Έγραψε όντως η CIA το Wind of Change των Scorpions;

 Πριν δέκα χρόνια, μεταξύ τυρού κι αχλαδιού, είπε στον Keefe, ότι κάποιος που δούλευε στη CIA του ψιθύρισε ότι η περιβοήτη αμερικάνικη μυστική υπηρεσία κρυβόταν πίσω από το Wind of Change των Scorpions. Ναι, την περίφημη μπαλάντα του 1990 που κάποιοι έχετε χορέψει όταν ακόμα σήμαινε κάτι η λέξη «μπλουζ» και κάποιοι άλλοι σήμερα (και με το δίκιο σας) θεωρείτε εντελώς cheesy προνόμιο εκείνων που επιμένουν να ανάβουν αναπτήρες σε «ένα ακόμα sold-out live των γερμανών hard rock θρύλων στην Ελλάδα».

Η «πληροφορία» κόλλησε σαν τσίχλα στον εγκέφαλο του Keefe, με τον ίδιο τρόπο που η μελωδία με το χαρακτηριστικό σφύριγμα στην εισαγωγή κόλλησε στον εγκέφαλο 15 εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλον τον πλανήτη που αγόρασαν τον δίσκο τα τελευταία 30 χρόνια. Ένας κορυφαίος ρεπόρτερ άλλωστε, όπως εκείνος, εντοπίζει αμέσως μια καλή ιστορία. Ανήκει στο δυναμικό του New Yorker εδώ και 15 χρόνια, έχοντας σημειώσει μερικές μεγάλες επιτυχίες όπως το συγκλονιστικό ρεπορτάζ του για τη σύλληψη του μεξικάνου ναρκοβαρόνου “El Chapo” ή το βραβευμένο προφίλ της Amy Bishop που αιματοκύλησε το Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα το 2010. Έχει γράψει επίσης 4 non-fiction βιβλία – πιο γνωστό το Say Nothing, μια συναρπαστική true crime ιστορία με φόντο τη δράση του IRA στη Βόρεια Ιρλανδία που σύντομα θα γίνει τηλεοπτική σειρά/ επόμενο το Empire of Pain που κυκλοφορεί τον Απρίλιο κι ερευνά σε βάθος τους υπέυθυνους για την κρίση των οπιοειδών που θερίζει την Αμερική του 21ου αιώνα. Κλασική περίπτωση, επίσης, ο Keefe. Έχει γράψει περισσότερα απ’ όσα έχεις διαβάσει.

© Phillip Montgomery

«Το πρώτο tip γι’ αυτήν τη φήμη το πήρα πριν δέκα χρόνια. Δεν σταμάτησα ποτέ να το σκέφτομαι. Θα ήταν καλύτερο ως ένα μεγάλο ερευνητικό άρθρο; Μήπως θα μπορούσα να γράψω ένα βιβλίο; Ίσως ένα ντοκιμαντέρ; Κάποια στιγμή, πριν δύο χρόνια, είχα μια στιγμή επιφάνειας. Ξύπνησα στη μέση της νύχτας, γύρω στις 3 τα ξημερώματα, και είπα “αυτό είναι, θα το κάνω podcast”. Ήταν σαν να βρήκα τη λύση σε ένα μαθηματικό πρόβλημα», μου είπε από το άλλο μισό της οθόνης πριν λίγες μέρες ως καλεσμένος να μιλήσουμε για την έκρηξη των podcasts στο 3μερο Forum Δημοσιογραφίας “Reflect.Reform.Restart” που διοργάνωσε ο μη κερδοσκοπικός δημοσιογραφικός οργανισμός iMEdD. Με highlight την πολυαναμενόμενη πρεμιέρα του νέου ντοκιμαντέρ του Γιώργου Αυγερόπουλου, Παρόντες (παρθενική παραγωγή του iMEdD) και 36 ομιλητές από όλον τον κόσμο που συζήτησαν σύγχρονα ζητήματα, παρουσίασαν εργαλεία και τεχνικές, κι ανέλυσαν στρατηγικές για να μπορέσει η δημοσιογραφία να ανταποκριθεί σε μια εποχή που, και λόγω της πανδημίας, είναι πιο απαραίτητη από ποτέ.

Πίσω στο podcast.

