10 εκδικητές που το Χόλιγουντ αντιμετώπισε σαν ήρωες

Πριν από λίγες μέρες είχα την τύχη ή την ατυχία να παρακολουθήσω μια ταινία που πρότεινε σε δυο διαδοχικά κείμενα του ο Θοδωρής Δημητρόπουλος.  Το κορεάτικο «Ι saw the devil». Προτιμώ να μη μιλήσω για αυτήν. Προτιμώ να την ξεχάσω. Ίσως χρειαστώ κάμποσα χρόνια ψυχοθεραπείας (ο λογαριασμός θα πάει στον Δημητρόπουλο) αλλά θα τα καταφέρω. Το μόνο που θα πω στους ανυποψίαστους είναι ότι  πρόκειται για την ταινία εκδίκησης που αναδεικνύει την ανθρώπινη ασχήμια περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη έχω παρακολουθήσει ποτέ. Και επίσης είναι πολύ ωραία ταινία. Από εδώ και πέρα προχωράτε με δική σας ευθύνη.

Την ώρα λοιπόν που έβλεπα όσα έβλεπα (και αναρωτιόμουν τι πάει στραβά με εμένα και δεν το σταματάω) άρχισα να σκέφτομαι την εκδίκηση ως κινηματογραφικό θέμα. Κατ΄αρχήν η εκδίκηση ανήκει στις δυο – τρεις ιστορίες που αφηγούνται οι άνθρωποι από καταβολής κόσμου. Και είτε πρόκειται για παραμύθια που λες δίπλα στη φωτιά, είτε για θρησκευτικές παραβολές, είτε για λογοτεχνία, είτε για ταινίες, οι περιπέτειες του βασανισμένου πρωταγωνιστή που παίρνει θριαμβευτικά το αίμα του πίσω,  στοχεύουν πρωτίστως στο ένστικτο -και όχι τόσο στη λογική- του κοινού για να πετύχουν την απόλαυση του.

Η παρακάτω δεκάδα μπορεί να θεωρηθεί και ως top-ten των ταινιών εκδίκησης. Λείπουν αρκετά φιλμ φυσικά (είμαι βέβαιος ότι στα σχόλια θα διαβάσω για το “Taken” και αρκετά παρόμοια)  όμως αυτό που ήθελα περισσότερο ήταν να συμπεριλάβω και κάποιες περιπτώσεις που αντιμετωπίζουν το ζήτημα με τον ηθικό προβληματισμό που του αξίζει. Είναι ο «εκδικητής» ήρωας ή μήπως είναι εξίσου τέρας με εκείνους που προσπαθεί να εκδικηθεί;  Το Χόλιγουντ έχει αποφανθεί: Σαφέστατα είναι ήρωας. Αλλά το Χόλιγουντ δεν έχει πάντα δίκιο…

10. Death Wish (1970)

Του Michael Winner

Ίσως μια από τις πιο κλασσικές ταινίες εκδίκησης όλων των  εποχών. Ο Τσάρλς Μπρόνσον υποδύεται με απρόσμενη αυτοσυγκράτηση και εσωτερικότητα την μεταμόρφωση ενός  μεσήλικα αρχιτέκτονα του οποίου η οικογένεια ξεκληρίζεται από κακοποιούς σε αδίστακτο κυνηγό του εγκλήματος.   Η ηθική πλευρά του φιλμ είναι τουλάχιστον γκρίζα, αφού μοιάζει να δικαιολογεί την αυτοδικία και να βρίσκει διαρκώς άλλοθι και δικαιολογίες στους φόνους του πρωταγωνιστή. Εντούτοις θέτει δειλά – δειλά και ορισμένους προβληματισμούς, όπως π.χ. τον κίνδυνο που ελλοχεύει αν όλοι πάρουν τα όπλα τους και αρχίζουν να μοιράζουν «δικαιοσύνη» κατά το δοκούν. Σε κάθε περίπτωση, επειδή οι πατεράδες μας λάτρευαν τον Τσαρλς Μπρόνσον, μια θέση  στη δεκάδα του ανήκει, έστω και τιμητικά.

9. Dead Man’s Shoes (2004)

Του Shane Meadows

Ο εξαιρετικός Πάντι Κονσιντάιν υποδύεται με απόλυτα τρομακτικό τρόπο τον βετεράνο (και ψυχικά τραυματισμένο) στρατιώτη που επιστρέφει στην πόλη του με ένα και μόνο στόχο. Να εκδικηθεί την συμμορία που κορόιδευε τον διανοητικά  ανάπηρο αδελφό του. Την πλήρη αλήθεια την μαθαίνεις σταδιακά.  Για εκείνο όμως που δεν είσαι ποτέ σίγουρος είναι αν η ωμή, δολοφονική δύναμη που απελευθέρωσαν οι «κακοί» διαμορφώθηκε από τις πράξεις τους, διαμορφώθηκε από τις εμπειρίες του στρατού ή προυπήρχε και απλώς περίμενε στις σκιές την κατάλληλη στιγμή για να εμφανιστεί.

