Γιατί το εξώφυλλο του Time με τον Τραμπ είναι ένα αριστούργημα

Όταν την περασμένη εβδομάδα το περιοδικό Time κυκλοφόρησε το καθιερωμένο του τεύχος στο οποίο αναδεικνύει το πρόσωπο της χρονιάς και στο εξώφυλλο βρισκόταν καμαρωτός ο εκλεγμένος πρόεδρος των Η.Π.Α., Ντόναλντ Τραμπ, πολλοί ήταν αυτοί που αντέδρασαν.

Βλέπεις, με την επιλογή του επιχειρηματία, αρκετοί ήταν αυτοί που πίστεψαν πως το περιοδικό αποφάσισε να τον υποστηρίξει, ειδικά τώρα που πήρε το χρίσμα. Αυτό που προφανώς δεν γνωρίζουν, είναι πως για το Time, το πρόσωπο της χρονιάς είναι εκείνο που “είχε την μεγαλύτερη επιρροή στα γεγονότα της περασμένης χρονιάς, είτε θετικά, είτε αρνητικά“.

Ανάμεσα στα πρόσωπα άλλωστε τα οποία έχουν ‘κερδίσει’ τον τίτλο στο παρελθόν, θα βρούμε τον Στάλιν, τον Χίτλερ και τον Χομεϊνί. Δεν νομίζω να θεωρείς πως με αυτόν τον τρόπο το Time θέλησε να δείξει την υποστήριξή του έτσι;

Ο υπότιτλος “Ντόναλντ Τραμπ: Πρόεδρος των διαιρεμένων Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής” στο εξώφυλλο, μας δίνει ένα μήνυμα σχετικά με το πως αισθάνονται οι δημοσιογράφοι του περιοδικού σχετικά με τον νέο τους πρόεδρο.

Την υπόλοιπη δουλειά, την κάνει από μόνη της η φωτογραφία του εξωφύλλου. Και την κάνει μαεστρικά, αποδεικνύοντας πως η σωστή φωτογραφία δεν είναι απλά ισοδύναμη με χίλιες λέξεις, αλλά με πολλές περισσότερες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η κεντρική φωτογραφία του Time είναι μια ανατρεπτική μορφή πολιτικής τέχνης, η οποία εκφράζει ξεκάθαρα τη θέση του περιοδικού, χωρίς να χρειαστεί ο αναγνώστης να διαβάσει κάποιο πολιτικό μανιφέστο.

Πολλοί έκαναν λόγο για τη στρατηγική τοποθέτηση του ‘Μ’ του περιοδικού στη σελίδα, το οποίο εμφανίζει τον Τραμπ σαν να έχει κέρατα, όμως αυτή είναι μια πρώτη, κάπως εύκολη ανάγνωση.

Ας δούμε πιο αναλυτικά πώς το καταφέρνει, χρησιμοποιώντας το χρώμα, την στάση του Τραμπ αλλά ακόμη και την ίδια την καρέκλα στην οποία αυτός κάθεται.

ΤΟ ΧΡΩΜΑ

Παρατηρώντας τη φωτογραφία, μπορείς να διακρίνεις ότι τα χρώματα μοιάζουν κάπως ξεφτισμένα και απαλά, προκαλώντας αυτό που οι φωτογράφοι αποκαλούν “vintage effect”. Η λεπτομέρεια κι η οξύτητα της φωτογραφίας μαρτυρούν την επικαιρότητά της, όμως το χρώμα παραπέμπει σε ένα παλαιού τύπου φιλμ, με την ονομασία ‘Kodachrome’.

Το συγκεκριμένο φιλμ, το οποίο η Kodak απέσυρε πριν λίγο καιρό, παρασκευάστηκε στις αρχές του περασμένου αιώνα για να δημιουργήσει μια ακριβή απεικόνιση των χρωμάτων. Υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές ανάμεσα στις δεκαετίες του 1930 και του 1970 και με μια πρώτη ματιά δημιουργεί στο θεατή νοσταλγία.

Αναπαράγοντας αυτή τη χρωματική παλέτα, το εξώφυλλο του Time μας επιτρέπει να φανταστούμε την εικόνα σαν να προέρχεται από εκείνες τις δεκαετίες της κυριαρχίας του Kodachrome.

