Μπήκαμε στο Νεκροτομείο της Disney

«Σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και για λόγους επαναχρησιμοποίησης του art. Έχουμε ζωγραφιές από τον Oswald the Rabbit που προηγήθηκε του Mickey. Έχουμε ακόμα και μερικές ζωγραφιές από τις κωμωδίες Alice που έκαναν οι Disney πριν κι από τον Oswald. Είναι τεράστια τιμή να συντηρούμε τέτοιο κληροδότημα».

Μιλάμε για όπλο τέτοιας ισχύος που δεν θα μπορούσε να είχε μείνει κρυφό για πολύ.

«Αυτή τη στιγμή η Dreamworks και άλλες εταιρείες διατηρούν το artwork τους. Αλλά κάποτε στη Warner Bros. ας πούμε, κάποιος που δεν θα αναφέρω με το όνομά του είχε ρωτήσει πόσο θα κόστιζε η αποθήκευση μιας τέτοιας ποσότητας υλικού. Αποφάσισε τελικά να το ξεφορτωθούν. Νομίζω ήταν στα ‘70s ή νωρίς στα ‘80s. Τώρα μιλάμε για πληροφορίες που ακούς γύρω-γύρω, για θρύλους της βιομηχανίας κατά κάποιον τρόπο. Αλλά ναι, ξεφορτώθηκαν πάρα πολλά. Τα μοναδικά που επιβιώνουν είναι μέρος της περιουσίας μεγάλων καλλιτεχνών που τα πήραν σπίτι τους».

Το σεντούκι του Carney μετράει 65 εκατομμύρια χειροπιαστά κομμάτια – σκετς, storyboards, animation concepts, μακέτες, γλυπτά, test paints, μαριονέτες και set pieces. Μέχρι και γυάλινες επιφάνειες που χρησιμοποιούνταν κάποτε στη multiplane camera – μια καινοτομία του Ub Iwerks, συνδημιουργού του Mickey, συνεργάτη και καλύτερου φίλου του Walt Disney, που κατάφερε να εξασφαλίσει το βάθος και την προοπτική ενός tracking shot στο animation.

Αυτά χώρια από τα δεκάδες εκατομμύρια κομμάτια που αποκτώνται ετησίως μέσω του τμήματος του σημερινού animation της Disney και της Pixar. Συνολικά μιλάμε για μια συλλογή άνω των 100 εκατομμυρίων κομματιών που κάθε χρόνο γιγαντώνεται.

Δεν θα είχε επιβιώσει όμως στο σύνολο και στην ποιότητά της, αν δεν είχε μεσολαβήσει μια δραστική αλλαγή στις αρχές των ‘90s.

Η πρόσληψη του Carney – που ως τελειόφοιτος με πτυχίο film production βρέθηκε να κάνει pitch μια ιδέα για την τηλεοπτική Άριελ στη Disney – συνοδεύτηκε με τη μεταφορά του Νεκροτομείου εκτός του γκροτέσκ υπογείου.

Εκείνη την εποχή και για όλες τις προηγούμενες δεκαετίες, οι εργαζόμενοι της Disney μπορούσαν απλά να περάσουν από το Νεκροτομείο και να δανειστούν όποιο art θα τους ήταν χρήσιμο για το πρότζεκτ τους. Τα προστατευτικά γάντια δεν ήταν καν φευγαλέα σκέψη.

Το υλικό πήγαινε από χέρι σε χέρι, παραχωνόταν σε συρτάρια, γινόταν ένα με βουνά από φρέσκο art, και κιτρίνιζε κάτω από τα άγρυπνα φώτα των animators.

Στην ίδια κίτρινη απόχρωση περίπου κινήθηκε και ο ίδιος ο Carney όταν μας περιέγραφε την πρότερη κατάσταση και διαχείριση της συλλογής. Με κάθε ανάμνηση που μοιραζόταν, οι φλέβες στο μέτωπό του προετοίμαζαν κάποια επικείμενη συμφόρηση.

«Όσο περνά ο καιρός, συνειδητοποιείς ότι όσο πιο πολλοί άνθρωποι χειρίζονται το art, τόσο περισσότερο κινδυνεύει να καταστραφεί. Η αποστολή μας εδώ είναι να το διατηρήσουμε όσο καλύτερα γίνεται και ταυτόχρονα να το κρατάμε προσβάσιμο. Οπότε τα τελευταία 20 με 25 χρόνια το διαχειριζόμαστε σε στάνταρντ μουσείου. Αυτή τη στιγμή φοράω βαμβακερά γάντια για παράδειγμα, ενώ για άλλου τύπου κομμάτια πρέπει να φοράω λαστιχένια γάντια χωρίς λάτεξ γιατί ακόμα και το βαμβάκι μπορεί να τα ενοχλήσει. Ψηφιοποιούμε τη συλλογή ώστε να μπορεί κανείς να απευθυνθεί στα ψηφιακά αρχεία. Τη σκανάρουμε, τη σταθεροποιούμε και δημιουργούμε και το εφέ του ξεφυλλίσματος για να μη χρειάζεται να την πιάνουν συνεχώς οι artists μας».

