Η τηλεόραση αλλάζει, μαζί της κι εμείς
Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα τηλεόρασης, ένας συντάκτης μιλά για την προσπάθεια της τηλεόρασης να αλλάξει τον τρόπο που λειτουργεί. Ξεκινώντας από την Αμερική.
- 21 ΝΟΕ 2014
Κάθε χρόνο το Σεπτέμβριο, όλα τα δίκτυα της ελεύθερης Αμερικάνικης τηλεόρασης παρουσιάζουν το νέο τους πρόγραμμα, ξεφορτώνοντας στη συχνότητά τους ό,τι σειρά έχουν και δεν έχουν, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να δουν όσα περισσότερα από τα πρότζεκτ τους να πετυχαίνουν και να γράφουν υψηλές θεαματικότητες. Είναι μια παράδοση δεκαετιών, ένα απομεινάρι της Παλιάς Τηλεοπτικής Εποχής, μια σύνδεση με μια περίοδο που δεν υπάρχει πια. Δεκάδες σειρές κάνουν πρεμιέρα μέσα σε ένα διάστημα, ουσιαστικά, 4-5 εβδομάδων. Όπως είναι φυσιολογικό, οι πιο πολλές δεν αντέχουν και ποτέ δεν αργεί να πέσει το πρώτο τσεκούρι.
Ποτέ, εκτός από φέτος
Ενώ η σεζόν ξεκινά τέλη Σεπτέμβρη, η πρώτη σειρά που κόπηκε επισήμως φέτος ήταν η ρομαντική κωμωδία “Manhattan Love Story” στις 24 Οκτωβρίου. Για σύγκριση, η πρώτη σειρά που κόπηκε κάθε μία από τις σεζόν των ‘10s: 2010- 28 Σεπτεμβρίου, 2011- 4 Οκτωβρίου, 2012- 10 Οκτωβρίου, 2013- 4 Οκτωβρίου. Η φετινή διαφορά είναι τρομακτική, ειδικά σε μια βιομηχανία που ζει και πεθαίνει βδομάδα τη βδομάδα. Για όλο αυτό το χρονικό διάστημα η βιομηχανία λειτουργούσε σαν να βρισκόταν σε μια παρατεταμένη αργή κίνηση, σαν να κινείται στον αιθέρα, μέσα σε μια φούσκα, περιμένοντας απλώς το πρώτο μπαμ. Υπήρχε αμηχανία, κανείς δεν ήξερε τι να κάνει.
Γιατί; Γιατί φέτος ξαφνικά κανείς δεν βιαζόταν να κόψει κάποια σειρά, ακόμα κι εκείνες που εμφανώς δεν λειτουργούσαν εμπορικά, όταν κάθε χρονιά ως τώρα χρειαζόταν 10-15 μέρες για να βγουν τα πρώτα συμπεράσματα;
Είναι πολύ απλό…
Η περίοδος των μεγάλων αλλαγών
Γιατί η τηλεόραση έχει αλλάξει. Γιατί η τηλεόραση πολλές φορές δεν είναι καν τηλεόραση. Γιατί δεν υπάρχει πια ένας τρόπος αφομοίωσης του περιεχομένου της τηλεόρασης. Γιατί η αποκέντρωση, η αποσυμπίεση, το μοίρασμα της πληροφορίας, η υπερπροσφορά, η πολυπλοκότητα της διασκέδασης σε πολλές πλατφόρμες, όλα αυτά σημαίνουν πως πλέον βρισκόμαστε σε ένα μεταβατικό στάδιο πλήρους αβεβαιότητας και μεγάλων αλλαγών.
Σειρές μας προσφέρονται μέσω streaming, από το Netflix, από το amazon, από συνδρομητικά κανάλια, σε DVD και blu-ray. Η σημασία μιας παραγωγής δε μετριέται πια μόνο με ποσοστά ακροαματικότητας, αλλά με νούμερα εγγραφών σε DVR, σε plays στα επίσημα sites, σε streaming σε sites σαν το hulu, σε αναφορές στα έντυπα, σε βραβεία Έμμυ, σε αναφορές στο twitter.
