Είναι οι ιππότες και οι δράκοι το νέο trend στη λογοτεχνία;
Στην πραγματικότητα είναι το πιο παλιό τρικ εκεί έξω. Το σημαντικό όμως είναι άλλο: θα μπορέσουν οι νέοι fantasy συγγραφείς να φτάσουν τους J.R.R. Tolkien και George R.R. Martin;
- 11 ΣΕΠ 2022
«Το παρελθόν είναι μαζί μας, είτε μας αρέσει είτε όχι» ακούμε το ξωτικό Arondir να λέει στο πρώτο επεισόδιο του The Rings of Power. Μία ατάκα η οποία περιγράφει την κατάσταση που επικρατεί στο streaming αυτήν τη στιγμή: δύο από τις μεγαλύτερες πλατφόρμες (ΗΒΟ, Amazon Prime) κονταροχτυπιούνται με όπλο τηλεοπτικές παραγωγές οι οποίες μας ταξιδεύουν σε ένα μακρινό, μυθολογικό παρελθόν.
Στο τέλος βέβαια (όπως μάθαμε από το Highlander) μόνο ένας θα μπορεί να είναι ο πραγματικός νικητής – αφού κανείς ποτέ, και για κανέναν λόγο, δε θυμάται τον δεύτερο πάρα μόνο για να του χαρίσει λίγο από τον οίκτο του.
Βάλτε τα στοιχήματά σας λοιπόν για τους δύο σιδερόφρακτους μονομάχους: Στη μία γωνία, το House of the Dragon του George R. R. Martin για λογαριασμό του HBO, και στην άλλη, το Rings of Power του J. R. R. Tolkien για λογαριασμό του Amazon Prime.
Δύο διαφορετικές σειρές με πάρα πολλές κοινές συνισταμένες: βασίζονται σε βιβλία, αποτελούν prequel από πολύ πετυχημένες λογοτεχνικές σειρές με εκατομμύρια αναγνώστες, προέρχονται από τη λογοτεχνία του φανταστικού, κοστίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια και, ναι, οι δράκοι και οι ιππότες έχουν την τιμητική τους σε αυτές.
Είναι φανερό ότι το fantasy ζει μεγάλες δόξες στον αστερισμό της ποπ κουλτούρας. Η τριλογία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών στις αρχές του 21ου αιώνα άνοιξε τις πύλες της επιτυχίας, για να εδραιώσει στη συνέχεια την κυριαρχία της στα 2010s το Game of Thrones.
Οι εποχές που οι ιππότες και οι δράκοι απασχολούσαν μονάχα τους σκληρούς nerds έχουν περάσει προ πολλού. Τώρα, η ενασχόληση με το fantasy είναι κάτι το κοινό, μία απαραίτητη προϋπόθεση για να νιώθεις ότι είσαι μέρος του συνόλου της γενιάς σου, μία ευχάριστη λεπτομέρεια που προσθέτει πόντους coolness αντί να αφαιρεί (όπως έκανε κάποτε).
Άλλωστε, όλοι θυμόμαστε πως το να μην παρακολουθεί κανείς GoT ήταν ένα ασυγχώρητο κοινωνικό φάουλ, το οποίο τον κατέτασσε κάπου ανάμεσα στους αποσυνάγωγους και τους ερημίτες, ενώ μερικά χρόνια πριν το να διαβάζει κανείς fantasy λογοτεχνία προκαλούσε από γελάκια και ειρωνείες μέχρι ωμό χλευασμό. (Άσχετα, βέβαια, με το γεγονός ότι στα 70s οι ιστορίες του Tolkien πήγαιναν χέρι-χέρι με τη flower power κουλτούρα και την εποποιία του ροκ, κάνοντας θρύλους όπως ο Mick Jagger να τις λατρέψουν σε τέτοιον βαθμό ώστε να θέλουν να παίξουν τον ρόλο του Φρόντο στο σινεμά).
