Για τον Σταύρο Ζουμπουλάκη, ο διαχωρισμός Κράτους-Εκκλησίας έχει ήδη γίνει
Είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα με το οποίο έχει ασχοληθεί πολύ ο διακεκριμένος συγγραφέας και πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης.
- 17 ΟΚΤ 2023
Με αφορμή το νέο του βιβλίο Ηθική της αγάπης και πολιτική πράξη (εκδ. Πόλις) στο οποίο περιέχονται δεκαπέντε δοκίμιά του για δέκα σπουδαίους συγγραφείς (Ζακ Μαριταίν, Σιμόν Βέιλ, Χανς Γιόνας, Έττυ Χίλλεσουμ, Τζορτζ Όργουελ, κ.α.) ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, διακεκριμένος συγγραφέας και πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης, μίλησε στο Magazine του News 24/7.
Μεταξύ πολλών άλλων ερωτήθηκε και για τον διαχωρισμό Κράτους και Εκκλησίας στην Ελλάδα, ένα ζήτημα στο οποίο έχει εντρυφήσει, γι’ αυτό και η άποψή του έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
«Θα πω το εξής απλό το οποίο δυστυχώς δεν μπορούν πολλοί να το καταλάβουν. Αυτός ο διαχωρισμός στην Ελλάδα εν τοις πράγμασι έχει γίνει. Υπάρχει. Η Ελλάδα έχει διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους. Απομένουν κάποια συμβολικά πράγματα τα οποία δεν πειράζουν και κανέναν. Δηλαδή απομένει η προμετωπίδα του Συντάγματος, και ίσως ο θρησκευτικός όρκος που δίνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, γιατί εφόσον δίνει θρησκευτικό όρκο μπορεί να συναγάγει κανείς ότι πρέπει να είναι αναγκαστικά Ορθόδοξος Χριστιανός.
Όλα τα άλλα έχουν λυθεί: Πολιτικός γάμος, πολιτική κηδεία, ονοματοδοσία στο ληξιαρχείο, κατάργηση του θρησκευτικού όρκου στα δικαστήρια. Αυτά που δείχνουν ακόμη συνύπαρξη και μη χωρισμό είναι πράγματα τα οποία δεν επιβάλλει ο νόμος, είναι της εθιμοταξίας. Δηλαδή δεν επιβάλλει κάποιος νόμος στους πολιτικούς αρχηγούς να πάνε στα Θεοφάνεια. Πηγαίνουν επειδή θεωρούν, υπερβολικά κατά τη γνώμη μου, ότι η Εκκλησία είναι ισχυρός εκλογικός μηχανισμός.
Είναι αλλά όχι όσο πιστεύουν οι πολιτικοί. Ενδεχομένως σε μικρής κλίμακας μέρη να παίξει κάποιο ρόλο, αν τα κουκιά δηλαδή από τα οποία εξαρτάται η εκλογή είναι λίγα. Αλλά συνολικά δεν ισχύει. Εν πάση περιπτώσει εκείνοι εκτιμούν ότι ασκεί ισχυρή εκλογική επιρροή και τρέχουν όταν γιορτάζει η εκκλησία της γειτονιάς τους, σε λιτανείες, στα Θεοφάνεια και ούτω καθεξής. Εν τοις πράγμασι όμως ο διαχωρισμός, όπως είπα, έχει γίνει. Η ορκωμοσία της Βουλής ενώπιον του Αρχιεπισκόπου και της Ιεράς Συνόδου, δεν υπαγορεύεται από κάποιο νόμο. Είναι και αυτό της εθιμοταξίας. Δηλαδή μπορούν μια μέρα να μην τους καλέσουν.
Δεν πρέπει να θεωρούμε ότι νομικά έχουμε τέτοια προβλήματα. Ο διαχωρισμός έχει συντελεστεί. Θα έλεγα μάλιστα ότι ήταν μια σοφή επιλογή του ελληνικού μεταπολιτευτικού συστήματος να μην πάει σε κατά μέτωπο σύγκρουση με την Εκκλησία, αλλά να πάει σε αυτή τη «σαλαμοποίηση», δηλαδή την τμηματική περιστολή των εξουσιών της. Αν παρακολουθήσουμε τα πράγματα προσεκτικά από το ’74 και μετά, αυτό γίνεται διαρκώς.
Και δεν έγινε μόνο, όπως λέγεται, με τον Παπανδρέου. Το έκανε και ο Καραμανλής το ’77, από τότε δεν μετέχει κυβερνητικός επίτροπος στις συνεδριάσεις της ιεραρχίας. Και μετά με το ΠΑΣΟΚ ήρθε η αποποινικοποίηση της μοιχείας, ο πολιτικός γάμος, κ.ο.κ. Οι πολιτικοί γάμοι, όταν θεσπίστηκε αυτή η δυνατότητα, ήταν 3-4%. Σήμερα είναι πάνω από 90%.
Υπάρχουν ακόμη κάποιες εθιμοτυπικές αδράνειες, τίποτα παραπάνω. Νομικά όλα τα κρίσιμα ζητήματα έχουν λυθεί. Οι πολιτικοί γάμοι έχουν κυριαρχήσει. Η πολιτική κηδεία όλο και προχωράει. Το ίδιο και η ονοματοδοσία. Προσωπικά ξέρω δεκάδες γονείς που δεν έχουν βαφτίσει τα παιδιά τους. Όταν λέω ότι ο διαχωρισμός έχει συντελεστεί, δεν εννοώ μόνο νομικά. Έχει συντελεστεί και μέσα στην κοινωνία».
