H κινηματογραφική μεταφορά του Παιδιού 44 κατέστρεψε ένα εξαιρετικό βιβλίο

Κάθε χρόνο, λίγες ημέρες πριν φύγω για τις καλοκαιρινές μου διακοπές, βρίσκομαι αντιμέτωπος με μια τεράστια απόφαση. Ένα τυχερό βιβλίο θα κληθεί να γεμίσει τον άπλετο ελεύθερο χρόνο τον οποίο οφείλω ξαφνικά να διαχειριστώ, στο καράβι, την παραλία και τον πρωινό καφέ στο φούρνο του νησιού.

Βαρύ το φορτίο και φέτος ο κλήρος έπεσε στο “Παιδί 44”, το συγγραφικό ντεμπούτο του Λονδρέζου Tom Rob Smith. Το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν από 7 ολόκληρα χρόνια, το 2008, ωστόσο εγώ αντιλήφθηκα την ύπαρξή του λίγο μόλις καιρό πριν την κόρνα έναρξης των διακοπών, χάρη στην μεταφορά του στην μεγάλη οθόνη. Αυτό ήταν και το μόνο καλό το οποίο έκανε η συγκεκριμένη ταινία.

Το βιβλίο με κέρδισε από τις πρώτες του σελίδες. Καθηλωτικό, καλογραμμένο, με ενδιαφέρουσα πλοκή που σε κάνει να θέλεις να διαβάσεις κατευθείαν το επόμενο κεφάλαιο. Το μυστήριο της υπόθεσης σε συνδυασμό με τον εξαιρετικό τρόπο περιγραφής της σοβιετικής Ρωσίας της δεκαετίας του 50 με έκαναν να μην μετανιώσω δευτερόλεπτο για την επιλογή μου.

Μέσα σε κάτι περισσότερο από μια εβδομάδα “κατάπια” με άνεση τις 500 σελίδες του μυθιστορήματος και ενθουσιασμένος από αυτό που είχα διαβάσει, αποφάσισα να παρακολουθήσω και την ταινία. Επειδή λοιπόν στη βράση κολλάει το σίδερο, πάτησα το Play και περίμενα με αγωνία να δω την οπτικοποίηση όσων με είχαν συνεπάρει τις προηγούμενες ημέρες.

Πριν σου εξηγήσω τους λόγους, μια προειδοποίηση: ακολουθούν αμέτρητα spoilers, τόσο για την ταινία, όσο και για το βιβλίο.

Ο φοιτητής που ετοιμάζει την εργασία του λίγες ώρες πριν το deadline

Όπως έγραψα και παραπάνω, το βιβλίο δεν το λες και μικρό. Προφανώς η μεταφορά του στον κινηματογράφο έπρεπε να γίνει με συμβιβασμούς, κοψίματα – ραψίματα και μετατροπές. Δεκτό, διαφορετικά η ταινία θα είχε διάρκεια κάπου κοντά στις πέντε ώρες και αυτό είναι κάτι που δεν το θέλει κανείς.

Μόνο που οι μετατροπές, τα κοψίματα και οι συμβιβασμοί, θα πρέπει να έχουν ένα σχέδιο. Ο Richard Price, πάτησε πάνω στο πρωτότυπο του Smith, αφαιρώντας κομβικότατες ιστορίες, διατηρώντας άλλες οι οποίες δεν είχαν ιδιαίτερη βαρύτητα στην πλοκή, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό τεράστιες ασάφειες και ερωτηματικά στην διήγηση της ιστορίας.

Παρακολούθησα την ταινία με παρέα, όντας ο μοναδικός που είχε διαβάσει και το βιβλίο. Πέρασα ένα πολύ μεγάλο μέρος των δυο ωρών αυτών λύνοντας στους υπόλοιπους τις απορίες που δημιουργούσε η προχειρότητα με την οποία δέθηκε το σενάριο από τον Price. Ειλικρινά, αν δεν γνώριζα όλες αυτές τις πληροφορίες οι οποίες δεν χώρεσαν στην ταινία, θα είχα σταματήσει την ταινία στα μισά, γεμάτος ερωτηματικά.

