Εσύ πόσα αποφθέγματα του Ουμπέρτο Έκο ξέρεις απέξω;

Στο ταξίδι του γυρισμού από Νάξο, πέντε καλοκαίρια πίσω, έκανα τις πρώτες μου συστάσεις με τον Έκο. Λογοτεχνικά. Μία βόλτα στο κατάστρωμα και μία ακόμη στο μαγαζί με τα δώρα του Blue Star Paros (και όχι Naxos για κάποιο λόγο) με έφεραν πιο κοντά σε μία συστάδα βιβλίων που έμοιαζαν περισσότερο με υπερυψωμένη βάση για τα σταυρόλεξα, τα κόμικ και τις τράπουλες παρά με αντίτυπα προς πώληση. Το Νησί της Προηγούμενης Μέρας βρισκόταν κάπου μεταξύ του Αστερίξ και μίας κομψής καλλίγραμμης μοντέλας με κόκκινα μαλλιά και κόκκινο μαγιό που ξεχώριζε για τις καμπύλες και για τον τεράστιο τίτλο Σκανδιναβικά Σταυρόλεξα που φορούσε στο καλοχτενισμένο κεφάλι της. Το σήκωσα προς το μέρος μου και άρχισα να το ξεφυλλίζω ώσπου να φτάσω στο πρώτο κεφάλαιο. Ο τίτλος του ήταν Δάφνη και τα λόγια μέσα στα αποσιωπητικά ήταν τα εξής:

“Και όμως, περηφανεύομαι για τον εξευτελισμό μου, και αφού καταδικάστηκα σε αυτό το προνόμιο, σχεδόν απολαμβάνω μιας αποκρουστική σωτηρία: Είμαι από καταβολής κόσμου, πιστεύω, το μόνο πλάσμα του είδους μας που ναυάγησε σε ένα εγκαταλειμμένο πλοίο” .

Μέχρι τότε, δεν είχα διαβάσει ποτέ μου Ουμπέρτο Έκο. Δεν είχε τύχει. Και ναι εντάξει πράγματι, αν σκεφτούμε ότι οι εννιά στους δέκα Έλληνες τον αναφέρουν ως τον αγαπημένο τους συγγραφέα, είναι περίεργο που δεν είχα την παραμικρή περιέργεια να τον διαβάσω. Ή ίσως όχι και τόσο περίεργο, όπως το πάρει κανείς.

*Σε περίπτωση που δεν το γνωρίζεις, υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι το Εκκρεμές του Φουκώ, δηλαδή το βιβλίο που μαζί με το Όνομα του Ρόδου εγκαθίδρυσαν τον Ουμπέρτο Έκο μεταξύ των σημαντικότερων συγγραφέων-φιλοσόφων του 21ου αιώνα, έχει τίτλο Εκκρεμές και είναι γραμμένο από τον Φουκώ και συνήθως, για τους συγκεκριμένους αποτελεί και το αγαπημένο τους βιβλίο.

Παρά το γεγονός ότι σήμερα, δεν είμαστε εδώ για να μιλήσουμε για την ημιμάθειά μας ως έθνος ή για την ανάγκη μας να επιδείξουμε γνώσεις και ικανότητες που δεν είναι διόλου κακό να μην κατέχουμε, θα ήθελα να κάνω μία ερώτηση που ελπίζω να μην παραμείνει ρητορική:

Ο Ουμπέρτο Έκο έφυγε την περασμένη Παρασκευή έχοντας συμπληρώσει σε χρόνια, τιμές και διεθνείς αναγνωρίσεις. Και πιστεύω (είμαι σίγουρη δηλαδή) ότι το παραπάνω παράπονο του ήταν παντελώς άγνωστο για να κλείσω τη φράση με το ποιητικό και ταυτόχρονα λαϊκό ‘έφυγε με αυτόν τον καημό’. Ωστόσο, όσο ο συνωστισμός των posts με τα quotes του στα social media και τη λεζάντα RIP δίνει και παίρνει likes και comments, με στεναχωρεί. Και εκείνο που μου τη σπάει περισσότερο είναι ότι με στεναχωρεί περισσότερο από την είδηση αυτή καθεαυτή.

Διόρθωσέ με αν κάνω λάθος αλλά τουλάχιστον εγώ μετά από δύο βιβλία του (αργότερα διάβασα και το Όνομα του Ρόδου) κατέληξα στο συμπέρασμα ότι μπορεί μεν να έχει έναν ιδιαίτερο και ελκυστικό τρόπο γραφής αλλά η πολυπλοκότητα με την οποία περιγράφει ορισμένες εικόνες και έννοιες είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Χωρίς επομένως να έχω εντρυφήσει ιδιαιτέρως στο έργο του Έκο αλήθεια αδυνατώ να πιστέψω ότι όλοι εκείνοι που τον παρουσιάζουν ή τον συστήνουν στους μικρότερους με τον βαρύγδουπο τίτλο τιμής του ‘αγαπημένου’ τους συγγραφέα έχουν πράγματι μπει στο πνεύμα και την φιλοσοφία του.

Γιατί ο Ουμπέρτο Έκο δεν ήταν μόνο ένα εκκρεμές ή ένα ρόδο, ο Ουμπέρτο Έκο ήταν και ένας από τους σύγχρονους φιλοσόφους μίας εποχής που στερείται ιδεών και ανθρωπίνων οραμάτων. Και είτε μας αρέσει είτε όχι, τους φιλοσόφους οφείλουμε να τους μελετάμε και όχι απλώς να τους βάζουμε στη βιβλιοθήκη ή ακόμα χειρότερα στο timeline μας.

Ο Ουμπέρτο Έκο δεν ήταν ο Κοέλιο ούτε έγραφε για την μάζα και αυτό δεν το γράφω για να προσβάλω τον δεύτερο, ίσα ίσα που πιστεύω ότι ο κάθε καλλιτέχνης έχει το δικό του έργο και έπειτα από την όποια αναγνώρισή του, έχει και το δικό του κοινό. Ο Κοέλιο, μιας και τον έφερα ως παράδειγμα, έχει επιλέξει να είναι μαζικός. Ο Έκο όλοι εσείς που τον έχετε στα πρώτα σας επίθετα πιστεύετε ότι είναι; Χωρίς ίχνος προσβολής, πόσες πιθανότητες έχει κάποιος που αναφέρει τον Έκο ως τον αγαπημένο του συγγραφέα να είναι και σε θέση να εξηγήσει τις ρήσεις του;

Είναι ωραίο και τίμιο να ξεχωρίζουμε λίγο την έννοια του αγαπημένου από τον συγγραφέα που πράγματι, αξίζει κάποιος να διαβάσει κάποια στιγμή στη ζωή του. Άλλο το ‘έχω διαβάσει τον Έκο και μου είχε αρέσει’ και άλλο το ‘πέθανε ο αγαπημένος μου συγγραφέας’. Πριν γίνει κάποιος αγαπημένος οφείλει να γίνει κατανοητός. Διαφωνείς;