Λίγα ακόμα χρόνια από τη ζωή του έχασε και όταν αναλογίστηκε τα κενά της συλλογής.

«Μέχρι και ο Walt συνήθιζε να δωρίζει artwork. Αν μπορούσα θα του έλεγα, Walt! Άνθρωπέ μου, μην τα χαρίζεις! Ή στα εγκαίνια της Disneyland το ‘55 ας πούμε, μπορούσες να αγοράσεις ένα κομμάτι σελιλόιντ για 1,5 δολάριο».

«Άλλες φορές μιλάμε για πράγματα που απλώς καταστράφηκαν. Ακούμε ιστορίες για σωλήνες που έσταζαν στο υπόγειο από το κτίριο του Ink & Painting. Τι να τα κάνουμε τώρα που βράχηκαν, σκέφτονταν. Και τα πετούσαν. Κάποιες φορές όμως μπορεί να δουλεύουμε σε κάποιο πρότζεκτ και να ψάχνουμε για κάτι συγκεκριμένο, αλλά να βρίσκουμε κάτι άλλο που μας εκπλήσσει και δεν ξέραμε καν ότι είχαμε. Δεχόμαστε και τηλεφωνήματα για artwork που ανακαλύφθηκε κάπου και, παρότι θα θέλαμε πολύ να μας κάνουν δωρεές, κατανοούμε απολύτως το γεγονός ότι οι περισσότεροι περιμένουν χρήματα ως αντάλλαγμα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν δεχόμαστε και δωρεές. Έξι περίπου χρόνια πριν, μας ήρθε ένα πακέτο. Χωρίς διεύθυνση. Μέσα υπήρχαν πράγματα από τη ‘Χιονάτη’, μέχρι κομμάτια παραγωγής του ‘Winnie the Pooh’ στα ‘60s. Θεέ μου, σκεφτήκαμε, από πού ήρθαν αυτά; Και τι είναι αυτά; Γιατί έπρεπε να επιβεβαιώσουμε ότι ήταν δικά μας. Ήταν όλα αυθεντικά. Δεν μάθαμε ποτέ ποιος τα έστειλε».

Τώρα πια, βέβαια, το Νεκροτομείο δεν χρειάζεται να ανησυχεί για σωλήνες. Οι εγκαταστάσεις του έχουν μεταφερθεί στον κόσμο των θνητών. Συγκεκριμένα στο πρώην animation studio που δημιουργήθηκε η Μικρή Γοργόνα.

Στο φωτεινό lobby του χώρου βρίσκεις το πιάνο όπου έγραφαν τα τραγούδια τους συχνά οι Αδελφοί Sherman, την Αλίκη ζωγραφισμένη στον τοίχο να πέφτει ξανά και ξανά στη Χώρα των Θαυμάτων, διάφορα αντίγραφα από ορίτζιναλ artwork κρεμασμένα, και το γεμάτο σκαλισμένες σημειώσεις και ζωγραφιές γραφείο του Pres Romanillos σε προνομιακή θέση.

Ο Romanillos έχασε τη μάχη του με τη λευχαιμία μόλις στα 47 του, αλλά ως τότε είχε προλάβει να δώσει πνοή ως animator σε χαρακτήρες των Pocahontas, Η Παναγία των Παρισίων, Mulan και Η Πριγκίπισσα και ο Βάτραχος.

Και να αφήσει επίσης πίσω του σκαλισμένη μία συμβουλή.

«Το ζητούμενο δεν είναι οι όμορφες ζωγραφιές. Είναι οι δυνατές ιδέες. Οι δυνατές ιδέες γίνονται δυνατές ζωγραφιές»

Στο κτίριο όπου φιλοξενούνται τα 11 θησαυροφυλάκια του Νεκροτομείου, το προσωπικό συντηρεί τη συλλογή, ταξιδεύει μαζί της σε όλη την υδρόγειο για παγκόσμιες εκθέσεις (εκτός από τις αμερικανικές εκθέσεις που γίνονται αυτή τη στιγμή με αφιέρωμα στον Mickey Mouse, έτρεξαν φέτος εκθέσεις σε Ισπανία και Ιαπωνία), εξυπηρετεί όσους χρειάζονται βοήθεια με την έρευνά τους και ψηφιοποιεί τα αρχεία.

