Kazuo Ishiguro: Ποιος είναι ο νέος νομπελίστας

Με αυτή τη λιτή δήλωση η Sara Danius, γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας, ανακοίνωσε το μεσημέρι της Πέμπτης το όνομα του φετινού νικητή του Νόμπελ Λογοτεχνίας: Kazuo Ishiguro.

Ένα χρόνο μετά την αμφιλεγόμενη επιλογή του Bob Dylan, για τον οποίο γράφτηκαν εκατοντάδες thinkpieces, το όνομα του Ishiguro έδωσε στη Ακαδημία μια επιστροφή προς σίγουρα πιο mainstream επιλογές και στους αναγνώστες μια από εκείνες τις σπάνιες στιγμές που δε χρειάζεται να googleάρουν τον νέο Νομπελίστα. Όλοι χαρούμενοι λοιπόν.

Ο γεννημένος στο Ναγκασάκι της Ιαπωνίας αλλά μεγαλωμένος στη Βρετανία συγγραφέας είναι μια πολύ ασφαλής επιλογή για το Νόμπελ. Η συζήτηση, που ξεκίνησε πρόπερσι με την επιλογή της Svetlana Alexievich για το αν μπορεί να θεωρείται λογοτεχνία το είδος της αφήγησης που υπηρετεί (είναι, πάμε παρακάτω) και συνεχίστηκε σε εντονότερο βαθμό πέρυσι με τον Dylan (τα θυμάστε, μην τα ξαναλέω), δεν έχει καμία θέση στο τραπέζι σχετικά με τον Ishiguro. Αλλά ταυτόχρονα αυτό κάνει την επιλογή του εξαιρετικά βαρετή.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ

Και το Νόμπελ πήγε στον Bob Dylan

Η Ακαδημία λέει για τον συγγραφέα πως “σε μυθιστορήματα μεγάλης συναισθηματικής δύναμης, αποκάλυψε την άβυσσο κάτω από την απατηλή αίσθηση σύνδεσης μας με τον κόσμο”. Και είναι απόλυτα δίκαιο αυτό: Τα βιβλία του Kazuo Ishiguro δημιουργούν έντονα συναισθήματα, είναι αγαπητά σε ένα τεράστιο κομμάτι των αναγνωστών όλου του κόσμου, είναι αρκετά διαφορετικά μεταξύ τους μιας και ο συγγραφέας πειραματίζεται με τη μορφή των έργων του και είναι, κάποια από αυτά, διάσημα και για τις κινηματογραφικές τους μεταφορές. Το έργο του είναι από το επάνω ράφι της contemporary λογοτεχνίας και κανείς δε θα πει πως ο Άγγλος δεν αξίζει τη βράβευση του. Αυτός άλλωστε ήταν και ο στόχος της Ακαδημίας.

Βέβαια τι ακριβώς προσφέρει η βράβευση του Ishiguro στο αναγνωστικό κοινό; Όχι πολλά πράγματα. Ο συγγραφέας είναι γνωστός και τα βιβλία του έχουν γίνει bestsellers σε ολόκληρο τον κόσμο. Το έργο του έχει αγοραστεί, διαβαστεί, συζητηθεί, αγαπηθεί. Στα μυθιστορήματα του χρησιμοποιεί συχνά στοιχεία των ειδών της speculative λογοτεχνίας αλλά δε βραβεύτηκε για τη ρευστότητα του μεταξύ των ειδών και ο ίδιος δε θεωρεί τον εαυτό του έναν συγγραφέα της επιστημονικής φαντασίας ή του φανταστικού (και σχετικά με αυτό η συζήτηση του με τον Neil Gaiman 2 χρόνια πριν είναι αρκετά ενδιαφέρουσα).

Είναι επίσης ο 100ος άντρας ανάμεσα στους 114 νικητές του βραβείου και ο 82ος από την Ευρώπη, αν μετράει κανείς.

