Η υψηλή λογοτεχνική συμμετρία του John le Carré
Ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της σύγχρονης βρετανικής λογοτεχνίας, ο John le Carré, που συνέδεσε τα κατασκοπευτικά θρίλερ με την υψηλή λογοτεχνία, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 89 ετών.
- 14 ΔΕΚ 2020
«Ένας αδιαμφισβήτητος γίγαντας της αγγλικής λογοτεχνίας. Είναι αυτός που καθόρισε την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και έφερε στο φως την αλήθεια τις δεκαετίες που ακολούθησαν…Έχασα έναν μέντορα, μια έμπνευση και, το πιο σημαντικό όλων, έναν φίλο». Αυτά ήταν τα λόγια με τα οποία αποχαιρέτησε τον John Le Carré ο μάνατζερ και φίλος του, Johny Geller. Ο σπουδαίος Βρετανός συγγραφέας έφυγε από τη ζωή στα 89 του χρόνια λόγω πνευμονίας. Υπήρξε ένας από τους λίγους συγγραφείς που κατόρθωσε με την εκπληκτική του γραφή να ενώσει τον pulp χαρακτήρα των κατασκοπευτικών θρίλερ με την υψηλή λογοτεχνία και κριτική.
Πολλοί από τους σημαντικότερους εν ζωή συγγραφείς έσπευσαν να αποχαιρετήσουν τον John le Carré ο οποίος υπήρξε oύτως ή άλλως για πολλούς από αυτούς την έμπνευση που χρειάζονταν για να ξεκινήσουν να γράφουν. O Stephen King μίλησε για έναν λογοτεχνικό γίγαντα, ένα ανθρωπιστικό πνεύμα. Ο Robert Harris είπε ότι τα νέα τον άφησαν συντετριμμένο καθώς «ένας από τους σπουδαιότερους μεταπολεμικούς συγγραφείς της μεταπολεμικής Βρετανίας ήταν και ένας αξέχαστος, μοναδικός χαρακτήρας». Ο γνωστός ιστορικός Simon Sebag Montefiore μίλησε για τον «τιτάνα της αγγλικής λογοτεχνίας που θα συναντήσει εκεί ψηλά τους άλλους μεγάλους». Γιατί τα λέμε όλα αυτά; Γιατί πράγματι καμιά φορά από τη θέρμη του αποχαιρετισμού που σου δείχνουν οι συνάδελφοί σου φαίνεται το μέγεθος της προσφοράς σου. Η προσφορά του John Le Carré στη βρετανική λογοτεχνία ήταν τεράστια.
H συγγραφική του πορεία
Γεννημένος ως David Cornwell το 1931 ξεκίνησε την καριέρα του εργαζόμενος στις μυστικές υπηρεσίες την ίδια ώρα που, λίγο μετά τον πόλεμο, σπούδασε στην Ελβετία Γερμανική Γλώσσα και Λογοτεχνία. Εργαζόμενος στις υπηρεσίες της εξωτερικής πολιτικής της Μεγάλης Βρετανίας ο David Cornwell αποφάσισε να αρχίσει να γράφει κατασκοπευτικά θρίλερ με το ψευδώνυμο John Le Carré. Η επιλογή αυτή του ψευδωνύμου έγινε παρά τις συμβουλές του τότε εκδότη του να διαλέξει ένα περισσότερο βρετανικό όνομα για να έρθει πιο κοντά στο αναγνωστικό του κοινό.
Ένας κατάσκοπος εμπνευσμένος από το πραγματικό βίωμα του Le Carré έγινε και ο πιο γνωστός πρωταγωνιστής των βιβλίων του. Ο περίφημος George Smiley κάνει την πρώτη του εμφάνιση στο συγγραφικό ντεμπούτο του Le Carré, στο Call for the Dead ως ο απίστευτα οργανωτικός κοντόχοντρος και εσωστρεφής κατάσκοπος μια εικόνα μακριά από την στερεοτυπική που έχουμε στο μυαλό μας για τους κατασκόπους. Η εμφάνισή του στο βιβλίο του 1962, στο A Murder of Quality δείχνει τον Smiley να κάνει έρευνα σε έναν θάνατο που έγινε σε κάποιο δημόσιο σχολείο. Τα δύο πρώτα βιβλία του Le Carré είχαν γενικά καλές κριτικές. Αυτό που απογείωσε όμως την καριέρα του ήταν το τρίτο.
Στο The Spy Who Came in from the Cold, βλέπουμε να καταγράφεται η προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η δυτικογερμανική κατασκοπεία. Ως ιστορία δεν μας λέει κάτι. Η βρετανική λογοτεχνία ιδίως στο γύρισμα του αιώνα είναι γεμάτη με τέτοιες ιστορίες. Η διαφορά εδώ είναι ο κυνικός τρόπος και η εκπληκτική γραφή με την οποία γίνεται η αφήγηση όλης της ιστορία από τα μάτια του Alec Leamas, ενός πράκτορα που βρίσκεται σε αποστολή στο Δυτικό Βερολίνο. Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα κατασκοπευτικά θρίλερ που γράφτηκαν στην ιστορία της δυτικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα.
AP Photo / Kirsty Wigglesworth
Ο Smiley ήρθε τελικά στο προσκήνιο στα επόμενα τρία μυθιστορήματα, καθώς στο The Spy Who Came in from the Cold είχε κάνει μια εμφάνιση αλλά όχι ως πρωταγωνιστής. Στο Tinker Tailor Soldier Spy ξεσκεπάζει έναν διπλό πράκτορα που είχε καταφέρει να ανελιχθεί στα πιο υψηλά κλιμάκια των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών. Στο The Honourable Schoolboy ακολουθεί μία πανίσχυρη συμμορία ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Τέλος στο Smiley’s People ασχολείται περισσότερο από κάθε άλλο με την Karla.
To τέλος του Ψυχρού Πολέμου πιθανόν να περίμενε κανείς ότι θα σηματοδοτούσε και το τέλος της καριέρας ενός ανθρώπου που επικεντρώθηκε σε κατασκοπευτικά θρίλερ. Ο Le Carré όμως είχε πάντοτε ευρύτερους προβληματισμούς. Εξάλλου ποτέ δεν πίστεψε στις ενθουσιώδεις κραυγές περί τέλους της ιστορίας. Στο Night Manager ασχολήθηκε με τον βρόμικο κόσμο του εμπορίου όπλων, στο The Constant Gardener, που έγινε και μια πολύ πετυχημένη εμπορικά ταινία, ασχολήθηκε με τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες, ενώ στο Absolute Friend ασχολήθηκε με τον πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία.
Ο Le Carré είχε πάντα μια φανταστική ικανότητα να σχολιάζει με τον τρόπο του το πνεύμα της εποχής κατά την οποία έγραφε. Χωρίς ποτέ όμως να φτάσει στον διδακτισμό. Αυτό ήταν μόνο ένα από τα χαρακτηριστικά του που τον έκαναν τόσο αγαπητό σε ευρύτερα κοινά αλλά και φυσικά στους κριτικούς. Σήμερα, λοιπόν, θρηνούμε έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς που είχαμε την τύχη να προλάβουμε εν ζωή. Το έργο του ευτυχώς θα είναι ακόμα εδώ.
AP Photo / Kirsty Wigglesworth
AP Photo / Kirsty Wigglesworth
3 βιβλία του που αξίζει να διαβάσεις
The Constant Gardener
The Spy Who Came in from the Cold
TINKER TAILOR SOLDIER SPY: THE SMILEY CO