Σε μια πολύ καλή τους ημέρα, οι φωτογράφοι του τμήματος φωτογραφίζουν 1.000 περίπου κομμάτια πριν τα στείλουν για ψηφιοποίηση – 400 αν μιλάμε για τα κατά κανόνα μεγαλύτερα backgrounds και storyboards. Τα τελευταία 9 χρόνια έχουν ψηφιοποιηθεί περίπου 1,2 εκατομμύρια art pieces. Δεν χρειάζεται κανείς μαντικές ιδιότητες για να προβλέψει ότι έχουν πολύ, μα πολύ μέλλον μπροστά τους. Πριν τον ερχομό του Carney όμως, είχε γίνει ακόμα μία επίσημη αλλαγή.

Αντίο Νεκροτομείο, καλώς ήρθες Animation Research Library.

«Στα ‘70s αλλάξαμε ονομασία. Αρέσει στον Don Hahn, τον παραγωγό της Πεντάμορφης και του Lion King, να παίρνει τα εύσημα για το καινούριο όνομα – το Animation Research Library (ARL). Μία από τις πρώτες του δουλειές ήταν στο Νεκροτομείο, οπότε έπρεπε κάπως να εξηγήσει στην οικογένειά του τι ακριβώς κάνει χωρίς να ακούγεται τόσο ανατριχιαστικό. Τον ρωτούσαν, πού δουλεύεις; Δουλεύω σε ένα μέρος, έλεγε, που μοιάζει με βιβλιοθήκη για ανθρώπους που κάνουν έρευνα για animation. Εμείς όμως έχουμε βρει έγγραφα από τα ‘50s όπου υπήρχε ο όρος και αναφερόταν κυρίως στη δημιουργία καινούριου animation για τηλεοπτικές σειρές».

Τώρα, οι πιο προσωπικές υποθέσεις του Carney με τη Disney είναι το Βιβλίο της Ζούγκλας – η πρώτη ταινία που θυμάται να βλέπει – και η Mary Poppins. Τον Μόγλη τον είδε σε drive-in γιατί τον έσυραν μαζί οι γονείς του που, ως φαν του swing, ήθελαν να ακούσουν τον Louis Prima. Τη Mary την εκτίμησε λίγο αργότερα, όταν κατάλαβε ότι η ιστορία της δεν αφορούσε τη σωτηρία των παιδιών αλλά του πατέρα τους. Μετά την πρόσληψή του όμως, και παρότι έπεσε πάνω στην επαναφορά του εισπρακτικού θριάμβου του στούντιο, δεν ήταν ούτε οι αγαπημένες του ταινίες, ούτε η πιο πρόσφατη ιστορία της Disney που τον έριξε στο ψάξιμο στη βιβλιοθήκη. Η περιέργειά του τον οδήγησε πολύ πιο πίσω.

Όταν λίγο αργότερα θα μας οδηγούσε σε δύο από τα θησαυροφυλάκια της ARL, όσο πλησίαζε τους μοχλούς που θα ίδρωνε για να γυρίσει, το βήμα του ελάφραινε. «Ο Einstein λέει πως δεν μπορείς να γυρίσεις πίσω στον χρόνο», μας είπε προετοιμάζοντας τη μικρή του παράσταση που έχει σπάνια την ευκαιρία να δώσει σε επισκέπτες εκτός Disney. «Εγώ μπορώ να το κάνω γυρνώντας απλά έναν μοχλό».

«Όταν πρωτοήρθα άρχιζα να σκαλίζω τα backgrounds των shorts που είχαν γίνει στα 1950s. Τα κοιτούσα και σχεδόν φωσφόριζαν. Ήταν τόσο στυλιζαρισμένα. Όπως στο Pigs Is Pigs, ας πούμε».