Ο τίτλος ήταν μάλλον η πιο εύκολη απόφαση, “Wind of Change”. Το θέμα είναι πώς μετατρέπεις μια, σαφώς γοητευτική αλλά κι απολύτως τραβηγμένη, φήμη σε αξιόπιστη αφήγηση. «Ήταν η CIA πίσω από το Wind of Change, τη μεγάλη επιτυχία των Scorpions; Αυτή ήταν η βασική ερώτησή μου, για την οποία ήξερα προκαταβολικά, έχοντας ερευνήσει τον κόσμο των κατασκόπων στο παρελθόν, ότι δε θα πάρω κατηγορηματική απάντηση. Το podcast όμως ως μέσο σου επιτρέπει αυτήν την αμφιβολία, αναδεικνύει το ταξίδι που κάνεις αναζητώντας την αλήθεια. Και πολύ συχνά οδηγεί διαφορετικούς ανθρώπους σε διαφορετικά συμπεράσματα, κάτι που βρίσκω πολύ ενδιαφέρον. Αυτό συνέβη και με τους ακροατές του Wind of Change: κάποιοι το άκουσαν και πείστηκαν ότι η CIA όντως είχε ανάμειξη και κάποιοι άλλοι είπαν “αποκλείεται”. Κι, επίσης, αφού η μουσική είναι δομικό στοιχείο της ιστορίας, το audio ήταν το προφανές format. Δεν μπορείς να αποτυπώσεις την αίσθηση των τραγουδιών με λέξεις σε μια σελίδα, ούτε καν σε μια οθόνη». 

Του(ς) πήρε σχεδόν ένα χρόνο. Στον Keefe και μια μικρή ομάδα παραγωγών. Έκαναν 91 συνεντεύξεις, ταξίδεψαν σε 10 αμερικάνικες πόλεις, πέρασαν και τον Ατλαντικό. Πήγαν στην Ουκρανία για να παρακολουθήσουν ζωντανά τους Scorpions, στη Ρωσία για να ακολουθήσουν τα ίχνη του καταπιεσμένου από το καθεστώς σοβιετικού ροκ των 80s (κοιτάχτε πως κοιτάει ο Λένιν την μπάντα σε αυτό το βίντεο), τελικά και στη Γερμανία για να πάρουν συνέντευξη από μέλη του γκρουπ.  Στην πορεία στο τιμ εντάχθηκαν μουσικοί συνθέτες, fixers δημοσιογράφοι, ακόμα και ηθοποιοί για σπικάζ όσων δεν ήθελαν να αποκαλυφθεί εκτός από την ταυτότητά τους και η φωνή τους. Μεγάλη παραγωγή, ένα κατ’ αναλογία Game of Thrones για τα δεδομένα της podcast βιομηχανίας, για το οποίο συνεργάστηκαν οι μεγαλύτεροι παίκτες όπως Pineapple Studios, Crooked Media και Spotify. Φυσικά, ήταν το pod που συζητήθηκε όσο κανένα άλλο το 2020.

Πώς χτίζεται όμως η θεωρία;

Καταρχάς ο χρόνος. Το κομμάτι ηχογραφήθηκε το 1990 – λίγο μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, λίγο πριν την οριστική διάλυση της ΕΣΣΔ. Έπειτα, οι στίχοι. «Ακολουθώντας τον Μόσκβα/ προς το Γκόρκι Παρκ/ ακούγοντας τον άνεμο/ τον άνεμο της Αλλαγής», τραγουδά ο Klaus Meine στην εναρκτήρια στροφή. Κι αν τοποθετήσουμε τις λέξεις στο γεωπολιτικό κάδρο της εποχής, μάλλον δεν αναφέρεται στη φιλελευθεροποίηση που ήδη συνέβαινε εδώ και κάποια χρόνια με την «περεστρόικα» του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Αναφέρεται στο μετά, σε αυτό που ερχόταν (…που ειδικά στην περίπτωση της Ρωσίας ήταν μια αδίστακτη ολιγαρχία, αλλά αυτό είναι άλλο κεφάλαιο). Υποτίθεται ότι ο Klaus Meine είχε εμπνευστεί τους στίχους 1 χρόνο πριν όταν οι Scorpions είχαν πετάξει στη Μόσχα για το Moscow Music & Peace Festival με ένα αεροπλάνο που οι τουαλέτες ήταν πάντα πιασμένες με επιβάτες όπως οι Skid Row, Bon Jovi, Ozzy Osbourne και Mötley Crüe. Όμως κι εδώ υπάρχει μια τρύπα. Ο Meine δεν έχει γράψει μόνο τους στίχους, αλλά και τη μουσική. Στα 25 χρόνια που ήταν ήδη ενεργή τότε η μπάντα, ξέρετε σε πόσα άλλα κομμάτια ήταν ο βασικός συνθέτης; Σωστά. 0 (μηδέν).

