Πέθανε ο Jonathan Demme, ο σπουδαίος σκηνοθέτης της ‘Σιωπής των Αμνών’

Νεκρός στα 73 από επιπλοκές λόγω καρκίνου, ο Jonathan Demme αφήνει πίσω ένα αληθινά σπουδαίο έργο αποτελούμενο από διαφορετικές ταινίες, διαφορετικών ειδών, ντοκιμαντέρ, οσκαρικά δράματα, θρίλερ που έγραψαν ιστορία, και μια πλειάδα σημαντικών μουσικών φιλμ.

O Demme, που σημειωτέον συνέχιζε να παραμένει εξαιρετικά ενεργός, παραδίδοντας ταινίες ως και πέρσι και σκηνοθετώντας τηλεοπτικά επεισόδια με σταθερό ρυθμό παραγωγής (‘Enlightened’, ‘The Killing’), μπορεί να μένει στην ιστορία με πιο άμεσο τρόπο ως ‘ο σκηνοθέτης της Σιωπής των Αμνών’, αλλά στην πραγματικότητα το σύνολο του έργου του κρύβει ένα πολύ μεγάλο εύρος φανταστικών ταινιών, πολλές εκ των οποίων δραματικά υποτιμημένες.

The Silence of the Lambs

Η ‘Σιωπή των Αμνών’, αρχικά, είναι η αγαπημένη μου Καλύτερη Ταινία στην ιστορία των Όσκαρ. Όχι απαραιτήτως η καλύτερη ταινία, μη μπλεκόμαστε, (αν και είναι προφανέστατα αριστούργημα) αλλά η καλύτερη ως κάτι το οποίο βραβεύτηκε με Όσκαρ. Παλπ θρίλερ με πράκτορες FBI που κυνηγούν σίριαλ κίλερ παίρνοντας συμβουλές από έγκλειστους κανίβαλους δεν είναι το είδος της ταινίας που την ακούς και σκέφτεσαι “μα φυσικά! βραβεία!” έστω κι αν θα έπρεπε. Όμως η ‘Σιωπή’, όχι απλά έγινε μια από τις ελάχιστες ταινίες στην ιστορία που σάρωσαν κερδίζοντας και τα 5 βασικά Όσκαρ (Ταινία, Σκηνοθεσία, Σενάριο, Α’ Αντρικός + Γυναικείος), αλλά το έκανε και θεμελιώνοντας το όνομα του Anthony Hopkins ως τον αδιαφιλονίκητα -τότε- καλύτερο ηθοποιό του κόσμου σε ένα ρόλο άμεσα εμβληματικό, όσο και χτίζοντας τη φήμη της Jodie Foster σε μια από τις πιο κυρίαρχες ερμηνευτικές δυνάμεις της δύσης του 20ου αιώνα.

Philadelphia

Τη ‘Σιωπή’ ακολούθησε το ‘Philadelphia’, μια ταινία ιστορική για τον τρόπο με τον οποίο έφερε στο προσκήνιο ένα θέμα ταμπού του AIDS, με τον Tom Hanks μάλιστα να κερδίζει το πρώτο του Όσκαρ για τον ρόλο ενός γκέι δικηγόρου. Όλα αυτά το 1993. Τότε ξεκίνησαν και τα ‘X-Files’ τα οποία btw δε θα είχαν υπάρξει ποτέ χωρίς της ‘Σιωπή των Αμνών’, κατά παραδοχή του ίδιου του Chris Carter: “Δεν είναι λάθος το ότι η Dana Scully έχει κόκκινα μαλλιά σαν την Clarice Starling”, έχει δηλώσει ο δημιουργός της σειράς.

Η καριέρα του στη συνέχεια είχε πολλά σκαμπανεβάσματα, όπως εξάλλου είχε και πριν χτυπήσει τη mainstream φλέβα με τη ‘Σιωπή των Αμνών’. Εργάτης του σινεμά και της τηλεόρασης, με ταινίες παντός είδους και θεματικές, με θριάμβους όσο και αστοχίες, εκφράσεις της προσωπικότητας του ίδιου του Demme, ενός ανθρώπου πολυσχιδούς και φύσει ευγενικού και καλόκαρδου. (Διαβάστε την εκπληκτική του αντίδραση σε κάποιες διαμαρτυρίες για την απεικόνιση του γκέι χαρακτήρα στη ‘Σιωπή’, από την οποία έχουν πολλά να μάθουν αρκετοί σημερινοί δημιουργοί.)

