Το ‘Mort’ είναι ένα από τα αστειότερα λογοτεχνικά έργα όλων των εποχών

Κάθε μήνα διαβάζουμε κι από ένα βιβλίο της επικής σειράς ‘Discworld’ του Terry Pratchett. Όλο το αρχείο μπορείτε να βρείτε εδώ.

***

Με το 4ο βιβλίο της σειράς, ο ‘Discworld’ έχει πάρει πια σάρκα και οστά ή μάλλον μόνο οστά, αφού μας δίνει έναν από τους πιο αξιομνημόνευτους χαρακτήρες και των 41 βιβλίων, τον ίδιο τον Death.

Eδώ γίνονται ξεκάθαρα και μερικά από τα θέματα στα οποία επιστρέφει συνεχώς ο Pratchett στα βιβλία του.

• Τίτλος: ‘Mort’
• Ημερομηνία έκδοσης: Μάιος 1987
• Σειρά: 4/41, Death (1)

Τα επεισόδια που διαδραματίζονται στον Discworld, αυτόν τον υπέροχα μαγικό κόσμο που ο συγγραφέας ξεκίνησε να εξερευνά το 1983, έρχονται πια στα ράφια των βιβλιοπωλείων με μερικούς μήνες διαφορά το ένα από το άλλο. Ο Pratchett κάνει στο ‘Mort’ κάτι που δεν είχε επιχειρήσει μέχρι τώρα αλλά που θα επαναλάβει στη συνέχεια: Δίνει έναν από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους σε ένα χαρακτήρα που είχε κάνει την εμφάνισή του στα προηγούμενα βιβλία σαν περιφερειακός παίκτης: Στην ανθρωπομορφική προσωποποίηση του Θανάτου, τον Death, που ξανασυναντήσαμε για πρώτη φορά στο ‘The Color of Magic’.

This is the bright candlelit room where the lifetimers are store-shelf upon shelf of them, squat hourglasses, one for every living person, pouring their fine sand from the future into the past. The accumulated hiss of the falling grains makes the room roar like the sea.

This is the owner of the room, stalking through it with a preoccupied air. His name is Death.

Τον πρώτο ρόλο βέβαια κρατά ο νεαρός Mort, του οποίου το όνομα (που μεταφράζεται σε “θάνατος” στα γαλλικά) δανείζεται και ο τίτλος του βιβλίου. Ο Mort είναι ο γιος μιας φτωχής οικογένειας, ένας έφηβος χωρίς ιδιαίτερες ικανότητες που επιλέγεται από τον Death ως μαθητευόμενός του. Ο χαρακτήρας είναι ένας ακόμα μη-ήρωας, ένας unlikely hero που ενσαρκώνεται άψογα από τον συγγραφέα. Οι συνηθισμένοι άνθρωποι γίνονται πρωταγωνιστές των βιβλίων του Pratchett, που φαίνεται να τους προτιμά σε σχέση με παντοδύναμους, ιδιοφυείς ήρωες που μπορούν να ξεπερνούν με σχετική ευκολία όσα μπαίνουν εμπόδιο στο δρόμο τους. Έτσι επιτυγχάνει να μετατρέψει σε πολύ πιο ανθρώπινες τις ιστορίες του, παντρεύοντας το πεζό και καθημερινό με το μαγικό και πέρα από τα συνηθισμένα επίπεδου κόσμου που στηρίζεται πάνω σε 4 ελέφαντες που στηρίζονται πάνω σε μια χελώνα.

Ο Mort είναι ένας άβολος νεαρός που δεν ταιριάζει καθόλου ανάμεσα στους ανθρώπους του απομακρυσμένου χωριού στο οποίο ζει. Τώρα που έχει μεγαλώσει πηγαίνει με τον πατέρα του τη βραδιά του Hogswatch, τη γιορτή του Discworld που θυμίζει τα δικά μας Χριστούγεννα και με την οποία ο Pratchett θα ασχοληθεί ξανά στο μέλλον, στην πλατεία όπου τεχνίτες και μάστορες όλων των επαγγελμάτων (όλων, ακόμα και των κλεφτών ας πούμε) διαλέγουν τους μαθητευόμενούς τους. Ο Mort περιμένει καθώς όλα τα υπόλοιπα αγόρια επιλέγονται ένα-ένα και τα μεσάνυχτα πλησιάζουν καθώς μένει τελευταίος, χωρίς να έχει διαλεχτεί από κανέναν. Λίγο πριν τον τελευταίο χτύπο του ρολογιού, ένας ψηλός, κουκουλωμένος ξένος εμφανίζεται πάνω σε ένα χλωμό άλογο και επιλέγει τον Mort για μια καινούρια καριέρα.