«Αν ποτέ δείτε αυτό το short, είναι ουσιαστικά ένα κατηγορητήριο κατά της εταιρικής κουλτούρας. Αυτή προσπαθεί να αποφασίσει αν τα ινδικά χοιρίδια είναι γουρούνια ή απλώς κατοικίδια, λίγο πριν κάποια μεταφερθούν με τρένο. Από την απόφαση αυτή θα εξαρτηθεί η χρέωση που θα επιβάλλει ο υπάλληλος της σιδηροδρομικής γραμμής. Μέχρι να αποφασίσουν όμως, τα χοιρίδια έχουν πολλαπλασιαστεί σε κάποιες χιλιάδες. Έχεις συνηθίσει τόσο πολύ το στιλ της Χιονάτης, αυτό το παραμυθένιο στιλ, που σκέφτεσαι… η Disney το έκανε αυτό; Είναι η ίδια εταιρεία που έκανε το Πινόκιο. Ανοίγει το μυαλό σου κατά κάποιον τρόπο. Και την εποχή εκείνη που δεν υπήρχαν DVD και Blu-ray το χρώμα δεν περνούσε σωστά στο VHS. Ήταν όλα κοκκώδη και επίπεδα. Οπότε αυτό έκανα στην αρχή, τριγυρνούσα στα θησαυροφυλάκια, άνοιγα backgrounds και έμενα με το στόμα ανοιχτό».

Πράγματι τίποτα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τη μεγαλοπρέπεια που έχει από κοντά ακόμα και του μικρότερο κομμάτι artwork. Απόδειξη οι κομμένες ανάσες που ακούστηκαν όταν ξετύλιξε ένα background του Πινόκιο με το εργαστήριο του Τζεπέτο. Βρισκόμασταν στο Θησαυροφυλάκιο 11. Εκεί όπου φυλάσσεται στους 15°C το υλικό των ταινιών που δημιουργήθηκαν από το 1937 έως το 1967 – από τη Χιονάτη μέχρι το Βιβλίο της Ζούγκλας. Όσο δηλαδή ήταν ακόμη ζωντανός ο Disney.

Ο χώρος ονομάζεται εναλλακτικά και Walt’s Vault. Η μορφή του μεγάλου αφεντικού ορθώνεται χάρτινη πίσω από την πόρτα. Το βλέμμα του είναι αυστηρό και το δάχτυλό του προτάσσεται επιτακτικά προς το μέρος σου. Μοιάζει να σε προειδοποιεί. Κάνε πως του ανακατεύεις τα χαρτιά. Χάθηκες.

O Carney τακτοποίησε τον Πινόκιο και μας έβγαλε προσεκτικά μια ορίτζιναλ ζωγραφιά της Χιονάτης. Κάθε κομμάτι καταχωρείται με την ταυτότητα παραγωγής του και την περιγραφή της αντίστοιχης σκηνής. Εάν λοιπόν κάποιος αναζητά τη Χιονάτη να ρωτά διστακτικά ‘maybe you know where I can stay?’, το προσωπικό θα βρει αυτήν ακριβώς τη σκηνή χωρίς να ταλαιπωρήσει τα αρχεία.

Κάπου εκεί δοκίμασα να ζητήσω να δούμε κάποιο από τα backgrounds της Ωραίας Κοιμωμένης. Ήταν η μοναδική ταινία που θυμάμαι να πατάω pause, συγκεκριμένα για να χαζέψω το περιβάλλον της. Το κοκκώδες, επίπεδο έστω, περιβάλλον που μου εξασφάλιζε η βιντεοκασέτα. Αφού μου είπε ότι θα ήθελε πολύ να υπήρχε αρκετός χρόνος για κάτι τέτοιο και έκανε μερικά βήματα προς τον διπλανό διάδρομο, γύρισε πίσω. ‘What the hell, θα στο δείξω!’.

Σύντομα σήκωνε ένα τεράστιο background από τις σκηνές στο δάσος.

«Έχουν δοκιμαστεί τόσα διαφορετικά αισθητικά στιλ στη Disney. Όταν μιλάς για τη Χιονάτη ή το Πινόκιο, σκέφτεσαι παραμύθι. Όταν μιλάς για την ‘Αλίκη’ ή τον ‘Πίτερ Παν’, σκέφτεσαι χαρούμενη, καρτουνίστικη εικονογράφηση. Όταν μιλάς για την Ωραία Κοιμωμένη, σκέφτεσαι πολύπλοκες, περίτεχνες εικονογραφήσεις επηρεασμένες από πομπώδεις ταπετσαρίες και περσική τέχνη. Ένα μέσο background έπαιρνε περίπου 2 μέρες για να φτιαχτεί. Της Ωραίας Κοιμωμένης πήραν 10 μέρες το καθένα».

Όταν το στούντιο έλαβε ανάμικτες κριτικές για το Πίτερ Παν και το Η Λαίδη και ο Αλήτης, ο Disney σκέφτηκε ότι είχε έρθει η ώρα να επιστρέψει στα princess movies. Κατέληξε στο γνωστό κλασικό παραμύθι με την ελπίδα ότι το αδράχτι του θα υπνώτιζε τους θεατές όσο και την ηρωίδα του. Σε αυτό όμως θα έπαιζε ρόλο και μια διαφορετική αισθητική προσέγγιση.