Η επιλογή του για ένα βραβείο που υποτίθεται πως δίνεται στη “the most outstanding work in an ideal direction” είναι μάλλον κάπως ανούσια. “Most outstanding work”; Εντάξει. “In an ideal direction”; Χμ, δεν το βλέπω. Εκτός αν αυτή τη φορά η ideal direction ήταν η επιβράβευση του αναγνωστικού μας γούστου, δεκτό. Αλλά μιλάμε για τη Σουηδική Ακαδημία τώρα, που μεταφράζει αυτή την πρόταση κάθε χρόνο και με διαφορετικό τρόπο, οπότε όλα αυτά έχουν γούστο. Να περνάμε εμείς καλά κάθε Οκτώβριο, αυτό έχει σημασία.

Η μνήμη, η επιβίωση και η απώλεια έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στα έργα του συγγραφέα. Τα βιβλία του είναι περίεργα, άλλοτε συγκροτημένα και άλλοτε ασυνάρτητα. Δεν απαιτούν τον ίδιο κόπο από τους αναγνώστες τους και η εξέλιξη της γραφής του Ishiguro είναι σαφής σε όσους παρακολουθούν εδώ και χρόνια το έργο του. Το στυλ του είναι λιτό και, παρότι συχνά μιλά για το παρελθόν ή το μέλλον, οι ιστορίες του ξεφεύγουν πέρα από το χρόνο, μιλώντας για το τι σημαίνει να είσαι ζωντανός στο εδώ και τώρα. Όποιο κι αν είναι το εδώ και το τώρα.

Πέρα όμως από τα γενικά παραπάνω, αξίζει να πούμε και μερικά πράγματα για τα 7 μυθιστορήματα του Kazuo Ishiguro, ώστε να βοηθήσουμε λιγάκι και όσους δεν τον έχουν πιάσει ακόμα στα χέρια τους ή θέλουν να επισκεφθούν ξανά το έργο του με την ευκαιρία της βράβευσης. Κι ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Το πρώτο μυθιστόρημα που εκδίδει ο συγγραφέας έρχεται το 1982 και είναι το ‘A Pale View of Hills’. Το πρώτο μυθιστόρημα που εκδίδει ο συγγραφέας έρχεται το 1982 και είναι το ‘A Pale View of Hills’ (‘Χλωμή θέα των λόφων’, 1984, Νέα Σύνορα-Λιβάνης). Το βιβλίο έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με το Ναγκασάκι, πόλη στην οποία γεννήθηκε ο Ishiguro. Αφηγείται την ιστορία της Etsuko, μια γυναίκας από την Ιαπωνία που ζει μόνη της στην Αγγλία. Η Etsuko προσπαθεί να συμφιλιωθεί με την πρόσφατη αυτοκτονία της μεγάλης της κόρης Keiko, ξεκινώντας μια συζήτηση με τη μικρή της κόρη Niki, μέσα από την οποία θυμάται το παρελθό της και ξαναζεί ένα ζεστό καλοκαίρι στο Ναγκασάκι. Εκεί, αυτή και οι φίλοι της προσπαθούν να ξαναχτίσουν τις ζωές τους μετά τον πόλεμο. Όμως οι αναμνήσεις της θα πάρουν μια παράξενη τροπή όταν θα θυμηθεί την περίεργη φιλία της με τη Sachiko, μια πλούσια γυναίκα που έχει οδηγηθεί στη φτώχια.

4 χρόνια αργότερα, το 1986, ο Ishiguro επιστρέφει με το ‘An Artist of the Floating World’ (‘Ένας καλλιτέχνης του ρευστού κόσμου’, 1990, Εστία) στην Ιαπωνία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Masuji Ono, ένας γερασμένος ζωγράφος που ανέλαβε το ρόλο του προπαγανδιστή για τον Ιαπωνικό ιμπεριαλισμό, αναπολεί το πως έζησε τη ζωή του. Κοιτά το πως η φήμη του χάθηκε σιγά σιγά από τον πόλεμο και μετά και η αντιμετώπιση του κόσμου προς τον ίδιο και τους πίνακες του άλλαξε με τον καιρό, ενώ ο ίδιος προσπαθεί να αποδεχτεί τις πράξεις του παρελθόντος του.

