Ο πρώτος πραγματικά σπουδαίος χαρακτήρας του Discworld έρχεται στο ‘Equal Rites’

Κάθε μήνα διαβάζουμε κι από ένα βιβλίο της επικής σειράς ‘Discworld’ του Terry Pratchett. Όλο το αρχείο μπορείτε να βρείτε εδώ.

***

Καθώς αλλάζουμε πρωταγωνιστές και ιστορία, ο Discworld κάνει στροφή από την καθαρή παρωδία προς αυτό που θα μάθουμε να θεωρούμε ως ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του γνωρίσματα: Την ανάπτυξη της ηθικής των χαρακτήρων του. Ανάμεσα σε αυτό το βιβλίο και το επόμενο ‘Mort’ ξεκινά πραγματικά ο κόσμος του Terry Pratchett.

Τίτλος: ‘Equal Rites’

Ημερομηνία έκδοσης: Ιανουάριος 1987

Σειρά: 3/41, Witches (1)

Το 3ο μέρος της σειράς φτάνει μόλις μερικούς μήνες μετά το ‘The Light Fantastic’. Ο Pratchett ξέρει πια πως θέλει να εξερευνήσει παραπάνω αυτόν τον κόσμο κι έτσι αλλάζει πρωταγωνιστές. Δεν υπάρχει εδώ Rincewind, ούτε Twoflower, αν και ο συγγραφέας επιλέγει να ασχοληθεί ξανά με τη μαγεία του Discworld.

This is a story about magic and where it goes and perhaps more importantly where it comes from and why, although it doesn’t pretend to answer all or any of these questions.

Μέσα στις πρώτες λέξεις του ‘Equal Rites’ ο συγγραφέας αναφέρει πως αυτή είναι μια ιστορία για το φύλο. Το βιβλίο ξεκινά με έναν μυστηριώδη μάγο που περπατά μέσα στη βροχή προς ένα χωριό που βρίσκεται κοντά στα Ramtop Mountains. Ξέρει πως πολύ σύντομα θα πεθάνει και θέλει να δώσει το ραβδί του σε ένα νεογέννητο μάγο. Πώς γνωρίζει πως είναι μάγος το αγέννητο ακόμα μωρό στο οποίο κατευθύνεται; Μα θα είναι ο όγδοος γιος ενός όγδοου γιου.

Βρίσκει το σπίτι του σιδερά του χωριού, εκεί που η γυναίκα του βρίσκεται στη στιγμή της γέννας και παραδίδει, λίγο πριν ξεψυχήσει, το ραβδί του στο παιδί. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: Το μωρό δεν είναι αγόρι αλλά κορίτσι και, όπως είναι γνωστό, οι γυναίκες δεν μπορούν να είναι μάγοι.

One of the unusual aspects of a magical universe is the existence of opposites. It has already been remarked that darkness isn’t the opposite of light, it is simply the absence of light.

Εδώ αρχίζουμε να κατανοούμε περισσότερο το πως λειτουργεί η μαγεία στον κόσμο του Pratchett, αφού ο ίδιος ο συγγραφέας αποφασίζει να μπει πιο βαθιά στους κανόνες της, στα είδη της και στο πως χρησιμοποιείται από τους κατοίκους του Discworld.

Μαζί με μας μαθαίνουν και οι χαρακτήρες του βιβλίου, με πρώτο από όλους τη Granny Weatherwax, ένας από τους πιο αγαπητούς χαρακτήρες ολόκληρης της σειράς, που κάνει εδώ την πρώτη της εμφάνιση. Η Granny είναι η μάγισσα του χωριού όπου γεννιέται η Eskarina Smith, Esk για τους φίλους, και δεν εμπιστεύεται καθόλου τους μάγους και τη δική τους μαγεία. Η τέχνη της Granny αφορά βότανα, φίλτρα, χειρομαντία και κυρίως τη “headology”, δηλαδή την ψευδαίσθηση προς τους άλλους ανθρώπους πως κατέχει περισσότερες δυνάμεις από όσες βρίσκονται στην πραγματικότητα στα χέρια της. Placebo effect σε όλο του το μεγαλείο.