Τι συμβαίνει όμως με τη λογοτεχνία; Οι ιππότες και οι δράκοι αποτελούν νέο trend; Μάλλον, το ακριβώς αντίθετο. Άλλωστε, από τα έπη του Ομήρου μέχρι τα ακριτικά τραγούδια και από τα μεσαιωνικά ρομάντζα μέχρι το πρώτο μυθιστόρημα όλων των εποχών -λέγε με Δον Κιχώτη– οι πολεμιστές και τα μυθικά τέρατα βρίσκονταν πάντα σε πρώτο πλάνο. Είναι, δηλαδή, το πιο παλιό τρικ εκεί έξω.
Φυσικά, η fantasy λογοτεχνία συνεχίζει να έχει τεράστια εκδοτική παραγωγή, ιδιαίτερα τώρα που είναι απενοχοποιημένη και μπορεί μάλιστα να δώσει δυνητικά τροφή για blockbusters σε τηλεόραση και σινεμά. Μεγάλο μέρος από τα βιβλία που κυκλοφορούν ακολουθούν την πεπατημένη: είτε θυμίζουν τους παραμυθένιους κόσμους του Tolkien είτε τα απάνθρωπα μεσαιωνικά σύμπαντα του George R. R. Martin.
Ποιο είναι όμως το νέο trend στο fantasy; Λέγεται συμπερίληψη και χρησιμοποιείται από μία νέα φουρνιά συγγραφέων. Κάπως έτσι, λοιπόν, μας προέκυψε και το afrofantasy όπου οι priviliged white males δεν είναι πια οι απόλυτοι πρωταγωνιστές. Ένα πολύ καλό παράδειγμα του είδους αποτελεί η τριλογία του Τζαμαϊκανού κατόχου Booker, Marlon James: οι κεντρικοί ήρωες είναι μαύροι πολεμιστές αντί για λευκοί ιππότες, είναι gay αντί για straight, ζουν και αναπνέουν σε μία μυθολογική Αφρική αντί για έναν φανταστικό ευρωπαϊκό μεσαίωνα.
Μάλιστα, η συμπερίληψη έκανε την εμφάνισή της και στις δύο προαναφερθείσες τηλεοπτικές σειρές. Τα μαύρα ξωτικά και οι μαύροι δούκες με τα ράστα μαλλιά προκάλεσαν τρομερές αντιδράσεις από μερίδα των fans που θεώρησαν ότι πληγώνεται το όραμα των συγγραφέων. Όλο αυτό πήρε τόσο υπερβολικές διαστάσεις ώστε η cancel culture να χτυπηθεί με τις MAGA λογικές (σ.σ: Make America Great Again) στον βωμό του Rings of Power και του House of Dragon.
Σίγουρα, αυτοί οι νεολογισμοί δεν είναι κάτι που έχουμε συνηθίσει στο μάτι, καλό θα είναι όμως να μην ξεχνάμε ότι οι αναχρονισμοί ήταν πάντα κομμάτι της μυθοπλασίας: ο Όμηρος, ένας ποιητής του 9ου π. Χ, είχε προσθέσει άπειρα στοιχεία από τη δικιά του εποχή σε ιστορίες που είχαν λάβει χώρα πολλούς αιώνες πριν (όπως για παράδειγμα τα σιδερένια όπλα σε μία εποχή που ακόμα δεν είχε ανακαλυφθεί το σίδερο και τα πάντα φτιάχοντανα από χαλκό). Καλό, λοιπόν, είναι να μην είμαστε τόσο αυστηροί με αυτά τα πράγματα.
Στο τέλος όμως της μέρας, το μεγάλο στοίχημα βρίσκεται αλλού: Το ζήτημα δεν είναι μόνο αν το fantasy θα συμπεριλάβει τις ευαίσθητα κοινωνικά ομάδες στις αφηγήσεις του (αν και, βέβαια, κάτι τέτοιο αποτελεί μία πολύ αρχή) αλλά το κατά πόσο θα μπορέσει να δώσει έργα που θα κάνουν τους αναγνώστες να πίνουν νερό στο όνομά τους.
Μία κατάκτηση, δηλαδή, που ανήκει δικαιωματικά στους J.R.R. Tolkien και G.R.R. Martin. Γιατί στο τέλος της μέρας αυτό είναι το μοναδικό πράγμα που μετράει.