Είναι αρκετές αυτές οι ενδείξεις για να υποστηρίξουμε ότι η CIA έκατσε κι έγραψε ολόκληρο τραγούδι για να επισφραγίσει την αμερικάνικη επικράτηση στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου; Φυσικά και όχι. Είναι εντελώς «περιστασιακές» που λένε και στα δικαστικά σίριαλ. Μήπως λοιπόν η επιθυμία μας μια τόσο ιντριγκαδόρικη θεωρία να είναι αλήθεια ήταν και το μυστικό της επιτυχίας του pod; Μήπως και ο ίδιος ο Keefe παρασύρθηκε από αυτό που του είπε ένας πρώην κατάσκοπος; Ότι «είναι τόσο ωραία ιστορία που τη χαλάς αν αρχίσεις να την τσεκάρεις».

«Το σκεφτόμουν συνέχεια αυτό. Αναρωτιόμουν αν κι εγώ ήθελα να βγει αληθινή. Αν αυτό ήταν το κίνητρο μου. Και ξέρεις κάτι; Ακόμα και μερικοί από τους κατασκόπους που μίλησα, μου έδωσαν την εντύπωση ότι κι εκείνοι ήθελαν να είναι αληθινή. Ήταν δύσκολο να ανοίξουν τα στόματα. Σε πολλούς αποφύγαμε να πούμε από την αρχή τι ακριβώς ψάχνουμε. Θέλαμε να έχουμε on the record την αυθόρμητη αντίδρασή τους όταν τους απευθύναμε την ερώτηση “ξέρετε, υπάρχει αυτό το τραγούδι… μήπως η CIΑ;”. Αλλά, όπως καταλαβαίνετε, δεν είναι εύκολο να πιάσει αυτό το κόλπο με ανθρώπους που έχουν περάσει από τις μυστικές υπηρεσιες. Πολλοί διέκοψαν αμέσως την κουβέντα. Αυτό όμως που συνεχώς μας τροφοδοτούσε και δεν μας έκανε να ακουγόμαστε ανόητοι, πρώτα απ’ όλα στους εαυτούς μας, ήταν ότι οι περισσότεροι με τους οποίους μιλήσαμε ναι μεν δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσουν ότι η CIA έγραψε το κομμάτι, αλλά από την άλλη δεν μπορούσαν και να το αποκλείσουν. Θεωρούσαν απόλυτα πιστευτό μια τέτοια επιχείρηση να είχε λάβει χώρα, δεν ήταν έξω από την γκάμα του ρεπερτορίου της». Μιλάμε άλλωστε για την Υπηρεσία που κάποτε σκηνοθέτησε τα γυρίσματα μιας sci-fi ταινίας για να φυγαδεύσει αμερικάνους διπλωμάτες από την Τεχεράνη (όπως είδαμε στο Argo) ή κάποτε έστειλε εν αγνοία της (όπως ακούμε στο pod) τη Nina Simone στην Αλγερία σε ένα φεστιβάλ πολιτιστικής προπαγάνδας κι όπου μπορούσε ευνοούσε την κυκλοφορία έργων όπως το μυθιστόρημα Δόκτορ Ζιβαγκο του Boris Pasternak, απαγορευμενο φυσικά στην ΕΣΣΔ.

Αυτή είναι και η γοητεία του “Wind of Change”, το οποίο εγγυημένα θα καταβροχθίσετε όσο λίγες τηλεοπτικές σειρές τα τελευταία χρόνια. Ο Keefe το αποκαλεί «η ερημιά των καθρεφτών – αυτό το συναίσθημα προσπάθησα να μεταφέρω στον ακροατή, την αίσθηση ότι όπου και κοιτάξεις δεν ξέρεις τι να πιστέψεις». Τα καταφέρνει απόλυτα, γιατί ποτέ δεν παίρνει εντελώς σοβαρά τον εαυτό του και το πρότζεκτ. Σε κανένα σημείο η έρευνά του δε γίνεται σταυροφορία που πρέπει οπωσδήποτε να βγει αληθινή. «Η βασική μου δουλειά είναι ρεπόρτερ για τον New Yorker. Πιστεύω λοιπόν στην έρευνα και τα γεγονότα. Δεν πιστεύω ότι ζούμε σε μια post truth εποχή, ό,τι κι αν έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια σε πολιτικό επίπεδο στις ΗΠΑ (και υποθέτω σε κάποιο βαθμό και στη χώρα σας). Ακόμα, λοιπόν, κι όταν διερευνούμε μια θεωρία συνωμοσίας, μπορούμε να το κάνουμε με τον πλέον υπεύθυνο τρόπο. Αμφιβάλλοντας. Ακόμα και για την ίδια μας την δημοσιογραφική στάση. Π.χ. στο 7ο επεισόδιο γυρίσαμε τους προβολείς πάνω μας κι αναρωτηθήκαμε “Τι κάνουμε; Μήπως γινόμαστε κι εμείς μέρος της προπαγάνδας, έστω 30 χρόνια μετά; Κι αν ναι, εξυπηρετώντας ποια μεριά; Τη σοβιετική ή της CIA;”». 