The midwife’s name was Granny Weatherwax. She was a witch. That was quite acceptable in the Ramtops, and no one had a bad word to say about witches. At least, not if he wanted to wake up in the morning the same shape as he went to bed.

Η “headology” ακολουθεί ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στο έργο του Pratchett, αυτό της πίστης. Ο συγγραφέας θα ασχοληθεί και πάλι με αυτό και στα επόμενα βιβλία της σειράς Witches, αλλά θα καταπιαστεί και με τη θρησκευτική πίστη και με την πίστη στη δικαιοσύνη σε μετέπειτα συνέχειες του Discworld.

Η Granny είναι η πρώτη ολοκληρωμένη γυναίκα χαρακτήρας που συναντάμε στον Discworld και, παρότι στη συνέχεια θα αναπτυχθεί περισσότερο (όσο γίνεται όλο και καλύτερος συγγραφέας ο Pratchett), ήδη βλέπουμε στο ‘Equal Rites’ έναν από τους δυνατότερους και σοφότερους χαρακτήρες των 41 βιβλίων.

The important thing, my girl, is to know what magic is for and what it isn’t for. And you can take it from me, it was never intended for lighting fires, you can be absolutely certain of that. If the Creator had meant us to use magic for lighting fires, then he wouldn’t have given us—er, matches.

Μεταφερόμαστε επτά χρόνια μετά την αρχή του μυθιστορήματος. Η Granny παίρνει στο σπίτι της το μικρό κορίτσι, που έχει ξεκινήσει σιγά σιγά να ανακαλύπτει τις δυνάμεις της. Εκεί της διδάσκει την τέχνη της μάγισσας, προσπαθώντας να μην επιτρέψει στην Esk να γίνει μάγος. Η μικρή ρουφάει τις νέες γνώσεις σα σφουγγάρι και τα μαθήματα των 2 τους προχωρούν με επιτυχία. Για λίγο καιρό, τουλάχιστον. Η Esk μαθαίνει τους κινδύνους της μαγείας, τους τρόπους που μπορεί κανείς να χάσει τον εαυτό του στην πορεία και έρχεται αντιμέτωπη με την επιθυμία όλων των ανθρώπων να γίνουν κάποιοι άλλοι, να πράξουν πέρα από τη φυσική και ψυχολογική θέση στην οποία βρίσκονται, πράγμα που πολλές φορές δεν έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Και η Granny αντιμετωπίζει αρχικά την ιδέα μιας γυναίκας μάγου σαν παράλογη. Μιλά στην Esk για τη διαφορά μεταξύ της μαγείας των μαγισσών και της μαγείας των μάγων, τη διαφορά μεταξύ αντρών και γυναικών κι εκείνη αντιδρά. “Οι γυναίκες δεν μπορούν να είναι μάγοι”, της λέει, “σιγά μην έχεις και γυναίκες σιδεράδες”. Η απάντηση της μικρής είναι αποστομωτική: “Βασικά έχω δει τον μπαμπά όταν δουλεύει και δε βλέπω το γιατί”.

Φυσικά δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο οι γυναίκες δεν μπορούν να γίνουν μάγοι και η Granny θα φτάσει σύντομα σε αυτή τη συνειδητοποίηση, αφού τα συνήθη επιχειρήματα περί διαφορών στο μυαλό των αντρών και των γυναικών και περί της αδυναμίας των δεύτερων να κατανοήσουν τις επιστήμες περάσουν από τη συζήτησή τους. Πάντως η φράση “μα η παράδοση λέει” επανέρχεται συχνά, από πολλούς διαφορετικούς άντρες χαρακτήρες στο κείμενο. Δε γλιτώνεις ποτέ από την παράδοση.