Θυμάσαι κάποτε που ψάχναμε αγχωμένοι τον τηλεοπτικό οδηγό της βδομάδας για να βρούμε έξαλλοι την αγαπημένη μας σειρά (στην απίθανη περίπτωση που παιζόταν στην Ελληνική τηλεόραση) καταχωνιασμένοι σε κάτι ώρες νεκροταφείο στις 2.30 τη νύχτα; Τώρα πια ο μόνος λόγος να βλέπεις σειράς στις 2 τη νύχτα είναι να έχεις λιώσει με κάποιον μαραθώνιο που κάνεις από δική σου επιλογή, σύμφωνα με τον δικό σου προγραμματισμό.
Κι εσύ, και όλοι. Όλο το χρόνο. Και καθώς αυτό γίνεται όλο και παγιότερη τακτική, τόσο και οι φρουροί της παλιάς τάξης πραγμάτων, δεν ξέρουν πώς να το διαχειριστούν αυτό και πώς να το μετρήσουν. Κι έτσι, “Manhattan Love Story”. Τέλη Οκτώβρη. Πριν βρεθεί ένα δίκτυο που διστακτικά να αποφανθεί πως ναι, αυτή η σειρά μάλλον είναι αποτυχία. Υποθέτουμε.
Μια φορά κι έναν καιρό
Οι πολύ παλιοί θεατές σίγουρα θα θυμούνται μια εποχή που τηλεόραση σήμαινε φιξαρισμένες ώρες και μέρες, το πρόγραμμα ανά χείρας, και άγχος να κάτσεις στον καναπέ τότε και τότε, αν θες να μην χάσεις της συνέχεια μιας σειράς που βλέπεις. Ακόμα και για όσους βλέπουμε τηλεόραση σήμερα έχοντας προλάβει εκείνες τις παλιές ημέρες, μοιάζει πια τόσο ξένο, λες και είναι μια δανεική ανάμνηση που κάποιος μας εμφύτευσε. Θυμάμαι μικρός να γράφω επεισόδια Μπέβερλι Χιλς σε βιντεοκασέτα για να τα δω την επόμενη μέρα επειδή παίζονταν αργά και είχα σχολείο την επόμενη. Ή επειδή εκείνη την ώρα είχε έναν αγώνα. Σήμερα η δυναμική έχει αντιστραφεί πλήρως- κι αν όχι ακόμα απολύτως στην Ελλάδα, τότε η μέρα σίγουρα δεν αργεί. Η μέρα δηλαδή που το πρόγραμμα θα είναι σκλάβος του θεατή κι όχι ο θεατής σκλάβος του προγράμματος.
Μια πρώτη επανάσταση, αν και σαφέστατα παροδική, ήταν του DVD. Η εξάπλωση του home video ως μέσο κατανάλωσης του τηλεοπτικού προϊόντος, σε συνδυασμό με τις όλο και περισσότερες παγκόσμιες πωλήσεις, έφεραν νέο κοινό, φρέσκα μάτια στο παραδοσιακό προϊόν, εξαναγκάζοντας στούντιο και δίκτυα να αρχίσουν να σκέφτονται αλλιώς. Οι νέοι θεατές ας πούμε ξενέρωναν με τις επαναλήψεις, δεν υπήρχε αυτό το concept για τον μοντέρνο θεατή. Όταν κάποιος είχε καταβροχθίσει μια σεζόν “Lost” σε DVD μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο και ερχόταν διψασμένος για τα νέα επεισόδια, το ‘ένα επεισόδιο τη βδομάδα’ ήταν αρκετή τιμωρία- το ‘πού και πού δε θα δείχνουμε καν νέα επεισόδια’ ήταν απαγορευτικό.