Με λίγα λόγια, τοποθετεί τον Τραμπ στην εποχή του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και του Ψυχρού Πολέμου και μας θυμίζει ότι ο νέος πρόεδρος στήριξε την καμπάνια του σε οπισθοδρομικές πολιτικές, όπως η εναντίωση στην προστασία του περιβάλλοντος και στις εκτρώσεις.

Μια καμπάνια που επικαλέστηκε τις παραδοσιακές αξίες και τη νοσταλγία του αμερικάνικου μεγαλείου, πριν την παγκοσμιοποίηση. Σου λέει κάτι το “Make America Great Again“;

Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Ο τρόπος με τον οποίο ποζάρει ο Τραμπ αποτελεί από μόνος του μια ανατρεπτική ματιά του παραδοσιακού-δυναμικού πορτρέτου ενός ισχυρού ηγέτη. Χαρακτηριστικό είναι άλλωστε το γεγονός ότι παραπέμπει ευθέως στο πορτρέτο του ηττημένου Ναπολέοντα απ’ τον Ντελαρός.

Η εικόνα ενός καθισμένου στο θρόνο του μονάρχη, κατά κανόνα εξυπηρετεί δύο αισθητικές λειτουργίες: Πρώτον, επισφραγίζει τη σύνδεση ανάμεσα σε αυτόν που κάθεται και στο θρόνο, ‘στερεοποιώντας’ την μετωνυμία και δεύτερον, επιτείνει την αίσθηση της ‘σκλαβιάς’ στον θεατή. Ο θεατής είναι αυτός που πρέπει να προσεγγίσει τον μονάρχη κι όχι το αντίθετο.

Μπορεί πλέον να μην υπάρχει ούτε μονάρχης, ούτε η δύναμη του θρόνου, όμως η δύναμη της καθισμένης φιγούρας παραμένει. Η καρέκλα αυτή καθεαυτή άλλωστε, δεν έχει σημασία, αφού δημιουργώντας ένα τέτοιο πορτρέτο, ο καθήμενος αναλαμβάνει αυτόματα το ρόλο του βασιλιά κι η καρέκλα αυτόν του θρόνου. Πρόκειται για το ίδιο οπτικό αποτέλεσμα.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το μνημείο του Λίνκολν, μια υπερβολική εκδοχή της παραδοσιακής πόζας;

Στο μνημείο, βλέπουμε τον Λίνκολν από κάτω, κάτι που δημιουργεί την αίσθηση ότι μας κοιτάζει αφ’ υψηλού. Η πόζα, η οπτική γωνία και το γεγονός ότι ο θεατής στέκεται στα πόδια του Λίνκολν, τον καθιστά κυρίαρχο και δυνατό.

Στην περίπτωση ενός άλλου προέδρου πάλι, δηλαδή του Τραμπ, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Τον βλέπουμε από πίσω και στο ίδιο επίπεδο με τον θεατή. Η σχέση της δύναμης είναι σε άλλο επίπεδο. Το βλέμμα του δεν εμπνέει κυριαρχία αλλά πιο πολύ μοιάζει να συνωμοτεί, να κλείνει το μάτι στον θεατή και να λέει “κοίτα πώς τη φέραμε σ’ αυτούς μπροστά“. Ανατρέποντας το στερεότυπο, το εξώφυλλο εμπλέκει τον θεατή στην εκλογή του Τραμπ, στο γεγονός ότι βρίσκεται στο ίδιο το εξώφυλλο. Του καταλογίζει ευθέως μερίδιο της ευθύνης, σαν να του λέει “κοίτα τι έκανες“.

Σ’ ένα άλλο επίπεδο, πολλά απ’ αυτά που ξέρουμε για τον Τραμπ, προέρχονται από εικόνες. Ειδικός του branding, τηλεοπτικός ριάλιτι σταρ, αγαπημένος των ταμπλόιντ. Επιλέγοντας να τον φωτογραφίσει με πλάτη στο φακό, το εξώφυλλο μας προσφέρει μια παρασκηνιακή, πίσω απ’ τις κάμερες ματιά του νέου προέδρου, εντείνοντας τη συνωμοσιολογία και την πολυπλοκότητα.