Σε εκείνη τη φάση ήξερε ότι θα απομακρυνόταν από τις Rococo επιρροές της Σταχτοπούτας, η αρχική ιδέα όμως ήρθε από τον John Hench. Ο Hench, animator, imagineer και μακροβιότερος υπάλληλος του στούντιο ως τον θάνατό του το 2004, τα ‘χασε μπροστά στις Unicorn Tapestries του Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης και αγόρασε αντίγραφά τους για να τις παρουσιάσει στον Disney. Είχαν μόλις βρει το στιλ της Ωραίας Κοιμωμένης.

Τη σκυτάλη από τον Hench θα έπαιρνε ο Eywind Eale, καλλιτέχνης του στούντιο με επιβλητικές επιρροές από τις γκόθικ και μεσαιωνικές τέχνες. Για την Ωραία Κοιμωμένη συγκεκριμένα, εμπνεύστηκε από την Ιταλική Αναγέννηση, την περσική τέχνη και διάφορα ιαπωνικά prints. Όλοι οι καλλιτέχνες που θα δούλευαν στα backgrounds της ταινίας εκπαιδεύτηκαν από τον Eale και υιοθέτησαν το στιλ του.

Original painting της Ωραίας Κοιμωμένης, Eywind Eale

Η έμφασή του στα backgrounds ήταν τέτοια που τελικά οδήγησε σε δημιουργικές διαφορές με τον σκηνοθέτη, Clyde Geronimi, και στην αποχώρηση του Eale από το πρότζεκτ. Ο Geronimi ένιωθε ότι τα backgrounds των σκηνών είχαν αρχίσει να γίνονται πιο σημαντικά κι από το animation. Ήταν φανταστικά, αλλά ποιος θα τα κοιτούσε; ‘Εγώ από τη βιντεοκασέτα μου’, θα μπορούσε να λέει μία σχετική απάντηση. Μόνο που σε αντίθεση με τον Carney εγώ δεν διαθέτω χρονομηχανή.

Μετά την απομάκρυνση του Eale η μεσαιωνική διάσταση των backgrounds μαλάκωσε, χωρίς όμως να χάσει την ευδιάκριτη λάμψη της. Η ταινία θα έπαιρνε εννέα χρόνια να τελειώσει.

«Η ποσότητα του art που έχουμε από κάθε ταινία – και συνήθως μιλάμε για εκατοντάδες χιλιάδες κομμάτια ανά ταινία- εξαρτάται από το ίδιο το φιλμ και το πόσο πολύπλοκο είναι. Ο Dumbo ας πούμε έγινε μέσα σε 18 μήνες. Χρειάστηκε να κάνουν κάτι γρήγορα και φθηνά γιατί η Fantasia και ο Πινόκιο δεν είχαν φέρει χρήματα πίσω. Αλλά ταινίες όπως η Ωραία Κοιμωμένη μπορεί να πάρουν 7, 8, 9 χρόνια. Κάποιες δεν κυκλοφορούν και ποτέ. Έχουμε συλλογές από ταινίες που δεν προχώρησαν ποτέ στην παραγωγή. Τις δούλεψαν αλλά δεν ένιωσαν πως έβγαινε το πράγμα και τις έβαλαν στο συρτάρι. Εάν κάποιος θέλει ποτέ να το ξανασκεφτεί, εμείς είμαστε εδώ».

O Richard Anthony δουλεύει πάνω στα backgrounds του Bambi με ελαιοχρώματα. / AP Photo

Δεν είναι ανεδαφική ως προοπτική η τελευταία. Μια τέτοια παρατημένη, άλλωστε, ταινία είναι εξ ολοκλήρου υπεύθυνη για τη δεύτερη νιότη του στούντιο. Την Αναγέννηση της Disney.

«Η Μικρή Γοργόνα ξεκίνησε ως κόνσεπτ το 1938 ως μέρος ενός πακέτου live action/animation που είχε κλείσει το στούντιο για μια βιογραφία του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Το 1940 ο Kay Nielsen (σημείωση: Δανός illustrator, διάσημος στις αρχές του 20ού αιώνα) έκανε κάποια σκετς γι’ αυτήν, αλλά τα έβαλαν στο ράφι. Τα έβγαλαν το 1956, τα έστησαν σε boards, τα ξαναέβαλαν πίσω στο ράφι.

