Για τη Ζώνη Ενδιαφέροντος, ο Christian Friedel βρήκε το σκοτάδι που υπάρχει σε όλους μας

Βασισμένη στο μυθιστόρημα του Martin Amis από το 2014, η Ζώνη Ενδιαφέροντος του Jonathan Glazer, ενός δημιουργού που δίκαια έχει αποκτήσει τη φήμη του πιο φιλόδοξου και εμμονικά ανυποχώρητου Βρετανού σκηνοθέτη της γενιάς του, διαδραματίζεται εξ ολοκλήρου στην περιοχή των 40 τετραγωνικών χιλιομέτρων γύρω από το Άουσβιτς, γνωστή από τα ναζιστικά SS ως “ζώνη ενδιαφέροντος” ή interessengebiet στα γερμανικά. Στα 23 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από το Sexy Beast, ο Glazer έχει γυρίσει μόλις τρεις ταινίες, η καθεμία πιο τολμηρή ως προς το θέμα της, πιο πολύπλοκη από άποψη φόρμας, και πιο επίπονα παρατεταμένη ως προς το ταξίδι της από την ιδέα στην υλοποίηση. Η Ζώνη Ενδιαφέροντος του πήρε δέκα χρόνια.

Η Ζώνη Ενδιαφέροντος διαδραματίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου μέσα στη διώροφη βίλα και τον εκτεταμένο κήπο που κατοικούν ο Rudolf Höss και η σύζυγός του, Hedwig. Εδώ, μέσα σε αυτή τη ζοφερή οικιακή όαση, οι δυο τους χτίζουν έναν ηλιόλουστο παράδεισο για τους ίδιους και τα παιδιά τους, ενώ οι φρικαλεότητες του στρατοπέδου συγκέντρωσης συμβαίνουν πέρα από τα συρματοπλέγματα που περιβάλλουν το κτήμα.

Οι άνθρωποι αυτοί δεν κλείνουν τα μάτια στη μαζική δολοφονία. Τη σχεδιάζουν. Την κατασκευάζουν. Κερδίζουν και ευημερούν από αυτή. Υψηλόβαθμα μέλη των SS και μηχανικοί μελετούν ψυχρά τα σχέδια των κρεματορίων στο σαλόνι της οικογένειας. Ο Höss πηγαίνει τον γιο του για ιππασία στα περίχωρα όπου οι κρατούμενοι υπομένουν καταναγκαστική εργασία.

Είναι γενναίο πράγμα Το να μπαίνεις στα παπούτσια της προσωποίησης του Κακού ενέχει γενναιότητα. Ο χαρακτήρας του είναι πραγματικό πρόσωπο άλλωστε, και μάλιστα ο διοικητής με τη μακροβιότερη θητεία στο Ράιχ. Στη Ζώνη ενδιαφέροντος ο Friedel φέρνει εις πέρας αυτή τη δύσκολη αποστολή με ανθρωπιά και αμείλικτη κυριαρχία. Η ταινία του Glazer είναι πολύ πιο πεζή, ωστόσο, από ό,τι θα μπορούσε να υπονοεί ένα τόσο φρικιαστικό θέμα, εστιάζοντας με σχολαστικό ρεαλισμό στην καθημερινή ζωή των Höss – τις ανησυχίες του γάμου, της γονεϊκότητας, το εργασιακό άγχος που υπάρχει σε κάθε οικογένεια.

Είναι μία καυστική εξέταση της ανθρώπινης φύσης στην πιο πιστευτά σκληρή της μορφή, συνδέοντας τις κτηνωδίες του Ολοκαυτώματος με τους τρόμους που μας περιβάλλουν στο σήμερα.

Το να ζεις σε αυτόν τον χώρο ως ηθοποιός δεν είναι εύκολο. Η ερμηνεία του Christian Friedel που υποδύεται τον Höss είναι τόσο ανατριχιαστική και χαρακτηριστική ακριβώς επειδή αγκαλιάζει το οικείο, στοιχειωτικό όραμα του Glazer. Είναι πολύ σημαντική στιγμή για έναν ηθοποιό – επίσης μουσικός πλήρους απασχόλησης με το συγκρότημά του Woods of Birnam – που έκανε γρήγορα καριέρα πλάι σε κορυφαίους σκηνοθέτες που δεν φοβούνται το σκοτάδι, ξεκινώντας από το ντεμπούτο του στην οθόνη με την ταινία του Michael Haneke, Η Λευκή Κορδέλα.