Και υπάρχει και κάτι άλλο. Το “Wind of Change” λανσαρίστηκε τον περασμένο Μάιο, στην αρχή της πανδημίας που «υπήρξε ο βασικός παράγοντας για την έκρηξη των podcasts. Έκανε πολύ κόσμο π.χ. στις μεγαλύτερες ηλικίες να τα ανακαλύψει μέσα στο 2020. Και προφανώς έδωσε εναλλακτική στους ήδη εξοικειωμένους που βαρέθηκαν τόσο καιρό κλεισμένοι στα σπίτια τους και κάποια στιγμή τερμάτισαν το Netflix και τις υπόλοιπες streaming υπηρεσίες. Νομίζω ότι υπάρχει μεγάλη δόση αλήθειας στο ότι έχουμε εγκλωβιστεί στις οθόνες και το audio μας προσφέρει μια διέξοδο. Είναι ένα μέρος που μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια μας και να συγκεντρωθούμε σε κάτι άλλο».

Το μόνο που ο Patrick Radden Keefe απορρίπτει στα σίγουρα είναι ότι «κατέστρεψε» το Wind of Change για τους fans των Scorpions. «Ίσα ίσα που πρόσθεσα στη μαγεία του κομματιού, έδωσα μια επιπλέον διάσταση», μου λέει ξεσπώντας σε γέλια. «Εντάξει, ίσως οι σούπερ φανατικοί να ενοχλήθηκαν που τους αποκαλέσαμε hair metal μπάντα. Αυτό, αν θες, ήταν κι ένα μάθημα που πήρα. Κατάλαβα πόσο σοβαρή υπόθεση είναι οι διαχωρισμοί μεταξύ μουσικών (υπο)ειδών που κάνουν οι σκληροπυρηνικοί οπαδοί των συγκροτημάτων».

Μετά την κυκλοφορία του pod, τα mails έφταναν βροχή. Με προτάσεις τραγουδιών για δεύτερη σεζόν (επικρατέστερα τo “99 Red Balloons” των γερμανών Nena από το 1983 και το “Right Here Right Now” των βρετανών Jesus Jones επίσης από το 1990). Αλλά, ο Κιφ δε θέλει να την εκβιάσει, Για την ωρα, ασχολείται ως παραγωγός με την τηλεοπτική μεταφορά του “Wind of Change” για το Hulu («θα είναι αστεία, θα έχει και κάποια στοιχεία μυθοπλασίας και νομίζω ότι θα δώσει πραγματικά προστιθέμενη αξία στο podcast»). Κανείς σκηνοθέτης ή ηθοποιός, όμως, μάλλον δε θα μπορούσε να αναπαραστήσει την στιγμή που στο τελευταίο επεισόδιο του, ένας ολοφάνερα νευρικός Keefe συναντά τον Klaus Meine αυτοπροσώπως. Κι ο frontman των Scorpions, φορά το πιο αινιγματικό του χαμόγελο, και τον ρωτά αν έκανε τόσα χιλιόμετρα για να του πάρει συνέντευξη ως κατάσκοπο ή μουσικό…

Μπορείτε να ακούσετε το Wind of Change εδώ.

Περισσότερα για το iMEdD Journalism Forum εδώ.

Οι Παρόντες του Γιώργου Αυγερόπουλου έχουν επίσημη πρεμιέρα Παρ. 12/3, στις 21.00. Θα ακολουθήσουν προβολές: Σάββατο, Κυριακή: 17:00, 20:00, 23:00 // Δευτέρα-Παρασκευή: 19:00, 21:00, 23:00 – δωρεάν στο parontes.imedd.org.