He was determined to discover the underlying logic behind the universe. Which was going to be hard, because there wasn’t one. The Creator had a lot of remarkably good ideas when he put the world together, but making it understandable hadn’t been one of them.

Ο Pratchett συνεχίζει να παίζει με τις συμβάσεις της λογοτεχνίας του φανταστικού, όπου είναι πολύ συνηθισμένη η μαθητεία νεαρών μάγων. Τι θα συνέβαινε όμως αν ο ίδιος ο Θάνατος είχε έναν μαθητευόμενο; Ο Mort, ένας χαρακτήρας που επιτρέπει εύκολα στον αναγνώστη να ταυτιστεί μαζί του, συναντά τον Albert, βοηθό εδώ και χιλιάδες χρόνια του Death (σκεφτείτε τον σαν μια παραλλαγή του Alfred του Bruce Wayne/Batman) και την Ysabell, την υιοθετημένη κόρη του Θανάτου και ξεκινά να ακούει τα όσα του μαθαίνει ο νέος του κύριος.

Φυσικά ο Death δίνει στον Mort πολλές, φαινομενικά ανούσιες, μικροδουλειές, ένα συνηθισμένο trope ιστοριών που ασχολούνται με την εκπαίδευση ενός χαρακτήρα, όπως πχ του Luke Skywalker στο ‘Empire Strikes Back’ ή του Daniel LaRusso στο ‘The Karate Kid’ Τα πράγματα όμως δεν πάνε ακριβώς όπως θα έπρεπε, αφού ο Death χρειάζεται ένα μικρό διάλειμμα και στέλνει τον Mort σε μερικές από τις “δουλειές” του.

(Omar Rayyan)

Εκεί ο νεαρός θα ερωτευτεί μια νεαρή πριγκίπισσα και θα τη σώσει από τον προδιαγεγραμμένο θάνατό της, δημιουργώντας όμως περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει και προκαλώντας αναταραχή στην πραγματικότητα που το σύμπαν θα τρέξει να διορθώσει. Ο Mort αντιλαμβάνεται το τι έχει συμβεί και προσπαθεί να ανακαλύψει το πώς θα επανορθώσει χωρίς να κινδυνεύσει η πριγκίπισσα, ενώ αμφιταλαντεύεται για το αν πρέπει να αποκαλύψει το λάθος του στον Death. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε ένα από τα θέματα του βιβλίου, τη μοίρα εναντίον της ελεύθερης βούλησης.

Albert grunted. “Do you know what happens to lads who ask too many questions?”

Mort thought for a moment.

“No,” he said eventually, “what?”

There was silence.

Then Albert straightened up and said, “Damned if I know. Probably they get answers, and serve ’em right.

Ο Death δεν είναι εδώ ο μάλλον κακόβουλος χαρακτήρας που συναντήσαμε μέσα από τα cameos του στα προηγούμενα βιβλία. ΜΙΛΑΕΙ ΚΑΠΩΣ ΕΤΣΙ και εμφανίζεται ως ένας πολύ συμπαθητικός ήρωας. Σε αυτό συμβάλει το γεγονός πως στην πορεία του βιβλίου ο Pratchett επιλέγει να ντύσει τον Death με ρεαλισμό και να τον εντάξει σε μια, περίπου, κανονικότητα που τον κάνει ατελή και, γι’ αυτό, συμπαθή όσο και έναν πραγματικό ανθρώπινο χαρακτήρα. Σχεδόν κάθε φορά π̶ο̶υ̶ ̶α̶ν̶ο̶ί̶γ̶ε̶ι̶ ̶τ̶ο̶ ̶σ̶τ̶ό̶μ̶α̶ ̶τ̶ο̶υ̶ που επικοινωνεί, οι ατάκες του είναι οι καλύτερες κάθε σελίδας. Είναι απλά αυτός που φροντίζει να πεθάνει ο κάθε άνθρωπος όπως το θέλει η μοίρα και δεν επιλέγει ο ίδιος τη στιγμή ή τον τρόπο του θανάτου. Βρίσκεται απλά εκεί για να σπρώξει την ψυχή του καθενός προς τη σωστή κατεύθυνση.