Το βιβλίο μπαίνει και στο shortlist του Man Booker της χρονιάς, χάνοντας τελικά το βραβείο (μαζί με το ‘The Handmaid’s Tale’ που ήταν επίσης στη λίστα) από το ‘The Old Devils’ του Kingsley Amis.

Το 1989 εκδίδεται το γνωστότερο και σημαντικότερο βιβλίο του συγγραφέα. Το μυθιστόρημα ‘The Remains of the Day’ (‘Τα απομεινάρια μιας ημέρας’, 1993, Καστανιώτης και 2017, Ψυχογιός) θα κερδίσει αυτή τη φορά το Man Booker για τον Ishiguro (που γράφει το βιβλίο μέσα σε μόλις 4 εβδομάδες) και θα αναδειχθεί σε ένα από τα σπουδαία Βρετανικά βιβλία της σύγχρονης λογοτεχνίας.

Η πλοκή το έργου μας γυρνά στο καλοκαίρι του 1956, εκεί που ο Stevens, ο εδώ και 25 χρόνια μπάτλερ του Darlington Hall, αποφασίζει να ταξιδέψει με το αυτοκίνητο προς τη Miss Kenton. Σκοπός του είνι να της ζητήσει να επιστρέψει και να εργαστεί ξανά σαν οικονόμος στην οικία όπου βρίσκεται και ο Stevens. Μέσα από το 6 ημερών ταξίδι του Stevens κάνουμε μια βόλτα στο παρελθόν του ίδιου και στο παρελθόν ολόκληρης της Αγγλίας, παρελθόν που περνά από το φασισμό, 2 Παγκόσμιους Πολέμους και έναν απραγματοποίητο έρωτα μεταξύ του μπάτλερ και της οικονόμου.

Το βιβλίο θα μεταφερθεί το 1993 στο σινεμά, με τους πρωταγωνιστικούς ρόλους να πηγαίνουν στους Anthony Hopkins και Emma Thompson. Το κινηματογραφικό ‘The Remains of the Day’ ήταν υποψήφιο και για 8 Όσκαρ, μην καταφέρνοντας όμως να κερδίσει τελικά κανένα.

Χρειάζονται να περάσουμε 6 χρόνια για να επιστρέψει με νέο μυθιστόρημα ο Ishiguro, το πιο φιλόδοξο μέχρι τώρα. Το ‘The Unconsoled’ (‘Ο απαρηγόρητος, 1997, Καστανιώτης) του 1995 ακολουθεί τον Ryder, έναν καταξιωμένο πιανίστα που φτάνει σε μια πόλη της Κεντρικής Ευρώπης που δεν μπορεί να αναγνωρίσει, για ένα κονσέρτο που δε θυμάται να συμφωνεί να δώσει. Αλλά στην πορεία των τριών ημερών που εκτυλίσσεται το βιβλίο, καθώς διασχίζει ένα, φορές απόκοσμο και φορές κωμικό αλλά πάντα εύπλαστο, τοπίο που μοιάζει με όνειρο, φτάνει σιγά σιγά στη συνειδητοποίηση πως βρίσκεται αντιμέτωπος με την πιο κρίσιμη παράσταση της ζωής του.

Το 5ο μυθιστόρημα του Βρετανού έρχεται το 2000. Ο τίτλος του είναι ‘When We Were Orphans’ (‘Τότε που ήμασταν ορφανοί’, 2001, Καστανιώτης) και ο Ishiguro το θεωρεί από τα πιο αδύναμα έργα του, όπως μάλλον και πολλοί από τους αναγνώστες του. Ο μικρός Christopher γεννιέται στη Σαγκάη των αρχών του 20ου αιώνα και στα 9 του χρόνια μένει ορφανός, αφού η μητέρα και ο πατέρας του εξαφανίζονται κάτω από παράξενες συνθήκες. 20 χρόνια αργότερα, ο Christopher Banks είναι πλέον ένας από τους πιο φημισμένους ντετέκτιβ της Αγγλίας και επιστρέφει στη Σαγκάη, στη μέση του Δεύτερου Σινοϊαπωνικού Πολέμου, για να προσπαθήσει να λύσει το μυστήριο της εξαφάνισης τους.