Κάτι οι απαιτήσεις του νέου κοινού, κάτι η άνοδος της καλωδιακής τηλεόρασης με αυστηρό μοντέλο σεζόν λίγων επεισοδίων που γυρίζονταν πριν την πρεμιέρα και προβάλλονταν σε διαδοχικές βδομάδες, δεν ήθελε και πολύ. Πλέον αυτή έγινε γρήγορα η νέα νόρμα κι είναι εύκολο να καταλάβεις γιατί. Όταν η πληροφορία έρχεται από παντού, και παράγουν πλέον σειρές ακόμα και κανάλια στην τελευταία σκοτεινή γωνιά του καλωδιακού μπουκέτου, στα βαριά διψήφια νούμερα του κοντρόλ της τηλεόρασης, είναι πολύ πιο εύκολο να διαχειριστείς πακέτα επεισοδίων. Μια σεζόν στην καθισιά μας.
“Για πες, τι να δω;”, με ρωτάνε συνεχώς φίλοι και γνωστοί. Και όλο και λιγότεροι δέχονται ως απάντηση το “έχει ξεκινήσει μια ωραία σειρά τώρα”, παρά θέλουν σύνολο έργου. Να δουν το “Sopranos”. Να δουν κάποια από αυτές τις θαυμάσιε παραγωγές που κόπηκαν στη μία σεζόν μένοντας στην ιστορία σαν πρεστίζ μίνι σειρές. Μια φίλη δεν βλέπει το “Game of Thrones” ενώ συμβαίνει γιατί θέλει να καταβροχθίζει μια σεζόν ολόκληρη στο Σαββατοκύριακο που τελειώνει. Οι γονείς μου μου ζητούν διαρκώς κάποια από τις πλήρεις σειρές που έχω αγορασμένες σε DVD αντί να βλέπουν ένα-ένα τα επεισόδια- είδαν όλο το “Wire” μέσα σε 3 βδομάδες. Είναι μια λογική ανάμεσα στο σινεμά και την τηλεόραση, ανάμεσα στο αυτοτελές και το συνεχιζόμενο, ανάμεσα στο ‘διαλέγω τι μου προσφέρεται’ και το ‘απαιτώ να μου προσφερθεί’. Είναι κάτι καινούριο.
Buffering
Καθώς το τηλεοπτικό περιεχόμενο άρχισε να αποκτά πρεστίζ και δημοφιλία πολύ πιο έξω από τους παραδοσιακούς ‘κάθομαι να χαζέψω κάτι πριν κοιμηθώ το βράδυ’ κύκλους, το μοντέλο παραγωγής και παράδοσης συμμορφώθηκε αντιστοίχως. Χάρη στο ίντερνετ το πρϊόν πλέον μπορούσε να φιλτράρεται και να παραδίδεται με τρόπους απολύτως συμβατούς με τις απαιτήσεις του κοινού που εκπαιδεύτηκε αλλιώς.
Πρόσφατα το ΗΒΟ (το κανάλι που την τελευταία 20ετία έχει προσφέρει το πιο σταθερά ποιοτικό fiction περιεχόμενο από οποιοδήποτε άλλο κανάλι ή, τολμώ να πω, κινηματογραφικό στούντιο) ανακοίνωσε την επερχόμενη σταδιακή μετακόμιση της βιβλιοθήκης περιεχομένου του στο ίντερνετ. Όπου με το λογαριασμό του ο κάθε συνδρομητής, αποδεσμευμένος πλέον πλήρως από τα δεσμά του τηλεοπτικού δέκτη ή του όποιου αποκωδικοποιητή, θα μπορεί να βλέπει παλιές σεζόν σειρών, ολόκληρες σειρές, νέα επεισόδια.