Η επιλογή των δύο πρωταγωνιστών από τον Glazer δεν ήταν απλή για κανέναν, δεδομένου του θέματος και του γεγονότος ότι η ταινία γυρίστηκε στα εδάφη του Άουσβιτς. Ο Glazer ήθελε να υποδυθούν ανθρώπους που θα μπορούσαν να είναι οι παππούδες τους. Ο Friedel υποδύεται τον Höss ως ένα άτομο δοσμένο σε αναστοχαστικές σιωπές, με το βλέμματα στραμμένο στο βάθος. Τι μπορεί να σκέφτεται;

«Για μένα η πρόκληση ήταν να προσπαθήσω να δώσω στον χαρακτήρα ένα ανθρώπινο πρόσωπο. Όχι να τον δείξω ως δράστη – που είναι – αλλά για μένα, ήταν πιο σημαντικό να τον δείξω… ως πατέρα, ως ένα συνηθισμένο, μερικές φορές βαρετό άτομο που ενδιαφερόταν για τη φύση, που αγαπούσε τα παιδιά του. Αυτή είναι η αντίφαση», μας είπε σε συνέντευξη Τύπου που έγινε μέσω Zoom στο πλαίσιο προώθησης της ταινίας.

«Το έργο του, η δουλειά του, είναι πάντα στο μυαλό του, ήταν σημαντικό όμως να μη φαίνεται αυτό στα μάτια μου. Έπρεπε να παραμείνουν ψυχρά κατά κάποιο τρόπο. Έτσι, μερικές φορές ο Jonathan μου έλεγε, “μη μου δείχνεις τόσα πολλά, άφησέ τα στο μυαλό σου, αλλά έχε τα στο σώμα σου”. Αυτή ήταν, λοιπόν, η πρόκληση. Να βρω έναν τρόπο να βρω την αλήθεια στο να τον δείξω ως ανθρώπινο ον. Επειδή τα ανθρώπινα όντα μπορούν να κάνουν φρικτά πράγματα στα υπόλοιπα ανθρώπινα όντα».

Όταν ο Friedel προσεγγίστηκε για πρώτη φορά για να πρωταγωνιστήσει στη Ζώνη Ενδιαφέροντος, πριν από τρία περίπου χρόνια, δεν είχε ιδέα περί τίνος επρόκειτο, ούτε ποιον θα υποδυόταν. Ο Γερμανός ηθοποιός έστειλε μια κασέτα για τον Glazer, συστήνοντας απλώς τον εαυτό του. Κάποια στιγμή αργότερα, έλαβε την πρόταση να συναντηθεί με τον σκηνοθέτη και να ακούσει το όραμά του για την ταινία. Ήξερε, φυσικά, τη φιλμογραφία του, όχι μόνο την κινηματογραφική, αλλά και το background του σε εμβληματικά, βραβευμένα μουσικά κλιπ και διαφημίσεις.

«Γνώριζα τη δουλειά του Jonathan από το παρελθόν, από τα παιδικά μου χρόνια. Μεγάλωσα με το έργο του χωρίς να γνωρίζω το όνομά του. Αλλά είμαι μεγάλος θαυμαστής των Radiohead και των Massive Attack, γνωρίζω τα μουσικά βίντεο και κάποιες από τις διαφημίσεις του, και με ενέπνεαν όταν ήμουν νεότερος. Οπότε έκανα αυτή την κασέτα στα γερμανικά γιατί μου φάνηκε πιο φυσικό, και σκεφτόμουν ότι θα έπρεπε να είναι κάτι που θα βγει φυσικό. Αυτό ήταν το άνοιγμα της πόρτας.

Και τότε συνάντησα τον Jonathan και τον Jim [Wilson, παραγωγό] για πρώτη φορά σε μία παμπ στο Λονδίνο. Μοιράστηκε μαζί μου το όραμά του, το σενάριο, τον πιθανό ρόλο. Ξαφνιάστηκα πραγματικά, γιατί δεν ήξερα ότι η οικογένεια αυτή ζούσε τόσο κοντά στο αρχικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Μοιράστηκε μαζί μου σπάνιες φωτογραφίες, κάποιες εμπνεύσεις για τον σχεδιασμό των σκηνικών. Μιλήσαμε σχεδόν τρεις ή τέσσερις ώρες και από την αρχή ήθελα να συμμετάσχω σε αυτό το έργο. Όταν μετά από μία παραδοσιακή διαδικασία κάστινγκ με ρώτησε “θέλεις να συμμετάσχεις στην ταινία μου;” ήταν σαν πρόταση γάμου, είπα αμέσως ναι.