Περνούν 5 χρόνια ακόμα, αλλά το 2005 ο Kazuo Ishiguro θα παραδώσει στο αναγνωστικό κοινό το επόμενο βιβλίο του. Στο ‘Never Let Me Go’ (‘Μη μ’ αφήσεις ποτέ’, 2005, Καστανιώτης) η 31χρονη Kathy έχει σπρώξει στο πίσω μέρος του μυαλού της τα χαρούμενα παιδικά της χρόνια στο οικοτροφείο Hailsham, εκεί που η ίδια και τα υπόλοιπα παιδιά μεγάλωσαν προστατευμένα από τον έξω κόσμο. Τώρα όμως οι παλιοί φίλοι της Ruth και Tommy έρχονται ξανά στη ζωή της και, όσο η παλιά της φιλία με τη Ruth και τα παλιά της συναισθήματα για τον Tommy έρχονται ξανά στην επιφάνεια, μαζί επιστρέφει και ένα σκοτεινό μυστικό για το τρυφερό προσωπείο του Hailsham. Μυστικό που θα κάνει τους 3 φίλους να αντιμετωπίσουν την αλήθεια για το τότε και το τώρα τους.

Το βιβλίο μπαίνει στη λίστα των Man Booker αλλά χάνει από τον John Banville για το ‘The Sea’, ενώ εμφανίζεται και στη shortlist του βραβείου Arthur C. Clarke, την πρώτη φορά που ο Ishiguro μπαίνει στη συζήτηση ενός βραβείου speculative λογοτεχνίας, αφού το ‘Never Let Me Go’ είναι ένα δυστοπικό μυθιστόρημα.

Το βιβλίο γίνεται αποκτά δεύτερη ζωή μετά την κινηματογραφική του μεταφορά το 2010, με τους Carey Mulligan, Keira Knightley, Andrew Garfield στους πρωταγωνιστικούς ρόλους των 3 φίλων.

Τελευταίο μυθιστόρημα του συγγραφέα μέχρι σήμερα είναι το ‘The Buried Giant’ (‘Ο θαμμένος γίγαντας’, 2015, Ψυχογιός) του 2015. Ο Ishiguro συνεχίζει να πειραματίζεται με στοιχεία διαφορετικών ειδών λογοτεχνίας, περνώντας από το αστυνομικό, στην επιστημονική φαντασία κι από εκεί στο φανταστικό.

Το βιβλίο ξεκινά όταν ένα ζευγάρι Βρετανών, ο Axl και η Beatrice, ξεκινούν διασχίζοντας μια περιοχή ομίχλης που θολώνει τις αναμνήσεις των κατοίκων της και στην οποία θα συναντήσουν διάφορα παράξενα όντα, με την ελπίδα πως θα βρουν το γιο τους που δεν έχουν δει εδώ και χρόνια και τον οποίο θυμούνται ελάχιστα.

Μικτές κριτικές, η δυσπιστία του κοινού απέναντι σε στοιχεία φανταστικού από έναν contemporary συγγραφέα και μια, περίπου, κόντρα με την Ursula K. Le Guin (βλέπετε τα κείμενα 95 και 96) σχετικά με δηλώσεις του Ishiguro που πέρασαν σαν προβληματικές στη συγγραφέα απέναντι στη fantasy λογοτεχνία, δεν άφησαν το βιβλίο να ανεβεί στην εκτίμηση των αναγνωστών όσο κάποια από τα προηγούμενα έργα του.

Όποιο από τα 7 και να επιλέξετε για επόμενο ανάγνωσμα σας, ο Kazuo Ishiguro δύσκολα θα σας απογοητεύσει κι εμείς περιμένουμε τον επόμενο Οκτώβριο για να δούμε ποιος ακόμη συγγραφέας θα κερδίσει το €1,000,000 της Σουηδικής Ακαδημίας και θα γράψει το όνομα του στην ιστορία της λογοτεχνίας.

ΚΙ ΑΛΛΟ ΒΙΒΛΙΟ

Βιβλιοφαγικό mashup: Η λογοτεχνική στήλη του PopCode