Κάποια στιγμή νωρίς στη δεκαετία του ‘80, ο Ron Clements χάζευε σε ένα βιβλιοπωλείο και έπεσε πάνω σε μια συλλογή παραμυθιών του Άντερσεν. Την ξεφύλλισε, την αγόρασε και σκέφτηκε, κάτσε, γιατί δεν κάνουμε κάτι σχετικό; Η δική του εκδοχή βέβαια, ήταν μια καθολικού ενδιαφέροντος οικογενειακή ιστορία, μια ιστορία πατέρα-κόρης. Και έδεσε. Μέλη της ομάδας των εφέ από την παραγωγή επισκέφτηκαν τη βιβλιοθήκη και μελέτησαν τα σκετς του Kay Nielsen από τη σκηνή της καταιγίδας. Τα σκετς αυτά επηρέασαν τρομερά την τελική σεκάνς της ταινίας. Κάτι που ζωγράφισε κάποιος το ‘40 δηλαδή, έφτασε να εμπνεύσει κάποιους άλλους 40 χρόνια μετά. Γι’ αυτό κρατάμε το artwork. Αυτή είναι η μαγεία της τέχνης».

Περνώντας στο Θησαυροφυλάκιο 5, ο Carney αστειεύτηκε ότι είναι ο μοναδικός χώρος του Νεκροτομείου όπου επιτρέπει τη μούχλα. Αναφέρεται στα γύψινα καλούπια που μας περιτριγυρίζουν. Όσο σκύβουμε για να δούμε την Άριελ και τον Έρικ να μας κοιτούν παιχνιδιάρικα, ο ενήλικος Simba στο επάνω ράφι αιφνιδιάζεται και ετοιμάζεται να επιτεθεί. Και σήμερα θα βρεις καλούπια πάνω στα γραφεία των animators. Τους βοηθούν να αποδώσουν μια πιο σωματική διάσταση στους χαρακτήρες τους. Στα 95 χρόνια του, το στούντιο έχει προσλάβει πολλούς γλύπτες. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, οι δουλειές τους έδιναν πέρα από έμπνευση και πρακτικές λύσεις.

Για παράδειγμα, ανάμεσα στα μοντέλα του θησαυροφυλακίου, μπορείς να εντοπίσεις τη βάρκα της Madam Medusa από το Μπερνάρ και Μπιάνκα (1977). Κατά την παραγωγή της ταινίας, οι animators την έσυραν σε πραγματικό νερό και την αποτύπωσαν σε υψηλής αντίθεσης φιλμ για να μπορέσουν αργότερα να εκτυπώσουν τα καρέ και να τα μεταφέρουν στο σελιλόιντ. Είχαν βρει έναν τεχνικό τρόπο να απεικονίζουν κατασκευές πριν την εποχή του digital animation.

«Ζούμε στον κόσμο του digital animation πλέον, αλλά κι αυτοί οι καλλιτέχνες προσπαθούν να συγχωνεύσουν το παραδοσιακό animation με τη δική τους δουλειά. Οι computer animators προσπαθούν να αναπαράξουν τα pencil tests και τα ορίτζιναλ exposure sheets με βάση το υλικό μας εδώ. Μαθαίνουν πώς συγχρόνιζαν οι παραδοσιακοί animators τους χαρακτήρες τους. Κοιτούν τις γραμμές και μελετούν τις βασικές αρχές του animation, όπως squash and stretch ή το secondary action.

Γι’ αυτό και για πολύ καιρό αυτό το τμήμα ήταν γνωστό στη βιομηχανία ως το κρυφό όπλο της Disney. Γιατί κρατούσαμε τη δουλειά μας και μπορούσες πάντα να την αναζητήσεις. Αν η μοναδική σου αναφορά είναι οι ταινίες, έχεις τη μισή εικόνα. Εδώ οι καλλιτέχνες μπορούν να δουν τα μολύβια, τις σκιές, τα highlights, τις μπογιές. Βλέπεις τη διαδικασία, τους λόγους που αποφάσιζαν τι λειτουργούσε και τι όχι, και αυτό είναι το πιο σημαντικό για τον σημερινό artist. Είναι πολυτιμότερο από κάποιο τελικό καρέ σε μια οθόνη».

