Γιατί ο Andy Warhol είναι σήμερα πιο επίκαιρος από ποτέ
Μεταμοντέρνος, αναγεννησιακός, αμφιλεγόμενος, καλλιτέχνης-μηχανή, ένας από τους εμπνευστής της pop art. Όσα επίθετα κι αν επιλέξεις, υπάρχει πάντα κάτι που περισσεύει από τη ζωή και τον μύθο ενός ανθρώπου που άλλαξε το ρου της ιστορίας.
- 22 ΦΕΒ 2023
Έναν άνθρωπο μυθικό αλλά ευάλωτο παρά την άτρωτη, αιχμηρή του περσόνα, αποκαλύπτει η σειρά-ντοκιμαντέρ The Andy Warhol Diaries, που είναι διαθέσιμη στο Netflix, επιφυλάσσοντας μια διπλή έκπληξη για όποιον πατήσει το κουμπί της θέασης: κατά πρώτον, τα λόγια που υπαγόρευε ο Warhol στη βοηθό του Pat Hackett, ως προσωπικό ημερολόγιο (εκδόθηκε το 1987), αποτελούν σήμερα το μοναδικό εργαλείο για να αποκρυπτογραφήσουμε τη σκέψη και τη (μυθιστορηματική) ζωή του μεγάλου αυτού καλλιτέχνη, και κατά δεύτερον, τα γραφόμενα ζωντανεύουν με τη φωνή του ίδιου του Warhol, μέσω τεχνητής νοημοσύνης.
Τρομερό, σκέφτεσαι, όταν συνειδητοποιείς ότι ακούς στα ηχεία τον πιο διάσημο καλλιτέχνη του 20ου αιώνα, τον πάπα της pop art που άλλαξε τον ρου της ιστορίας, να αφηγείται καρέ-καρέ τα γεγονότα από τα κοσμικά πάρτι, τις ακριβές παραγγελίες και τα ντεσού κάθε δεκαετίας, σαν να είναι ακόμα εν ζωή.
Και πράγματι, κατά μία έννοια είναι πιο ζωντανός από ποτέ: 36 χρόνια μετά τον θάνατό του (έφυγε στις 22 Φεβρουαρίου του 1987), ο εμβληματικός Andy παραμένει πολύ, πολύ περιζήτητος. Λες και ωριμάζει σαν το παλιό κρασί. Νέες παραγωγές, νέα βιβλία, νέες σειρές επιστρέφουν κάθε χρόνο στην ιστορία του, ενώ η τιμή του συνεχίζει να ανεβαίνει.
Όπως λέγεται, ένα από τα πιο διάσημα πορτρέτα του Warhol, εκείνο της Marilyn Monroe, πρόκειται να χτυπήσει τιμή-ρεκόρ σε προσεχή δημοπρασία, αγγίζοντας τα 200 εκατομμύρια δολάρια. Τι συμβαίνει και ο μύθος του πλέον επιτυχημένου και αμφιλεγόμενου εικαστικού του 20ου αιώνα συνεχίζει να φουντώνει;
Καθρέφτης των καιρών του
© AP Photo/Eric Risberg
Συγκαταλέγεται στα ιερά τέρατα του 20ου αιώνα, μαζί με τον Jackson Pollock, τον Marcel Duchamp και τον Picasso, ενώ με τον τελευταίο διασταυρώνει τα ξίφη του για το όνομα που επηρέασε περισσότερο τον ρου της ιστορίας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Εάν δεν έμενε τίποτα ζωντανό απ’ την περίοδο μεταξύ 1962-1987, παρά μόνο η αναδρομική παρουσία του Warhol, οι ιστορικοί του μέλλοντος και οι αρχαιολόγοι θα είχαν μία ολοκληρωμένη χρονοκάψουλα στα χέρια τους για να δουλέψουν», είχε γράψει ο έγκριτος ιστορικός τέχνης Robert Rosenblum, που απεβίωσε πριν από μια δεκαπενταετία.