Αυτό συμβαίνει ήδη με όλα τα ελεύθερα κανάλια, όχι μόνο στην Αμερική αλλά και στην Ελλάδα όπως και σε όλο τον κόσμο, ενώ υπάρχουν και άλλα σαν το hulu ή το amazon ή, διασημότερα, το Netflix. Κάτι σαν διαδικτυακά βιντεάδικα τα οποία σταδιακά μετατράπηκαν σε online βιβλιοθήκες σειρών και ταινιών και τα οποία πλέον έχουν μπει για τα καλά στην παραγωγή: Το Netflix έχει ήδη κερδίσει μπόλικα βραβεία Έμμυ (να κάτι που δε θα πετύχαινε ποτέ το συνοικιακό μας βιντεάδικο), ενώ το amazon έχει δημιουργήσει την φετινή σειρά με τις καλύτερες κριτικές. Ναι, αυτό το amazon.
Μόλις χθες βγήκαν τα νέα επίσημα νούμερα που δείχνουν πως σε ώρες αιχμής, το Netflix από μόνο του συγκεντρώνει το 35% της ιντερνετικής κίνησης. “Τι να κάνω; Χμ ας δω κανένα επεισόδιο ‘Scandal’.”
Σύντομα στο παιχνίδι της παραγωγής θα μπουν και παιχνιδομηχανές: Το Xbox (ναι, αυτό το Xbox) θα προβάλει, δηλαδή θα προσφέρει μέσω της πλατφόρμας του, μια σειρά βασισμένη στο “Halo”. Και όσο τα πάντα σιγά-σιγά συνδέονται online και το κοινό βολεύεται με την κάθε συσκευή, πόσο απέχουμε ας πούμε από την πρώτη σειρά παραγωγής τηλεοράσεων Samsung ή την πρώτη σειρά παραγωγής Google Android;
Τηλεόραση χωρίς τηλεόραση
Το τηλεοπτικό περιεχόμενο πλέον προσφέρεται όλο και λιγότερο μέσω τηλεόρασης, κάνοντας τα όρια ασαφή. Πάνελ συζητήσεων λαμβάνουν χώρα με τηλεοπτικού όρους αλλά online. Αθλητικές εκπομπές στρημάρονται μέσω σάιτ. Και οι τηλεοπτικές σειρές προσφέρονται αλλά και γυρίζονται εξαρχής, διαδικτυακά. Και κανείς ποτέ δε θα είναι σίγουρος τι είναι πετυχημένο ή αποτυχημένο- ακόμα και αυτές τις έννοιες τις ορίζουμε από την αρχή.
Όσο πιο πολύ σπάει το κοινό σε ομάδες, τόσο περισσότερο θα ζητά διαφορετικά, συγκεκριμένα πράγματα, και όλο και περισσότερο, θα υπάρχει κάποιος να επενδύσει σε αυτό και να του το προσφέρει. Κάποτε τηλεόραση σήμαινε ότι έχεις να επιλέξεις ανάμεσα σε δύο ή τρία πράγματα ή να κλείσει την οθόνη και να πας για ύπνο.
Τελικά, όλη η αλλαγή συμπυκνώνεται σε μια ιδέα. 50 χρόνια πριν, τηλεόραση ήταν η συσκευή. Εκείνη η άχαρη, τετράγωνη, παχιά, θεόβαρη συσκευή με το τεράστιο τζάμι και τα μεγάλα κουμπιά στο πλάι.
Σήμερα, τηλεόραση είναι έννοια. Είναι κάθε τι που βλέπεται, αποκομμένο από τη μία συσκευή, τη μία ώρα προβολής. Έχεις τα σάιτ των καναλιών, έχεις τη συνδρομητική με τις επαναλήψεις και τους μαραθωνίους, έχεις τα DVD και τα blu-ray, αργά ή γρήγορα θα έχεις και αντίστοιχα online παραρτήματα, κάτι σαν τον Netflix στην Ελλάδα, κάτι σαν το hulu. Είναι αναπόφευκτο. Σύντομα, για να δεις τηλεόραση δεν χρειάζεσαι καν τηλεόραση.
