Βασιλιάς Όττο: «Ένα τέτοιο θαύμα έπρεπε να μεταφερθεί στον κινηματογράφο»
Ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ για τον Όττο Ρεχάγκελ και την Εθνική του Euro 2004, Κρίστοφερ Άντρε Μαρκς, μιλά στο OneMan για το πώς κατάφερε να αφηγηθεί το μεγαλύτερο αθλητικό θρίαμβο της Ελλάδας και τις συνομιλίες του με τον Βασιλιά Όττο.
- 15 ΣΕΠ 2021
Κοντεύουν πια 20 χρόνια από το θαύμα του Euro 2004 κι άρχιζε να μοιάζει απίστευτο το ότι κανείς δεν είχε επιχειρήσει να μεταφέρει αυτή την ιστορία στο σινεμά. Όχι, απλά ένας απίστευτος αθλητικός θρίαμβος απέναντι σε κάθε προγνωστικό, παράδοση ή λογική, αλλά και μια ιστορία με έναν συναρπαστικό πρωταγωνιστή στο επίκεντρό της.
Τον Όττο Ρεχάγκελ, έναν Γερμανό που ήρθε στην Ελλάδα για να βάλει σε τάξη μια εθνική ομάδα ανέκαθεν παρατημένη κι ανοργάνωτη, μέσα από μια διαδικασία που αποτέλεσε πρόκληση και για τον ίδιο όσο και για τους παίχτες. Πώς γίνεται δυο διαφορετικές φιλοσοφίες να ενωθούν δημιουργώντας κάτι τόσο απρόσμενα αποτελεσματικό;
«Κάποια στιγµή µιλούσαµε µε τον Ρεχάγκελ κι αυθόρµητα άρχισε να τραγουδά Φρανκ Σινάτρα και Νάνα Μούσχουρη, στα ελληνικά και τα γερµανικά. Όλοι στο δωµάτιο ξέσπασαν σε γέλια».
Το ντοκιμαντέρ Βασιλιάς Όττο που κυκλοφορεί στις αίθουσες από την Tanweer την Πέμπτη 16 Σεπτεμβρίου παίρνει μια πολύ απλή, σαφή προσέγγιση. Χωρίς καμία φλυαρία, παρουσιάζει την ιστορία εκείνου του απίθανου Euro μέσα από το βλέμμα του μεγάλου πρωταγωνιστή, Όττο Ρεχάγκελ. Μέσα σε λιγότερο από μιάμιση ώρα, μας κάνει να θυμηθούμε, να γελάσουμε, να ξανανιώσουμε την αγωνία, τον θρίαμβο και την έκσταση. Εστιάζοντας σε αυτήν και μόνο την ιστορία, όπως ακριβώς πρέπει.
Πριν την κυκλοφορία του φιλμ στις αίθουσες, μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη Κρίστοφερ Άντρε Μαρκς για την απόφασή του να μεταφέρει αυτή την ιστορία στο σινεμά και για την επαφή του με τον ίδιο του τον ήρωα, τον Βασιλιά Όττο αυτοπροσώπως.
O σκηνοθέτης Κρίστοφερ Άντρε Μαρκς στην ελληνική πρεμιέρα της ταινίας, δίπλα στους Όττο Ρεχάγκελ και Γιάννη Τοπαλίδη.
Πότε και πώς αποφάσισες πως ήθελες να μεταφέρεις αυτή την ιστορία στη μεγάλη οθόνη;
Όλα ξεκίνησαν πριν από 17 χρόνια µε τη νίκη τους το 2004. Θυµάµαι να σκέφτοµαι εκείνη την εποχή ότι ένα τέτοιο θαύµα πρέπει να µεταφερθεί στον κινηµατογράφο διότι είναι µία από τις µεγαλύτερες εκπλήξεις στην ιστορία του αθλητισµού. Αργότερα, όταν έγινα σκηνοθέτης, σκέφτηκα πως δεν ήταν δυνατόν να µην έχει γίνει ακόµα µια ταινία µε αυτή την ιστορία και έτσι αποφασίσαµε να τη γυρίσουµε εµείς..
Ήταν εύκολο να πείσεις τους παίχτες και τους άλλους πρωταγωνιστές να σου μιλήσουν για εκείνο το καλοκαίρι;
Οι παίκτες ήταν εξαιρετικά συνεργάσιµοι. Ήταν πολύ ανοικτοί και µας προσέφεραν το χρόνο τους γενναιόδωρα. Ήταν προνόµιο για µένα να συνοµιλήσω µαζί τους και µε τον κύριο Ρεχάγκελ στο πλαίσιο της ταινίας. Οι συνεντεύξεις τους ήταν όλες καταπληκτικές και ιδίως η συνέντευξη του κυρίου Ρεχάγκελ µας επηρέασε καταλυτικά, καθώς βλέπουµε την ιστορία µέσα από τη δική του µατιά.