Ο Price μου θύμισε τους φοιτητές που έχουν να γράψουν μια εργασία 10.000 λέξεων και αποφασίζουν να ασχοληθούν με αυτήν λίγες ώρες πριν το deadline. Τον φαντάζομαι να κάθεται να διαβάζει το βιβλίο λίγες ώρες πριν παραδώσει το σενάριο και αγχωμένος να κόβει τυχαία κεφάλαια, αδιαφορώντας για το νόημα που θα βγει.

Όχι, Richard Price, δεν θα το καταλάβουμε. Αλλά ακόμα και αν το καταλαβαίναμε, η ταινία χάνει σημαντικά σε σχέση με το βιβλίο, σε ρυθμό, βάθος και αγωνία. Όταν ο Smith αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο για να περιγράψει την απόδραση των πρωταγωνιστών από ένα τρένο και στην ταινία ο Price τους παρουσιάζει απλά να ανοίγουν την πόρτα και να πηδάνε από κάτω, κάτι έχει πάει πολύ λάθος.

Η αφαίρεση της ραχοκοκαλιάς της υπόθεσης

Πέραν της βιαστικής και πρόχειρης μετατροπής του διηγήματος σε κινηματογραφικό σενάριο, ο Price αποφάσισε να πάρει μερικές ανεξήγητες πρωτοβουλίες. Δέχομαι ότι ο σεναριογράφος μπορεί να αλλάξει λιγάκι την αρχική ιστορία, πρέπει κάπως άλλωστε να δικαιολογήσει την αμοιβή του, αλλά οι αλλαγές στις οποίες προχώρησε ο Price είναι εξοργιστικές, αφού αφαιρούν ολόκληρη την ουσία της υπόθεσης.

Βασικό στοιχείο τόσο της υπόθεσης του βιβλίου, όσο και της ταινίας, είναι το κυνήγι ενός μανιακού δολοφόνου, ο οποίος σκοτώνει μικρά παιδιά κατά μήκος της Ρωσίας. Στο βιβλίο, ο δολοφόνος είναι ο αδερφός του κεντρικού χαρακτήρα και οι λόγοι που τον ωθούν στους φόνους δένουν άψογα με μια ιστορία από τα παιδικά χρόνια των δυο αδερφών, με την οποία ανοίγει το βιβλίο.

Στην ταινία πάλι, το κεφάλαιο αυτό φαίνεται πως δεν χωρούσε στο σενάριο κι έτσι ο δολοφόνος συνδέεται με τον πρωταγωνιστή μόνο και μόνο λόγω της κοινής τους παρουσίας στο ορφανοτροφείο που μεγάλωσαν. Το γεγονός ότι δεν μπήκε ποτέ στον κόπο να σκιαγραφήσει μια προσωπική σχέση ανάμεσα στον δολοφόνο και τον πρωταγωνιστή, κάτι το οποίο αποτελεί την ραχοκοκαλιά της ιστορίας του βιβλίου, φαίνεται πως ουδόλως απασχόλησε τον Price, ο οποίος προχώρησε και σε πολλές ακόμη ανούσιες αλλαγές της αρχικής ιστορίας.

Όλες τις υπόλοιπες μετατροπές θα μπορούσα με κάποιο τρόπο να τις προσπεράσω. Το γεγονός όμως ότι αφαίρεσε από την ταινία το καλύτερο κομμάτι του βιβλίου δεν μπορώ να το καταπιώ με τίποτα. Διαβάζοντας το Παιδί 44 ανατρίχιασα όταν συνειδητοποίησα τη σύνδεση της αρχικής ιστορίας με τις κατά συρροήν δολοφονίες 20 χρόνια αργότερα και την επανασύνδεση των δυο χαμένων αδερφών, πλέον ως εχθρών. Στην ταινία βέβαια, όλα αυτά δεν έγιναν ποτέ.