(Marc Simonetti)

Ο αθάνατος ήρωας του βιβλίου προσπαθεί να μάθει περισσότερα για την ανθρώπινη φύση, σε μια αναζήτηση που παρεμβάλλεται στην πλοκή της παράλληλης, περιπετειώδους ιστορίας του Mort και έχει ξεκαρδιστικά αποτελέσματα. Έχει σκεπάρνι που αφήνει σε μια ομπρελιέρα δίπλα στην πόρτα του σπιτιού του, που είναι γεμάτο με αποχρώσεις του μαύρου και του μωβ, ένα ατελείωτο απόθεμα από χρυσά νομίσματα που του δίνουν οι νεκροί, μια αναφορά στον Χάρο της ελληνικής μυθολογίας και ένα άλογο που το ονομάζει Binky. Ο Death είναι ταυτόχρονα η ηθική πυξίδα και το payoff των περίτεχνων αστείων του βιβλίου.

Ο Pratchett συναντά κατά μέτωπο τη φρίκη του θανάτου και τη μετατρέπει σε φωνή ενός από τους, πιθανότατα, διασκεδαστικότερους χαρακτήρες της λογοτεχνίας.

It would seem that you have no useful skill or talent whatsoever, he said. Have you thought of going into teaching?

Η πλοκή κινείται γρήγορα και παρόλα αυτά ο Pratchett δεν αφήνει το έργο του να μοιάσει βεβιασμένο. Για μια ιστορία που μας εισάγει στη μετά θάνατον ζωή του Δισκόκοσμου και που επιχειρεί να αλλάξει ολόκληρη την πραγματικότητά του, το βιβλίο μοιάζει εξαιρετικά προσγειωμένο. Συνεχίζουμε να γνωρίζουμε τη γεωγραφία και τους λαούς του κόσμου (συναντάμε και μια νέα θρησκεία εδώ), αλλά και να βυθιζόμαστε περισσότερο στους δρόμους της Ankh-Morpork. Ο συγγραφέας δίνει στον Mort, στον Death και στην ιστορία τους πολύ ενδιαφέροντα mechanics, όπως τις κλεψύδρες που μετρούν τις ζωές των ανθρώπων (και εκείνη του Death που δεν έχει άμμο μέσα της), τη βιβλιοθήκη με τα βιβλία που γράφουν τις ιστορίες της ζωής του καθενός καθώς αυτή συμβαίνει, τον τρόπο με τον οποίο επανορθώνει η πραγματικότητα το λάθος του Mort.

Ο Pratchett εξερευνά, με τη βοήθεια των 2 πρωταγωνιστών του, την ταυτότητα του ατόμου και την ενηλικίωση. Ο Death ψάχνει ικανοποίηση στον τρόπο και στις συνήθειες των ανθρώπων και ο Mort επαναλαμβάνει το όνομά του κάθε φορά που ο κύριός του ή κάποιος άλλος τον αποκαλεί “Boy”. Ασχολείται όμως και με την πίστη: Αυτό που βλέπουμε δεν είναι αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα αλλά αυτό που πιστεύουμε.

Let’s suppose you went out of here and prowled around the palace. One of the guards would probably see you and he’d think you were a thief and he’d fire his crossbow. I mean, in his reality you’d be a thief. It wouldn’t actually be true but you’d be just as dead as if it was. Belief is powerful stuff. I’m a wizard. We know about these things.

Ο συγγραφέας προσθέτει εδώ και ένα ξεχωριστό στοιχείο στο γράψιμο των μυθιστορημάτων του, τους αστερίσκους που οδηγούν σε εκτεταμένες σημειώσεις. Αυτές εξηγούν στοιχεία του κόσμου του και μας δίνουν πρόσθετες πληροφορίες για τον Discworld, αλλά με ξεκαρδιστικό τρόπο. Δε θα ήταν υπερβολή να πούμε πως ο Pratchett έχει πετύχει από το ‘Mort’ και πέρα την τελειοποίηση της χρήσης των σημειώσεων στη λογοτεχνία. Εντάξει, ίσως *είναι* υπερβολή αλλά καταλάβατε. Στο ‘Mort’ με αυτό τον τρόπο θα μάθουμε, ας πούμε, για την αναπάντεχη προέλευση της πίτσας στον ‘Discworld’ ή το τι πρέπει να περιμένουμε από το περιεχόμενο ενός ψυγείου στη μέση της νύχτας.