“Now bees,” said Granny Weatherwax, “is real magic.” She carefully lifted the lid of the first hive. “Your bees,” she went on, “is your mead, your wax, your bee gum, your honey. A wonderful thing is your bee. Ruled by a queen, too,” she added, with a touch of approval.

Ο συγγραφέας ασχολείται με το φόβο που παραμονεύει για τις γυναίκες σε κάθε γωνιά, την περιφρόνηση που αντιμετωπίζουν ακόμη και σήμερα στον επαγγελματικό τομέα, το κλισέ του ότι μια γυναίκα χρειάζεται άντρα με λεφτά για να κάνει την τύχη της (χωρίς να μπορεί να την κυνηγήσει μόνη της) και την απαξιωτική συμπεριφορά προς αυτές από μια βαθιά πατριαρχική κοινωνία. Το ό,τι αυτό το κάνει πίσω στο 1987 και όχι σήμερα, 30 χρόνια αργότερα, έχει νομίζω πολύ μεγαλύτερη σημασία. Ποιος είπε πως μια γυναίκα δεν μπορεί να κάνει οτιδήποτε θέλει στη ζωή της;

Η μικρή Esk σπάει, με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, το κατεστημένο και τις παραδόσεις για τη θέση των γυναικών. Κατέχει δύναμη για την οποία υποτίθεται πως μέχρι τώρα μόνο οι άντρες ήταν ικανοί, εκπαιδεύεται εκεί που καμιά γυναίκα δεν πάτησε ποτέ (σε μια σχολή που δεν μπορείς να τη βρεις αν δε θέλει να βρεθεί). Δεν είναι όμως special, δεν είναι το μαγικό κορίτσι που απλά επιβεβαιώνει την υπεροχή των αντρών, είναι απλά η πρώτη που καταφέρνει να ξεφύγει από την ιστορία που θέλει τις γυναίκες σε συγκεκριμένες θέσεις, στον κόσμο του Discworld.

“He told me there’s no women allowed in the University!”

“He’s wrong.”

“No, I could tell he was telling the truth. You know, Granny, you can tell how—”

“Foolish child. All you could tell was that he thought he was telling the truth. The world isn’t always as people see it.”

Η Esk πάντως δεν είναι ένας ιδιαίτερα αξιομνημόνευτος χαρακτήρας. Είναι ένα κορίτσι που είναι μεγαλύτερο και εξυπνότερο από τα χρόνια της, αλλά που απλά μοιάζει να βρίσκεται εδώ για να προχωρήσει την ιστορία, παρόλο που είναι θεωρητικά η πρωταγωνίστρια του βιβλίου. Προστατεύεται από δυνάμεις που δεν κατανοεί ιδιαίτερα και μοιάζει έτσι βασισμένη πάνω στον Rincewind: Οι περιπέτειες και οι ατυχίες δε σταματούν να βρίσκουν τους δυο τους, αλλά πάντα καταφέρνουν με αναπάντεχο τρόπο να επιβιώνουν.

Είναι περισσότερο όχημα της υπόθεσης παρά χαρακτήρας με τον οποίο θα ταυτιστεί ο αναγνώστης. Έτσι ο Pratchett δε θα επιστρέψει σε αυτήν, παρά μόνο πολλά χρόνια μετά, το 2010. Παρόλα αυτά ο συγγραφέας επιτυγχάνει να δείξει την αντίθεση της Granny με την Esk, η οποία βλέπει τα πάντα με φρέσκα μάτια και δίνει διαφορετική αντίληψη στην κοσμοθεωρία της πρώτης. Συμβάλει έτσι στον empowering χαρακτήρα του βιβλίου. “Be a fool if you must, but you might at least be your own fool”, λέει η μεγαλύτερη στη μικρή σε κάποιο σημείο.