Τέλος, μια μικρή λεπτομέρεια που δεν πρέπει να μας ξεφύγει, είναι η κάπως ‘δυσοίωνη’ σκιά που ελλοχεύει στο background. Μια σκιά που συμβολίζει τις δύο υποστάσεις του Τραμπ: τον εκλεγμένο πρόεδρο αλλά και τον Τραμπ-πρόεδρο που περιμένει στη γωνία σαν φάντασμα, έτοιμος να αναλάβει και να πάρει την τελική μορφή του.

Η ΚΑΡΕΚΛΑ

Η λεπτομέρεια που ολοκληρώνει το αριστούργημα είναι η ίδια η καρέκλα. Ο Τραμπ κάθεται σε μια vintage ‘Louis XV’ καρέκλα (ονομάστηκε έτσι επειδή σχεδιάστηκε στη Γαλλία τα χρόνια της βασιλείας του Λουδοβίκου XV στα μέσα του 18ου αιώνα). Η καρέκλα δεν παραπέμπει μόνο στις τυφλά επιδεικτικές ηγεμονίες των Γάλλων βασιλιάδων πριν την επανάσταση γενικότερα, αλλά ειδικότερα σ’ αυτή του Λουδοβίκου, ο οποίος, σύμφωνα με τον ιστορικό Νόρμαν Ντέιβις, “είχε περισσότερο το μυαλό του στο να κυνηγάει γυναίκες κι ελάφια απ’ το να κυβερνάει” και του οποίου η βασιλεία στιγματίστηκε από στασιμότητα, συνεχείς πολέμους και οικονομική κρίση. Χμ.

Η πραγματική ιδιοφυΐα της καρέκλας όμως είναι περισσότερο οπτική παρά ιστορική. Μπορεί να συμβολίζει το κύρος και τον πλούτο, όμως το σκίσιμο που διακρίνεται στην πάνω δεξιά γωνία, συμβολίζει την τσαλακωμένη, ‘σκισμένη’ εικόνα του ίδιου του Τραμπ. Πίσω απ’ τη βιτρίνα του πλούτου και των υποσχέσεων, έρχονται τα χρέη, η δημαγωγία, ο ρατσισμός, η έλλειψη γούστου και πείρας στη διακυβέρνηση αλλά και γνώσεων.

Εκτός απ’ το σκίσιμο, δεν περνούν απαρατήρητες ούτε οι πιτσιλιές στο ξύλο, το ‘σπασμένο’ μέικαπ του Τραμπ, το παράξενο μαλλί του αλλά κι ένας λεκές στο κάτω αριστερά μέρος της καρέκλας. Η ψευδαίσθηση του μεγαλείου καταρρέει. Το εξώφυλλο δεν απεικονίζει έναν άνδρα με δύναμη αλλά έναν ηγέτη και μια χώρα σε παρακμή. Εδώ η σκιά χρησιμεύει και σαν φάντασμα των μεγαλείων που πέρασαν ανεπιστρεπτί, αν ποτέ υπήρξαν στ’ αλήθεια.

ΕΝΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Κοιτώντας συνολικά το εξώφυλλο του Time, θα λέγαμε ότι εκφράζει και προσωποποιεί το άγχος για τα χρόνια που έρχονται. Ο Τραμπ τοποθετείται στα μέσα του περασμένου αιώνα σ΄ένα εξώφυλλο που το μόνο όμοιό του στην ιστορία του περιοδικού, τουλάχιστον οπτικά, είναι αυτό με τον Αδόλφο Χίτλερ.

Έχουμε μια πικρή παραδοχή της ραδιουργίας που φέρνει μαζί της η δύναμη. Έχουμε το ψευδό και θρυμματισμένο προσωπείο του πλούτου, που σαν το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι, υποδηλώνει κάτι περισσότερο από φυσική αλλοίωση.

Αν το δούμε σαν φωτογραφία, μιλάμε για ένα επίτευγμα που μπορεί να χαρακτηριστεί σαν τέχνη. Αν το δούμε σαν το εξώφυλλο ενός εκ των ιστορικότερων και μεγαλύτερων περιοδικών του πλανήτη, είναι μια ξεκάθαρη δήλωση.

Πιο ξεκάθαρη κι απ’ τα ίδια τα κέρατα.

Πηγή: forward.com