Για τον Byron Howard, τον σκηνοθέτη του οσκαρικού Zootopia, διάφορα σχέδια από το ‘Robin Hood’ έγιναν για μια περίοδο το δεξί του χέρι. Για τους παραγωγούς του Wreck-it Ralph Breaks the Internet που κυκλοφορεί τώρα στις αίθουσες, ο Carney ανέσυρε σκετς με close-ups από τις πριγκίπισσες της Disney για να βοηθήσει την πολυαναμενόμενη κοινή σκηνή τους με προτάσεις. Και στο Mary Poppins Returns που θα μας σερβίρει άλλη μια κουταλιά ζάχαρη αυτά τα Χριστούγεννα, η ομάδα του live action συμβουλεύτηκε την ψηφιακή βιβλιοθήκη για φωτογραφίες της ταινίας του ‘64, ενώ η ομάδα του animation μελέτησε τα σχέδια της διάσημης σκηνής των πιγκουίνων που χάρισε στην ταινία ένα Όσκαρ για τα εφέ της.

«Ο Glen Keane (Pocahontas, Tarzan, Dear Basketball) συνήθιζε να πηγαίνει στο Νεκροτομείο και να κοιτάει τα σχέδια του Fred Moore. Ο Moore έκανε το πρώτο redesign του Mickey Mouse στο τέλος των ‘30s και ήταν πολύ καλός στο να δίνει όγκο και γοητεία στους χαρακτήρες του. Το ίδιο έκανε και για τον Mickey. Ο Glen λοιπόν, έπαιρνε 3-4 σχέδιά του, τα έβαζε στο board του, τοποθετούσε πάνω τους ένα κομμάτι χαρτί και προσπαθούσε να μαντέψει την επόμενη κίνηση του Moore».

Μέσα από την περιβόητη διαδικασία των παλιών όμως, δεν αποκωδικοποιείς μονάχα τα τρικ τους. Ανοίγεται μπροστά σου και μια πραγματική κλειδαρότρυπα.

«Επειδή πολύ από το υλικό που φωτογραφίζουμε ανήκε κάποτε στη φάση της επεξεργασίας, βρίσκεις πάνω του και διάφορα μικρά διαμαντάκια], συνεχίζει. «Μια φορά φωτογραφίζαμε μια εικόνα και στη γωνία της είδαμε μια πολύ μικρή μαύρη τελίτσα. Στην επόμενη ζωγραφιά η τελίτσα μεγάλωνε. Στην επόμενη ακόμη περισσότερο. Μεγάλωνε, και μεγάλωνε, και μεγάλωνε. Ήταν κάψιμο από τσιγάρο! Και σε ένα από σχέδια αυτά υπήρχε μια σημείωση με κεφαλαία: DO NOT INK THIS. Δηλαδή μην το μεταφέρεις στο σελιλόιντ γιατί θα καταλήξει στην ταινία! Άλλες φορές βλέπεις κάποιον αριθμό και μια σημείωση που λέει ‘hey, πάρε με τηλέφωνο’». Το τελευταίο είναι δείγμα ενός κοινού μυστικού που μάλλον μοιράζονται όλες οι εταιρείες του πλανήτη, αλλά ας κάνουμε ότι το αποκαλύπτουμε.

Disney Archives

Οι γυναίκες animators είναι γνωστό ότι σπάνιζαν στο στούντιο και στη βιομηχανία γενικότερα. Εξαιρέσεις όπως η Retta Scott (Bambi, Dumbo, Fantasia) έκαναν απλώς πιο βροντερό τον κανόνα. Ο Disney πίστευε ότι μέχρι να τις εκπαιδεύσει θα εγκατέλειπαν τη δουλειά για να κάνουν οικογένεια. Οι inkers και οι painters όμως ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου γυναίκες.

Η δική τους διαδικασία, αυτή που απαιτούσε πειράματα, χημικές φόρμουλες αναλόγως την εποχή και τον καιρό, το κόψιμο του ποτού, του τσιγάρου, ακόμη και του bowling ή οποιασδήποτε δραστηριότητας θα μπορούσε να προκαλέσει τρέμουλο στα χέρια τους, αυτή η διαδικασία που έπαιρνε ως δεδομένη την εμμονή σου με την ακρίβεια γιατί αλίμονο αν σου ξέφευγε κάποιο από τα 27 (κι όμως!) χρώματα του Jiminy Cricket όταν περνούσες τα σχέδια στο σελιλόιντ πριν πάνε στο στάδιο του Technicolor, ήταν για πολλούς το υπόλειμμα. Τα αναλώσιμα υλικά. Η φύρα πίσω από το τμήμα των animators.

Σ’ αυτές τις αφανείς ηρωίδες όμως χρωστάει η πλούσια παλέτα της Disney την έντασή της, και στην αλχημεία που έδεσε τη δική τους δουλειά με αυτή των animators.

