Το ‘The Florida Project’ είναι η καλύτερη ταινία της χρονιάς

Κάπου στη Φλόριντα, λίγο πιο έξω από τα μαγικά κάστρα της Disney, όπου οικογένειες μαζεύονται για να ζήσουν μια απόλυτη στιγμή συμπυκνωμένης ευτυχίας, ζει η άλλη πλευρά. Οικογένειες ‘κρυφών άστεγων’, ανθρώπων που μένουν σε φτηνά μοτέλ βδομάδα με τη βδομάδα, σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας και μηδενικής μέριμνας.

Ο Sean Baker, ο σημαντικότερος νεορεαλιστής σκηνοθέτης του σύγχρονου αμερικάνικου σινεμά, έχει χτίσει μια ολόκληρη φιλμογραφία αριστουργημάτων πάνω στην εξερεύνηση του αθέατου. Μια μέρα ενός μετανάστη ντιλιβερά χωρίς χαρτιά στη Νέα Υόρκη. Οι άνθρωποι που πουλάνε τα προϊόντα-μαϊμου. Μια γηραιά κυρία που βρίσκει απρόσμενα τη φιλία στο πρόσωπο μιας νεότερης κοπέλας. Δυο τρανσέξουαλ συνοδοί στην άλλη πλευρά του Λος Άντζελες. Η κάμερά του ακολουθεί με νεύρο, με υπομονή και με τεράστια έγνοια, τους ήρωες και τις ηρωίδες του, που σημειωτέον προέρχονται πάντοτε από τον εκάστοτε κόσμο τους και δεν είναι ποτέ κάποιος λευκός άντρας που ανακαλύπτει μια αξιοπερίεργη πλευρά της κοινωνίας- κάτι που ανέκαθεν αποτελούσε σχεδόν αποκλειστική αφηγηματική οδό για το αμερικάνικο σινεμά.

Το κοινωνικό σινεμά δε θα πάψει ποτέ να είναι απολύτως αναγκαίο, αλλά είναι σημαντικό το να εξελίσσεται παράλληλα με τον κόσμο τον οποίο καταγράφει. Ο Baker μπορεί να μοιράζεται τις κοινωνικές ευαισθησίες του Vittorio De Sica ή του kitchen sink ρεαλισμού όμως η οπτική του ταυτότητα παραπέμπει περισσότερο σε παστέλ καρτούν όνειρα, δίχως ποτέ να αφήνει το σινεμά του να φλερτάρει με το fake του μαγικού ρεαλισμού. Το ‘Tangerine’, η ταινία που τον έκανε αληθινά υπολογίσιμο μέγεθος στους κύκλους του ανεξάρτητου σινεμά, χαρακτηρίστηκε κάποτε ως “εκεί που ο Almodovar συναντά το ‘Crank’,” και δε θα μπορούσε να έχει υπάρξει ακριβέστερη λεκτική αποτύπωση της ονειρικής μανίας του ρυθμού του φιλμ.

Το νέο του φιλμ έρχεται από το περασμένο Φεστιβάλ Καννών με τη φόρα μιας ταινίας που μόλις παίχτηκε, ας πούμε, στη Βενετία, κι όχι πριν μήνες στο πλαίσιο του πιο κατάμεστου line-up του πλανήτη. Ανάμεσα στο πιο εντυπωσιακό ρόστερ κινηματογραφικών ονομάτων, οι πάντες δε μπορούσαν να σταματήσουν να μιλάνε για αυτό το πολύχρωμο παραμύθι επεισοδιακής αφήγησης που δεν αποτέλεσε καν μέρος του Επίσημου Διαγωνιστικού.