Χαμένοι στη μετάφραση

Πρόχειρη μεταφορά με απώλεια βασικών στοιχείων της υπόθεσης στην πορεία, αφαίρεση της βασικής ουσίας όλης της ιστορίας, αχρείαστες αλλαγές. Όλα αυτά με εκνεύριζαν αφάνταστα, καθώς τα διαπίστωνα σιγά-σιγά στην πορεία της ταινίας.

Η ταινία ωστόσο με είχε χάσει από τα πρώτα δευτερόλεπτα, πριν καν συμπεράνω όλα όσα σου περιέγραψα πιο πάνω. Ο λόγος: Ενώ η υπόθεση εκτυλίσσεται στη Ρωσία, οι πρωταγωνιστές δεν μιλάνε ούτε ρώσικα, ούτε αγγλικά, αλλά…αγγλικά με ρώσικη προφορά.

Εδώ βαρέθηκε να κάτσει να γράψει το σενάριο ο Price στα αγγλικά, θα καθόταν να το γράψει και στα ρώσικα; Ας είμαστε σοβαροί. αγγλικά με ρώσικη προφορά, λέμε που και που και κανένα “Da” αντί για “Yes” που μάλλον ήταν και τα μόνα ρώσικα που γνώριζε ο σεναριογράφος και καθαρίσαμε.

Scripta manent

O Tom Rob Smith

Σε μια σύγκριση ενός εξαιρετικού βιβλίου με την κινηματογραφική του μεταφορά, το βιβλίο θα είναι σχεδόν πάντα αυτό που θα επικρατεί. Ένα βιβλίο μπορεί να είναι πολύ πιο αναλυτικό και περιγραφικό σε σχέση με τα στεγανά στα οποία θα πρέπει να συμβιβαστεί μια ταινία, ενώ και η σχέση την οποία χτίζεις με ένα καλό βιβλίο είναι πολύ πιο αυθεντική και βαθιά από τις δυο ώρες που απαιτεί η παρακολούθηση ενός καλού έργου.

Παρ’ όλα αυτά, στην περίπτωση του Παιδιού 44 δεν είναι αυτό το πρόβλημα. Το Παιδί 44 είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο που μετατράπηκε σε μια κακή ταινία. Τόσο κακή ταινία που δεν τη σώζουν ούτε η ανάμιξη του Ridley Scott, ούτε η παρουσία των Tom Hardy, Gary Oldman και Vincent Cassel.

Το βιβλίο που αποτέλεσε την ιδανική παρέα των διακοπών μου, στο οποίο ανυπομονούσα να επιστρέψω και όταν το τελείωσα στεναχωρήθηκα αληθινά, μετατράπηκε σε μια ταινία που το μόνο που κατάφερε ήταν να με εκνευρίσει.

Προσπαθώ να σκεφτώ πως θα αντιμετώπιζα την ταινία αν δεν είχα διαβάσει πρώτα το βιβλίο. Κρίνοντας και από τις αντιδράσεις της παρέας μου, απλώς θα την κατέτασσα χωρίς δεύτερη σκέψη στις πολλές μέτριες ταινίες που έχω παρακολουθήσει στην καριέρα μου ως θεατής και θα προχωρούσα παρακάτω, δίχως ιδιαίτερα νεύρα. Η “προδοσία” του βιβλίου ωστόσο και η πρόχειρη αντιμετώπιση με εξόργισαν.

Προσωπικά, σε συμβουλεύω να σπεύσεις να διαβάσεις το μυθιστόρημα και να αποφύγεις την ταινία. Εγώ πάντως, ετοιμάζομαι να διαβάσω τη συνέχεια του Παιδιού 44, “Ο Μυστικός Λόγος”, ευχόμενος όποιος δεήσει να το μετατρέψει σε ταινία, να μην αποδειχτεί όσο αιώνιος φοιτητής αποδείχτηκε ο Price.