RIP Jonathan Demme. Inspiring filmmaker, musical explorer, ornithologist (!), and truly wonderful and generous person.

— Jim Jarmusch (@JimJarmusch) April 26, 2017

Jonathan Demme had one of the most varied filmographies of a major filmmaker ever. He followed his own path. pic.twitter.com/xSU6x1GPS1

— Sean Fennessey (@SeanFennessey) April 26, 2017

I know now that this was also the last time I saw Jonathan Demme. Fitting that it was in an act of love and generosity. Such a kind man. https://t.co/qYUZqXz2NU

— Barry Jenkins (@BandryBarry) April 26, 2017

Μπορεί την επιτυχία του από τις αρχές των ‘90s να την ακολούθησε με όχι ιδιαίτερα επιτυχημένες απόπειρες όπως το ‘Beloved’ με την Oprah ή το ριμέικ του ‘Manchurian Candidate’, όμως η χαμηλότερων τόνων μετέπειτα καριέρα του έδωσε άγρια διαμάντια σαν το ‘Rachel Getting Married’ που οδήγησε την Anne Hathaway στα Όσκαρ.

Rachel Getting Married

Αλλά και σφόδρα υποτιμημένα φιλμ όπως το ‘Ricki and the Flash’ με την Meryl Streep στο ρόλο μιας γερασμένης μουσικού, σε ένα μελαγχολικό οικογενειακό δράμα που συνδυάζει μουσική και ουμανισμό, τα δύο πιο κυρίαρχα στοιχεία της φιλμογραφίας του Demme.

Ricki and the Flash

Η βαθιά ανθρωπιά των έργων του δύσκολα σε αφήνει ασυγκίνητο, εδώ ας πούμε οι αδερφοί Farrelly έριξαν δάκρυα:

Love this article about @jonathandemme. He was definitely one of our biggest influences. https://t.co/fmt1ifVAUr

— Farrelly Brothers (@farrellybros) April 27, 2017

Αλλά είναι ίσως η σχέση του με τη μουσική που αποτελεί την πιο σημαντική σταθερά στο πολύπλευρο έργο του Demme. Το Slate εξηγούσε πέρσι τι είναι αυτό που κάνει τον Demme τον, κατά την άποψή τους, σπουδαιότερο σκηνοθέτη performance films στην ιστορία.

Stop Making Sense

“Φέρνει τόσο εφευρετικότητα και οπτική ευφυία στο ξύλινο τραπέζι και στο μικρόφωνο που είναι το πλήρες σκηνικό του Spalding Gray στο one-man show του ‘Swimming to Cambodia’, όσο και στην εξεζητημένη επίδειξη των Talking Heads στο ‘Stop Making Sense’.” Αυτό το τελευταίο μουσικό ντοκιμαντέρ ίσως είναι και το κρυφά σπουδαιότερο σκηνοθετικό κατόρθωμα της καριέρας του, αλλά δεν είναι η μόνη φορά που έπιασε την ενέργεια και την εκκλησιαστική υφή της ζωντανής μουσικής εμπειρίας στην κάμερά του.

Something Wild

Σκηνοθέτησε τους Talking Heads, τον Bruce Springsteen, τον Neil Young, (την Ricki της Meryl Streep), την σπουδαία ενέργεια των μουσικών acts του ‘Something Wild’ και, στην τελευταία του ταινία, τον Justin Timberlake.

Justin Timberlake + The Tennessee Kids

Το έργο που αφήνει πίσω φεύγει προς τόσα διαφορετικά στυλ και ευαισθησίες που είναι σίγουρο πως για καιρό κόσμος θα μπορεί να ανακαλύπτει νέα αγαπημένα.

Ή, αν μη τι άλλο, να χορεύει σα να είναι εκεί.

O Jonathan Demme κι ο Justin Timberlake χορεύουν στο κόκκινο χαλί της πρεμιέρας του ‘Justin Timberlake + The Tennessee Kids’ στο Τορόντο το 2016. (Chris Pizzello/Invision/AP)

***

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΟΥ JONATHAN DEMME

H φιλμογραφία του Demme αριθμεί άνω των 30 ταινιών, από μυθοπλασία μέχρι ντοκιμαντέρ κι από τηλεταινίες μέχρι performance films. Αυτές είναι 12 που πρέπει να έχεις δει.