Για μένα, το να αλλάξω την οπτική γωνία και να δώσω σε αυτόν τον κακό άνθρωπο ένα ανθρώπινο πρόσωπο, το να αναζητήσω την κανονικότητα, την κοινοτοπία, να δείξω αυτούς τους συνηθισμένους ανθρώπους σε στιλ ντοκιμαντέρ – μου αρέσει πολύ αυτό το όραμα. Για μένα ως ηθοποιό, είναι μία εμπειρία που δεν θα ξεχάσω ποτέ και είμαι πραγματικά ευγνώμων που συμμετέχω σε αυτό το όραμα».

Christian Friedel — Με τον Jonathan Glazer και τη Sandra Huller στις Κάννες (Photo by Joel C Ryan/Invision/AP)

Σύμφωνα με τον John Wilson που ήταν παρών στο Zoom, έναν εκ των παραγωγών στη Ζώνη Ενδιαφέροντος, η έμπνευση για την ταινία ήρθε όταν ο Glazer διάβασε ένα preview από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Martin Amis πριν καν κυκλοφορήσει, και βρήκε συναρπαστική την οικιακή οπτική γωνία σε σύγκριση με την πιο συνηθισμένη οπτική γωνία της στρατιωτικής διοίκησης. Ο σκηνοθέτης διάβασε τελικά το βιβλίο και βρήκε τον χώρο που αφήνει η οπτική του δράστη προκλητικά ενδιαφέρουσα, έως και ριψοκίνδυνη. Αυτό όμως που μπορεί να είναι εξωφρενικό για τον άνθρωπο, για τον Glazer είναι το πιο γόνιμο πεδίο.

Για τον Friedel που, όπως είχε πει κάποτε ο Haneke έχει «ιστορικό πρόσωπο» και είναι επόμενο να τον υπολογίζουν για αυτές τις ιστορικές περιόδους, ίσχυσε το ίδιο. Στο παρελθόν δεν είχε παίξει μονάχα τον Ναζί ξανά, αλλά και έναν αντιστασιακό.

A24 via AP

«Είναι ένα είδος ταξιδιού από τον πρώτο μου Ναζί σε ταινία, που είχε ξεκινήσει με τον Michael Haneke και τη Λευκή Κορδέλα. Υπάρχει σύνδεση από τη Λευκή Κορδέλα μέχρι αυτή την ταινία, γιατί τα παιδιά της Λευκής Κορδέλας θα μπορούσαν να είναι οι μελλοντικοί αυτουργοί της Ζώνης Ενδιαφέροντος. Και μετά τη Λευκή Κορδέλα, έπαιξα τον αντιστασιακό μαχητή, τον Georg Elzer, στην ταινία του Oliver Hirschbiegel 13 Minutes. Ο Elzer είχε προσπαθήσει να δολοφονήσει τον Hitler το 1939 στο Μόναχο», θυμάται.

«Τώρα άλλαξα πλευρά, όμως όλοι αυτοί οι χαρακτήρες είναι ανθρώπινα όντα, και νομίζω ότι αυτό ήταν το πιο σημαντικό πράγμα να δημιουργήσω, ώστε να τους πιστεύει κανείς. Επειδή, αν παρακολουθήσετε την ταινία μας, τη Ζώνη Ενδιαφέροντος, θα σκεφτείτε σε ορισμένες σκηνές, “ω θεέ μου, αυτός θα μπορούσα να είμαι εγώ”. Είναι μια ταινία για εμάς κατά κάποιο τρόπο. Υπάρχει σκοτάδι μέσα σε όλους μας. Νομίζω είναι σπουδαίο που έκανα αυτό το ταξίδι με αυτές τις εμπειρίες και στις δύο πλευρές, στο σκοτάδι και στο φως, στον αγώνα κατά των Ναζί και τώρα με το να παίζω τον Ναζί. Αλλά το ανθρώπινο πρόσωπο όλων αυτών των χαρακτήρων είναι, για μένα, το πιο σημαντικό».