο και πιο συχνά τις κοινωνίες μας και δεύτερον, η σχέση που αναπτύσσουμε σιγά-σιγά με τη νοσταλγία -καθώς το μέλλον μας γίνεται όλο και πιο αβέβαιο- είναι από εξαρτητική έως επικίνδυνη.
Ή για να επανέλθουμε στη φράση της Προέδρου της κριτικής επιτροπής: τελικά, ποιοι είμαστε χωρίς τις αναμνήσεις μας; Να, λοιπόν, ένα βραβευμένο βιβλίο από τα Βαλκάνια που μπορεί να μη δίνει απαραίτητα την απάντηση αλλά θέτει το ερώτημα στη σωστή του βάση.
Σε κάθε περίπτωση, ένα σίγουρο: ο Georgi Gospodinov πάλεψε λογοτεχνικά με τον χρόνο και βγήκε νικητής.