Στο ‘Florida Project’, λίγο πιο έξω από τα μαγικά Disney ξενοδοχεία στη Φλόριντα, ένα σύμπλεγμα από φτηνά μοτέλ αποτελούν μόνιμα προσωρινή κατοικία για ανθρώπους που βγάζουν το νοίκι μόλις και μετά βίας, βδομάδα μετά τη βδομάδα. Τα παιδιά αυτά ζουν σε έναν δικό τους κόσμο, γυρισμένο από τον Baker και τον διευθυντή φωτογραφίας του Alexis Zabe (ο οποίος έχει κινηματογραφήσει αυτό το μυθικό πράγμα) σαν μια παστέλ παραμυθοχώρα όπου τα χρώματα σου τεντώνουν ανοιχτό το μάτι και το κάδρο είναι πάντα γεμάτο με γαργαλιστικές παλέτες όσο οι ήχοι είναι αποκλειστικά παιδικά γέλια.

Τα κορίτσια ταξιδεύουν σε διπλανούς πλανήτες (τα γειτονικά μοτέλ, μια παιδική χαρά, ένα σταντ για τσάμπα παγωτό) και η κάμερα τα ακολουθεί σα να κάνουν το μεγάλο ταξίδι της ζωής τους. Ο γύρω κόσμος δεν υπάρχει καν σα σκέψη ή σαν όνειρο διαφυγής. Ο κόσμος των κοριτσιών είναι αυτός, και η ταινία δε στήνει καν κάποια γραμμική αφήγηση προς ένα μεγάλο στόχο, είναι απλώς μικρά σπαρταριστά επεισόδια από την καθημερινότητά τους, σαν κάποιο παιδικό καρτούν πρωινού Σαββάτου.

Δίπλα στα κορίτσια (που είναι όλα τους αποκάλυψη, η μικρή Brooklyn Prince στο ρόλο της Mooney πρέπει να πάρει μεμιάς όσα Όσκαρ έχει η Meryl Streep) παίζει ο Willem Dafoe ως υπεύθυνος του μοτέλ, σε ένα από τους πιο γενναιόδωρους ρόλους που έχω δει στο σύγχρονο αμερικάνικο σινεμά. Ο Dafoe, ένας κανονικός κινηματογραφικό σταρ, δεν μονοπωλεί την ταινία και ο Baker ούτε στιγμή δεν ξεχνά πως αυτή είναι η ιστορία των φτωχών κοριτσιών, με τον μοτελάρχη του Dafoe να βρίσκεται εκεί ως μια πατρική φιγούρα, δέσμιος κι εκείνος των παραλυμένων κοινωνικών μηχανισμών που δεν του αφήνουν το παραμικρό περιθώριο να ενεργήσει. Η χημεία του Dafoe με την Prince είναι καρτούν ηλεκτρισμός, και ήδη μια-δυο σκήνές αφότου ξεκινήσει το φιλμ ξεχνάς ότι βλέπεις κάποιον που -στα χαρτιά- το ξεπερνά σε μέγεθος.

Αν ο Baker έφτιαξε κάτι τόσο αισθητικά επιβλητικό όσο το ‘Tangerine’ με ένα κινητό, μπορείς μόνο να υποθέσεις τι πράγμα έχει ζωγραφίσει στα 35mm. Είναι Ken Loach φτιαγμένος σαν ποπ παιδικό όνειρο, παιδιών που βρίσκονται στη λάθος πλευρά του ονείρου. Είναι νεορεαλισμός, είναι παντοτινά απαραίτητο κοινωνικό σινεμά, φτιαγμένο με τα υλικά, τη ματιά και τις αισθητικές ευαισθησίες του σήμερα.

5 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ SEAN BAKER ΓΙΑ ΤΟ ‘FLORIDA PROJECT’

Μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη της ταινίας στο Φεστιβάλ Καννών. Η συνέντευξη θα δημοσιευτεί ολόκληρη με την κυκλοφορία της ταινίας στις ελληνικές αίθουσες από τη Seven, αλλά αυτή είναι μια μικρή γεύση.

Πώς προσεγγίσατε την ιστορία μέσα από την οπτική των παιδιών;

Δεν ξέρω κατά πόσο γνωρίζουν όλοι τα ‘Little Rascals’, κάποια μικρού μήκους από το 1922 ως περίπου το 1938, αλλά είναι η ίδια ιδέα μέχρι ενός σημείου. Ήταν κάτι υπέροχα μικρού μήκους κωμικά φιλμάκια που εστίαζαν στις περιπέτειες μικρών παιδιών και διαδραματίζονταν στη διάρκεια της μεγάλης Ύφεσης, ζούσαν όλοι σε συνθήκες φτώχειας. Κάνουμε ακριβώς το ίδιο πράγμα.