Υπάλληλος του Ink & Paint δουλεύει πάνω στην Αλίκη / Walt Disney Studios

Και μπορεί τυπικά να υπήρχε ο άγραφος κανόνας στο στούντιο που έλεγε ‘μη βουτάς την πένα σου στο μελάνι της εταιρείας’ (όχι αλήθεια, αυτή ήταν η προειδοποίηση), αρκετοί animators όμως κατέληξαν παντρεμένοι με μία από τις κοπέλες από το τμήμα του Ink & Painting. Ο Ward Kimball. Ο Ollie Johnston. Ο ίδιος ο Walt Disney.

Το φλερτ μεταξύ των δύο τμημάτων γινόταν συνήθως με ραβασάκια. Ή, όπως αποδείχτηκε, και με σημειώσεις πάνω σε σκετς που μετακόμιζαν από δωμάτιο σε δωμάτιο.

«Υπάρχουν σημειώσεις τύπου ‘ουπς, σόρι’ αν κάπου έχει χυθεί μπογιά. Στο Μπερνάρ και Μπιάνκα 2 υπάρχει μια σκηνή με τον Marahute the Eagle όπου τα φτερά του απλώνουν και σηκώνονται. Πάνω στα σκετς της σκηνής, οι animators είχαν δώσει όνομα σε κάθε φτερό. Τότε είναι που σκέφτεσαι ότι η τέχνη είναι μεν απίθανη, αλλά έχει δημιουργηθεί από τους χιλιάδες καλλιτέχνες που έχουν βρεθεί στο στούντιο μέσα στα χρόνια. Τη χάνουμε την αίσθηση αυτή καμιά φορά. Βλέπουμε ένα short και ξεχνάμε ότι το έφτιαξαν άνθρωποι».

Στον πάπυρο των ατέλειωτων trivia που είναι ικανός να απλώσει ο Carney στο τραπέζι, ανήκει και ένα φανταστικό ντοκουμέντο από τα ‘90s. Τα McDonald’s έτρεχαν τότε τον δικό τους διαγωνισμό με trivia της Disney. Οι νικητές κέρδιζαν δώρα από το στούντιο και εισιτήρια για τη Disneyland. Για μερικές εβδομάδες το προσωπικό της βιβλιοθήκης είχε βαρεθεί να απαντάει σε τηλέφωνα ερωτήσεων που ξεκινούσαν κάπως έτσι: Ναι, καλησπέρα σας, έχω μια μερίδα πατάτες μπροστά μου και έχω σπάσει το κεφάλι μου, μήπως μπορείτε να με βοηθήσετε σε κάτι;

«Είναι όμως τόσο μεγάλη χαρά όταν βλέπεις ότι βρήκες αυτό που έψαχνε κάποιος. Έχω δει συγγραφείς και animators να κλαίνε επειδή βρήκαν αυτό ακριβώς που ήθελαν»

Άλλα πρότζεκτ του τμήματος περιλαμβάνουν βιβλία της Taschen και, σαφώς, τα Blu-ray. Η κυκλοφορία ενός Blu-ray συνήθως σημαίνει 1.000 περίπου εικόνες από τη συλλογή. Μέχρι και για επετειακά γραμματόσημα πρέπει να βρίσκουν τους κατάλληλους χαρακτήρες, στις κατάλληλες πόζες, στο κατάλληλο μέγεθος. Στο Disney+ δε, είναι σίγουρο ότι θα βρουν τον δρόμο τους μικρές βινιέτες με behind-the-scenes υλικό που θα ξεθάψει το προσωπικό.

Τώρα απλώνονται μπροστά μας τα πραγματικά βαρύτιμα κειμήλια του στούντιο.

Disney Archives

Ο Mickey του Plane Crazy – το πρώτο short του χαρακτήρα που απέρριψαν οι διανομείς. Ο Mickey του Freddie Moore – ανανεωμένος, ρευστός, στο απόγειο της δημοτικότητάς του. Ο Mickey της Φαντασίας – θρασύς, δημιουργικός, λουσμένος στην αστερόσκονη.

«Μας αρέσει να λέμε ότι κάθε εικόνα είναι σημαντική», αναλογίστηκε κλείνοντας ο Carney. «Όταν όμως σκέφτεσαι πώς ξεκίνησαν όλα, το μυαλό σου σε αυτά θα πάει. Βλέπεις τα σχέδια από το Plane Crazy και αναρωτιέσαι, πόσα χρόνια είπαμε έχουν περάσει από τότε; Ενενήντα;

Δεν μοιάζουν τόσα πολλά».

Το άρθρο είχε δημοσιευτεί στις 30 Νοεμβρίου του 2018.