There may be universes where librarianship is considered a peaceful sort of occupation, and where the risks are limited to large volumes falling off the shelves on to one’s head, but the keeper of a magic library is no job for the unwary. Spells have power, and merely writing them down and shoving them between covers doesn’t do anything to reduce it. The stuff leaks. Books tend to react with one another, creating randomized magic with a mind of its own. Books of magic are usually chained to their shelves, but not to prevent them being stolen…

Το βιβλίο είναι πιο ήρεμο και χωρίς το φρενήρη ρυθμό των 2 προηγουμένων στο πρώτο του μισό, επιτρέποντας στην ιστορία του να αναπτυχθεί καλύτερα. Το κλίμα είναι διαφορετικό και από εδώ λείπει η συνεχής προσπάθεια το Pratchett να βγάλει από το καπέλο του το ένα αστείο ή λογοπαίγνιο πίσω από το άλλο. Στο δεύτερο μισό τα πράγματα επιταχύνονται, εκεί όπου ξανασυναντάμε την Ankh-Morpork, το Unseen University (μαζί φυσικά με τον πολυαγαπημένο Librarian) και τα Dungeon Dimensions.

Έχουμε κι εδώ, όπως και στα 2 προηγούμενα μυθιστορήματα, έναν φαινομενικά άψυχο χαρακτήρα με απολύτως ανθρώπινη συμπεριφορά. Το Staff, το ραβδί για το οποίο μιλήσαμε παραπάνω, είναι ζωντανό, με βούληση, συναισθήματα και απολύτως άτρωτο. Παίρνει τη θέση του Luggage, συντρόφου των Rincewind και Twoflower στις περιπέτειες τους, και προστατεύει την Esk από κάθε κίνδυνο.

Στο ‘Equal Rites’ έχουμε ένα ακόμη cameo του Death, που θα συναντήσουμε σύντομα σαν πρωταγωνιστή στο επόμενο βιβλίο. Βρίσκουμε μια φυλή που δε λέει ψέματα, εκτός από τους επίσημους Ψεύτες που υπάρχουν για την επαφή του λαού με τον υπόλοιπο κόσμο. Ακούμε για πρώτη φορά τη Guild of Thieves, Cutpurses, Housebreakers and Allied Trades. Μαθαίνουμε πως τα Tiger Oil, Maiden’s Prayer, Husband’s Helper και Stay Long Ointment είναι 4 φάρμακα που αντιμετωπίζουν τη στατική δυσλειτουργία. Προλαβαίνουμε να χαχανίσουμε με τα αστεία του Pratchett για τις διάφορες μορφές μελλοντολογίας, τον Gandalf, τον αντρικό αυνανισμό. Μπαίνουμε βαθύτερα στο εσωτερικό του Unseen University που είναι, όπως όλες οι σωστές σχολές μαγείας οφείλουν να είναι, ένας ξεχωριστός χαρακτήρας στο βιβλίο. Διαβάζουμε τα κρυμμένα σχόλια του συγγραφέα για το πως βλέπει η ποπ κουλτούρα τα παραμύθια με μάγισσες. Και μαζί με όλα αυτά, ο Pratchett συνεχίζει να παίζει με τα κοσμικά όρια του σύμπαντος που έχει στήσει.

Με κάθε μυθιστόρημα μέχρι στιγμής να είναι καλύτερο από το προηγούμενο, φτάνουμε πια σε ένα από τα MVP ολόκληρης της σειράς: Το ‘Mort’ έρχεται μόλις 4 μήνες αργότερα από το ‘Equal Rites’.

“I didn’t have white hair in those days,” said Granny.

“Everything was a different color in those days.”

“That’s true.”

“It didn’t rain so much in the summer time.”

“The sunsets were redder.”

“There were more old people. The world was full of them,” said the wizard.

“Yes, I know. And now it’s full of young people. Funny, really. I mean, you’d expect it to be the other way round.”

ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΟΥ ‘EQUAL RITES’:

Drum Billet

Nanny Annaple

Granny Weatherwax

Hilta Goatfounder

Amschat B’hal Zoon

ΚΙ ΑΛΛΑ ΕΠΗ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ

Η Μεγάλη Βίβλος του Stephen King