8. Ι Saw the Devil (2010)

Του Kim Jee-woon

Ο κορεάτικος κινηματογράφος αγαπάει την εκδίκηση. Θα τον συναντήσουμε και παρακάτω, υποψιάζεστε ίσως με ποια ταινία. Υποσχέθηκα να μην πω περισσότερα για ετούτο το ανοσιούργημα. Παρ’ όλα αυτά οφείλω να το βάλω στη λίστα, διότι  μιλάει για εκδίκηση, μιλάει με τον πιο διεστραμμένο τρόπο και θέτει αμείλικτα, βασανιστικά και  αφόρητα άμεσα το ερώτημα: Πόσα θα θυσίαζες για να εκδικηθείς; Αν αποφασίσετε να το δείτε, καλό κουράγιο.

7.The Crow  (1994)

Του Alex Proyas

Ο θάνατος του Μπράντον Λι από κατά λάθος πυροβολισμό στα γυρίσματα  αποτελεί ένα από πιο θλιβερά δυστυχήματα στην ιστορία του κινηματογράφου. Και γίνεται ακόμα πιο δυσβάσταχτος στο πλαίσιο της ταινίας, αφού η μοιραία σκηνή ήταν εκείνη στην οποία ο ήρωας πράγματι σκοτώνεται. Μόνο που αυτός επιστρέφει στη ζωή για να εκδικηθεί  τους δολοφόνους του και τους δολοφόνους της κοπέλας του. Και  το κάνει με απαράμιλλο στιλ σε μια από τις ωραιότερες μεταφορές κόμικ στη μεγάλη οθόνη (το «Κοράκι» εμφανίσθηκε το 1989 ως graphic novel του Τζέιμς Ο΄Μπαρ). Ο Άλεξ Πρόγιας φανερώνει δείγματα μεγάλου ταλέντου τα οποία θα επιβεβαιώσει μερικά χρόνια αργότερα με το «Dark City» (1998). Έκτοτε,  όχι και τόσο.

6. Ο Μονομάχος (2000)

Του Ridley Scott

Η αρχετυπική ιστορία εκδίκησης. Όσο κι αν μοιάζει κλισέ, όσο κι αν το φινάλε το υποψιάζεσαι από τους τίτλους αρχής ακόμα, η διαδρομή του στρατηγού Μάξιμου που έχασε τα πάντα και έφτασε μέχρι το Κολοσσαίο για να εκδικηθεί παραμένει κινηματογραφικά απολαυστική,  χάρη στη σκηνοθετική ματιά του Ρίντλεϊ Σκοτ και την εμβληματική πλέον (δεν έχει καν σημασία πόσο καλή είναι) ερμηνεία του Ράσελ Κρόου. Επιπλέον, το «είμαι ο σύζυγος μιας δολοφονημένης γυναίκας, πατέρας ενός δολοφονημένου γιου και δεν θα σταματήσω πριν πάρω εκδίκηση, σε αυτή τη ζωή την άλλη» βρίσκεται σταθερά στην κορυφή των κινηματογραφικών στιγμών που σε κάνουν να θέλεις να σηκωθείς από το κάθισμα και να φωνάξεις «Ναι ρε, σκίσε τον μπάσταρδο». Και κάμποσα άλλα που δεν μπορώ να γράψω.

5. V for Vendetta (2005)

Του James McTeigue

Οι περισσότεροι θεωρούν το «V for Vendetta» μια πολιτική ταινία. Στον  πυρήνα της όμως πρόκειται απλώς για την ιστορία ενός βασανισμένου ανθρώπου που θέλει να εκδικηθεί τους βασανιστές του. Τώρα βέβαια, αν στην πορεία έτυχε να μαζέψει ένα ολόκληρο έθνος στο πλευρό του και να προκαλέσει επανάσταση, εντάξει, δεν τον χάλασε κιόλας. Το graphic novel του αξεπέραστου Άλαν Μουρ ήταν σαφώς πιο περίπλοκο, πιο σκοτεινό και όχι τόσο ξεκάθαρο όσον αφορά το καλό και το κακό.  Το φιλμ απλοποιήθηκε για το χατίρι του μεγάλου κοινού που το αγκάλιασε.  Ωστόσο ακόμα κι έτσι παραμένει άκρως ψυχαγωγικό ενώ θίγει μερικά σοβαρά θέματα. Κι αν δεν ήταν  η αγαπημένη ταινία όλων των «επαναστατών» του Facebook θα την εκτιμούσα ακόμα περισσότερο.