Φοβήθηκες πως ο Willem Dafoe ίσως αποσπούσε την προσοχή από την υπόλοιπη ταινία;

100%. Μέχρι που συνειδητοποίησα πως, περίμενε λίγο, δουλεύω με τον Willem Dafoe, είναι τόσο καλός που μέσα σε δευτερόλεπτα… Ναι, ξαφνικά τον πιστεύεις μέσα σε δευτερόλεπτα. Ανοίγει την πόρτα και κάνει “Mooney! Φώναξε τη μαμά σου!” και κατευθείαν τον πιστεύεις. Αυτό είναι κάτι που μόνο οι καλύτεροι ηθοποιοί μπορούν να πετύχουν κι ο Willem είναι ένας από αυτούς.

Φοβηθήκατε πως μπορεί μια τέτοια ιστορία να ενοχλήσει κόσμο στην Αμερική;

Ε, ξέρεις, αυτό είναι το καλό με την πρώτη τροπολογία του Συντάγματος. Μπορούμε να πούμε ό,τι θέλουμε. Ποιος ξέρει βέβαια για πόσο ακόμα τώρα με τον Trump.

Υπάρχει ένα κίνημα ταινιών τα τελευταία χρόνια για ανθρώπους της δυτικής κοινωνίας που είναι τελείως παραμελημένοι, ταινίες γυρισμένες με μια αγάπη και τρυφερότητα, το ‘Moonlight’, το ‘American Honey’.

Υπάρχει πράγματι μια εξερεύνηση της ας πούμε χαμηλότερης τάξης της Αμερικής που πάντα συνέβαινε διαμέσου της Ιστορίας, αλλά ο τρόπος με τον οποίον γίνεται, πλέον αλλάζει. Αυτό είναι σίγουρο. Και σχετικά με την προσέγγιση έχω να πω αυτό. Νομίζω πως όταν αγιοποιήσεις έναν χαρακτήρα υπερβολικά, χάνεις τη σύνδεσή σου, δεν είναι πια ανθρώπινος, είναι άγιος. Θέλουμε να γράφουμε τους χαρακτήρες μας ως όμορφους ανθρώπους αλλά με ελαττώματα, όπως όλοι μας. Και η ελπίδα είναι πως, όσο νωρίτερα νιώσει τη σύνδεση το κοινό, τόσο νωρίτερα θα δει και μια σύνδεση με αυτά τα πρόσωπα. Θα τα δει ως ίσους.

Θα έβλεπες τον εαυτό σου να δουλεύει σε Χολιγουντιανή ταινία;

Εξαρτάται, υπάρχουν τρόποι να κάνεις ένα φιλμ στο Χόλιγουντ. Αλλά το Χόλιγουντ τώρα κάνει μόνο υπερηρωικές ταινίες και δεν είναι όπως στα ’70s όπου τα στούντιο όντως στήριζαν νέες φωνές και διαφορετικές προσεγγίσεις. Το Χόλιγουντ τώρα φοβάται, παίζονται υπερβολικά πολλά λεφτά. Βλέπεις πως ας πούμε έδιωξαν τον Edgar Wright από το ‘Ant-Man’ της Marvel. Δεν τον έδιωξαν δηλαδή, έφυγε, επειδή πιθανότατα δε μπορούσε να κάνει αυτό που ήθελε κάτω από τους περιορισμούς τους.

*Μέρος του παραπάνω κειμένου δημοσιεύτηκε σε άλλη μορφή στην ανταπόκριση από τις Κάννες. Η πλήρης συνέντευξη με τον Sean Baker και το καστ της ταινίας θα δημοσιευτεί με την κυκλοφορία της ταινίας στις αίθουσες από την Seven.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΕΠΙΣΗΣ

Τα πάντα για τις Νύχτες Πρεμιέρας