Ο λόγος είναι ότι η δουλειά του Warhol αποτελεί πρακτικά ένα έμπιστο χρονολόγιο για το τι ήταν περισσότερο σημαντικό για το περιρρέον συναίσθημα ανά εποχή, από το μυστήριο θάνατο της Marilyn Monroe και την άνοδο της Κίνας μέχρι το «τέλος του αυθεντικού» με την επέκταση της μαζικής παραγωγής και πόσα ακόμη. Ο Warhol ήταν απόλυτος καθρέφτης των καιρών του.
Το νέο πρότυπο καλλιτέχνη
The Andy Warhol Diaries. Andy Warhol in The Andy Warhol Diaries. Cr. Netflix © 2022 / © Netflix
Ο Warhol δεν ήταν απλά ζωγράφος, φωτογράφος, κινηματογραφιστής, μοντέλο, καλλιτέχνης εγκαταστάσεων ή εμπορικός εικονογράφος. Ποτέ δε διαχώρισε την τέχνη από τη ζωή. Έτσι, υπήρξε πράγματι όλα τα προηγούμενα (και πολλά περισσότερα), εξού και ο όρος «μετα-μοντέρνος αναγεννησιακός άνθρωπος» που του έχει αποδοθεί, αλλά το κυριότερο είναι ότι ενσάρκωνε διαρκώς μια περσόνα: έπαιζε στο θεατρικό έργο που λέγεται «ζωή» και τέντωνε συνεχώς τα σκοινιά, να δει μέχρι που φτάνουν.
Το ίδιο έκανε και στα έργα του. Πρόβαλε τον εαυτό του ως «καλλιτέχνη-μηχανή» και αναπαρήγαγε πολλαπλά αντίτυπα, με τη λογική και την ταχύτητα των καιρών του. Ο όρος που χρησιμοποιούσε για το ατελιέ του στη Νέα Υόρκη ήταν πολύ χαρακτηριστικός: εργοστάσιο. Με αυτή την τολμηρή αναθεώρηση πάνω στην εικόνα και το είναι της καλλιτεχνικής φύσης, ο Warhol άνοιξε το δρόμο προς τα νέα ρεύματα. Αργότερα, στην τέχνη του μαζικού, επιβιβάστηκαν καλλιτέχνες που έμελλε να γίνουν εξίσου εμβληματικοί, όπως ο Jeff Koons και ο Damien Hirst.
Η φωνή των κατατρεγμένων
The Andy Warhol Diaries. Andy Warhol in The Andy Warhol Diaries. Cr. Netflix © 2022 / © Netflix
Τη δεκαετία του ’80 το AIDS θέριζε στην Αμερική, λες και γινόταν πόλεμος. Μέχρι να κλείσει το έτος 1987 είχαν καταμετρηθεί πάνω από 29.000 νεκροί από την (τότε ανίατη) ασθένεια, μεταξύ των οποίων πολλοί φίλοι του Andy. Ο φόβος του αποτυπώνεται γλαφυρά στα ημερολόγια που άφησε: τα Media της εποχής μιλούσαν –διόλου ψύχραιμα– για το “gay cancer” και εκείνος αναφερόταν σαρδόνια και υπαινικτικά στην ασθένεια ως «το μεγάλο C».
Το τέλος ως γνωστόν επήλθε από τη συγκεκριμένη ασθένεια, έτσι ο Warhol εξελίχθηκε μετά θάνατον σε σύμβολο απενοχοποίησης αυτής της ασθένειας. Ήταν το πρόσωπο με το οποίο ταυτίζονταν όσοι έπασχαν, αλλά και γενικότερα όλοι οι κατατρεγμένοι του LGBTQ+ κινήματος.
Σημειωτέον, ποτέ δε διευκρινίστηκε από τα χείλη του Andy, η σεξουαλική του ταυτότητα. Ωστόσο, η θηλυπρεπής στάση του και οι εκφράσεις του τον είχαν βάλει στο περιθώριο, ειδικά τα πρώτα χρόνια της καριέρας του. Γύρω του συσπειρώθηκαν άτομα απελευθερωμένα, σεξουαλικά και ιδεολογικά, οπότε το στούντιό του στη Νέα Υόρκη εξελίχθηκε από νωρίς σε ανοιχτή αγκαλιά για τα LGBTQ+ άτομα. Ήταν ένας πυρήνας ενδυνάμωσης της κοινότητας.
Το πρόσωπο του Warhol παραμένει ως σήμερα queer icon.