(rsienicki)

Όπως στα προηγούμενα βιβλία είχαμε τη συμμετοχή κάποιου ζωντανού αντικειμένου, έτσι κι εδώ ο Pratchett συνεχίζει αυτή τη μικρή παράδοση με ένα ρόπτρο που έχει κάποιες BDSM τάσεις. Αυτές οι μικρές λεπτομέρειες είναι θησαυρός για κάθε έργο του συγγραφέα. Μια άλλη μικρή λεπτομέρεια που θα μας χρειαστεί στο μέλλον; Εδώ ο Pratchett μιλά για πρώτη φορά για το πως η πίστη των θνητών είναι αυτή που κρατά ζωντανούς τους θεούς.

Light on the Discworld isn’t like light elsewhere. It’s grown up a bit, it’s been around, it doesn’t feel the need to rush everywhere. It knows that however fast it goes darkness always gets there first, so it takes it easy.

Υπάρχει κι ένα cameo που πρέπει να αναφέρουμε: Αργά στο βιβλίο κάνει την εμφάνισή του ο Rincewind, ο άτυχος/τυχερός μάγος που γνωρίσαμε και αγαπήσαμε στα 2 πρώτα μυθιστορήματα του ‘Discworld’. Δε θα κάνουμε πολύ να τον ξανασυναντήσουμε πάντως. Στο μυθιστόρημα συναντάμε και τα Great Spells, όπως κι ένα φίλτρο της Granny, ηρωίδας του προηγούμενου ‘Equal Rites’.

Το χιούμορ του Pratchett είναι εδώ πιο ακονισμένο από ποτέ πριν. Η γλώσσα και ο τρόπος που τη χρησιμοποιεί παίζει σημαντικό ρόλο στα αστεία του συγγραφέα, κάτι που κάνει δύσκολη τη μετάφραση των βιβλίων του. Το κωμικό του timing κάνει το πικ του σε κάθε πρόταση του Death και σε κάθε αλληλεπίδραση του Mort με την Ysabell, χωρίς όμως τις υπόλοιπες στιγμές του βιβλίου να υπολείπονται. Στιγμές όπως για παράδειγμα όταν ο Mort συναντά μια οικογένεια που λατρεύει τον Offler, ένα θεό με όψη κροκόδειλου, και τον περνά για δαίμονα ή όταν ο συγγραφέας σπάει τον τέταρτο τοίχο για να εξηγήσει ένα μηχανισμό της πλοκής απευθείας στον αναγνώστη. Ο συνδυασμός των comedy gold στιγμών με το πιο ενδιαφέρον, για μένα τουλάχιστον, premise σε βιβλίο της σειράς μέχρι στιγμής, κάνει το ‘Mort’ ένα από τα πιο αγαπημένα ολόκληρου του ‘Discworld’ και το πρώτο πραγματικό διαμάντι του Pratchett που συναντάμε.

Το ‘Mort’ είναι ένα βιβλίο που θεωρώ εξαιρετική πρώτη γνωριμία με τον κόσμο του Terry Pratchett για κάποιον που δε θέλει να ξεκινήσει από την αρχή τη σειρά ή δεν έχει σκοπό να διαβάσει το σύνολο του ‘Discworld’. Θα διασκεδάσετε, θα περάσετε καλά με όλους τους χαρακτήρες και το τέλος θα σας ικανοποιήσει. Εμείς τα ξαναλέμε σύντομα με το επόμενο επεισόδιο, ένα βιβλίο μας γυρνά στη hardcore μαγεία.

Scientists have calculated that the chances of something so patently absurd actually existing are millions to one.

But magicians have calculated that million-to-one chances crop up nine times out of ten.

ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΟΥ ‘MORT’:

Igneous Cutwell

Ammeline Hamstring

Lady of the Small Hexagonal Room in the North Turret

Cripple Wa

Terpsic Mims

ΚΙ ΑΛΛΑ ΕΠΗ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ

Η Μεγάλη Βίβλος του Stephen King

Εικονογράφηση κεντρικής εικόνας: thedarkcloak / deviant art