4. Mad Max (1979)

Του George Miller

Ένα low budget έπος εκδίκησης. Με την πιο απλή αφετηρία, αστυνομικός χάνει την οικογένεια του από αδίστακτη συμμορία την οποία και σπεύδει να εκδικηθεί, ο σκηνοθέτης Τζορτζ  Μίλερ στήνει μια σκονισμένη περιπέτεια που έμελλε να μείνει κλασσική.  Το εύρημα “όλα συμβαίνουν σε μια μετα-αποκαλυπτική Αυστραλία”, του δίνει την ευκαιρία να αφαιρέσει από την ταινία του τα περιττά (σκηνικά, κανόνες, σενάριο) και να δώσει τον πρώτο λόγο στα εντυπωσιακά κυνηγητά με αυτοκίνητα και μηχανές, τη βία και φυσικά τον Μελ Γκίμπσον.  Η υφή του φιλμ αποτελεί ίσως το καλύτερο και πλέον διαχρονικό στοιχείο του. Τραχιά, βρώμικη, ιδρωμένη. Κάπως έτσι, υποθέτω, είναι και η υφή της εκδίκησης.

3. Memento (2000)

Του Christopher Nolan

Ξεκινώντας από το τέλος και φτάνοντας στην αρχή, ο Κρίστοφερ Νόλαν, πριν γίνει Κρίστοφερ Νόλαν, δείχνει το ταλέντο του στην αφήγηση ιστοριών, πάνω σε ένα σενάριο – άσκηση ευφυίας. Ο πρωταγωνιστής δεν ξέρει που πάνε τα τέσσερα. Οπότε αυτή μπορεί να είναι μια ταινία εκδίκησης. Αλλά μπορεί και να μην είναι. Ο ίδιος μπορεί να είχε υποστεί κάτι κακό. Αλλά μπορεί και να μην έχει.  Μπορεί να ψάχνει ένα δολοφόνο. Αλλά μπορεί και να μην ψάχνει. Μπορεί να πρόκειται συνολικά για ένα σπουδαίο φιλμ. Αλλά…όχι! Εδώ δεν έχει «αλλά», έχει τελεία. Πρόκειται συνολικά για να ένα σπουδαίο φιλμ. Κι αν πάσχεις από απώλεια βραχυπρόθεσμης μνήμης, σημείωσε το κάπου για να το θυμάσαι.

2. Kill Bill (2003)

Του Quentin Tarantino

Τι κάνεις όταν είσαι ο Ταραντίνο και θέλεις να φτιάξεις ένα κόμικ γουέστερν πολεμικών τεχνών με θέμα την εκδίκηση;  Κάνεις το «Kill Bill» φυσικά. Bάζεις μέσα όλες τις πιθανές και απίθανες αναφορές που λατρεύεις, το χωρίζεις σε δυο μέρη και χαρίζεις στο κοινό  τόνους αίματος και απόλαυσης μαζί. Ο άρχοντας του mainstream cult διασκεδάζει πρώτα από όλους ο ίδιος με τις ταινίες του. Η αιματοβαμμένη διαδρομή της «Νύφης» από τον τάφο μέχρι την εξόντωση του Bill μοιάζει να αποτελεί την ταινία που ευχαριστήθηκε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη έχει φτιάξει. Κι εμείς. Το μοναδικό πρόβλημα του “Kill Bill” είναι ότι προσέφερε την αφορμή για το πιο λάθος παρατσούκλι στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού…

1.Old Boy (2003)

Του Chan-wook Park

Σκηνοθετική βιρτουοζιτέ,  βία και βασανιστήρια γκρο πλαν, αποπνικτική ατμόσφαιρα και μια τραγωδία αρχαιοελληνικών διαστάσεων. Ο Παρκ τα χρησιμοποιεί όλα αυτά και ακόμα περισσότερα για να πει κάτι απλό, το οποίο ωστόσο ελάχιστες άλλες ταινίες με παρόμοιο θέμα τόλμησαν να πουν: Η εκδίκηση είναι θεμελιωδώς ανήθικη.  Όσο κι αν την καμουφλάρεις, η ανηθικότητα της βρίσκεται εκεί και δεν υπάρχει τρόπος να κάνεις ότι δεν τη βλέπεις. Υπάρχει τρόπος βέβαια να την κάνεις ωραία ταινία. Ο Κορεάτης σκηνοθέτης έφτιαξε ολόκληρη τριλογία σχετικά. Το «Old Boy» είναι η κορυφαία στιγμή της.