Ποιο ήταν το μεγαλύτερο εμπόδιο σε όλη αυτή τη διαδικασία;
Το µεγαλύτερο εµπόδιο ήταν το ζήτηµα της γλώσσας. Πάνω στην ταινία εργάστηκε µια διεθνής οµάδα που περιλάµβανε κινηµατογραφικό συνεργείο µε Έλληνες τεχνικούς, Γερµανούς και Αµερικανούς µοντέρ, µια φανταστική Βρετανίδα παραγωγό και µια οµάδα παραγωγής απλωµένη σε Νέα Υόρκη, Λονδίνο, Αθήνα και Μόναχο. Αντλήσαµε έµπνευση από την πολιτισµική σύµπραξη των Ελλήνων ποδοσφαιριστών µε έναν Γερµανό προπονητή για να εµπλουτίσουµε την αφήγηση και να διηγηθούµε µια πανανθρώπινη ιστορία που θα αγγίξει τους θεατές σε όλο τον κόσµο.
Η ταινία είναι πολύ συγκεκριμένη με την έννοια πως εστιάζει στον Ρεχάγκελ ως κόουτς στο Euro 2004. Δεν είναι η ιστορία της ζωής του, δεν είναι μια ευρύτερη ιστορία της εθνικής ποδοσφαίρου, είναι ένα θριαμβευτικό snapshot. Τι σε οδήγησε σε αυτή την απόφαση, πώς δόμησες την ιστορία;
Κάποιες φορές αισθάνοµαι ότι προσπαθούµε σε µια ταινία να πούµε υπερβολικά πολλά πράγµατα γύρω από µια σηµαντική ιστορία µέσα σε περιορισµένο χρόνο, µε αποτέλεσµα να χάνεται το µήνυµα. Έτσι, εµπνευστήκαµε από την προσέγγιση του κυρίου Ρεχάγκελ ως προπονητή της οµάδας το 2004, ο οποίος ζητούσε πειθαρχία και «κοµµένη την πλάκα» (‘no nonsense’), και εστιάσαµε την αφήγηση σε ένα συγκεκριµένο τµήµα της ζωής του κυρίου Ρεχάγκελ µε την ελληνική οµάδα.
Το ντοκιμαντέρ Βασιλιάς Όττο κυκλοφορεί στις 16 Σεπτεμβρίου στις αίθουσες από την Tanweer.
Η διάρκεια της ταινίας είναι 82 λεπτά και δεν θα µας έφτανε ο χρόνος για να παρουσιάσουµε µε επάρκεια την ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου ή όλη τη ζωή του κυρίου Ρεχάγκελ. Συνεπώς, δώσαµε έµφαση στην αφήγηση της ιστορίας µας για την µοναδική πολιτισµική σύµπραξη µεταξύ του Γερµανού κου Ρεχάγκελ και των Ελλήνων παικτών της Εθνικής Οµάδας, οι οποίοι µαζί ένωσαν την Ελλάδα, έστω και για ένα καλοκαίρι.
Υπήρξε κάτι που έμαθες κατά τη διάρκεια της όλης διαδικασίας;
Ναι, έµαθα ότι ενώ είµαι 100% Έλληνας εξ αίµατος και η οικογένεια µου είναι ελληνική και από τους δύο µου γονείς εδώ κ γενιές ολόκληρες, η οπτική και η νοοτροπία µου είναι τόσο αυτή του Έλληνα όσο και του ξένου καθώς µεγάλωσα εκτός Ελλάδας. Αυτό κατέστη εµφανές καθώς προχωρούσε η ταινία και ένιωθα ότι µπορούσα κάποιες φορές να ταυτιστώ περισσότερο µε την οπτική του ξένου. Έτσι, προέκυψε ως φυσικό επακόλουθο να αποτυπώσω µέσα από την ταινία το ταξίδι του κυρίου Ρεχάγκελ στην Ελλάδα, καθώς και ο ίδιος ήταν ξένος.
Επίσης, άντλησα πολλά διδάγµατα και σε προσωπικό επίπεδο από τους θριάµβους των παικτών όσο και από τα θεµελιώδη στοιχεία για την επιτυχία του κυρίου Ρεχάγκελ. Έχτισε την οµάδα µε τον σωστό τρόπο, οι παίκτες αγωνίζονταν ο ένας για τον άλλον και για έναν ανώτερο σκοπό και, ως αποτέλεσµα, κατάφεραν µαζί το αδύνατο.
Υπήρχαν συγκεκριμένες δυσκολίες στο να πεις την ιστορία; Πώς σχημάτισες ένα αποτελεσματικό φιλμ 80 λεπτών;
«Στη µέση της παράτασης διακόπηκε ο γάµος για να παρακολουθήσουµε τα τελευταία λεπτά. Όταν σκόραρε ο Δέλλας, όλη η εκκλησία ξέσπασε σε πανηγυρισµούς».
Οι δυσκολίες ήταν πολλές, αλλά µας ενέπνευσε η ίδια η οµάδα που επέδειξε επιµονή και δεν πίστεψε ποτέ τους επικριτές της. Ξεκινήσαµε κόντρα στα προγνωστικά και εµείς σε µια προσπάθεια να γυρίσουµε την ταινία αρχικά σε 4 διαφορετικές γλώσσες και δεδοµένου ότι αυτή η ιστορία σηµαίνει τόσα πολλά για τόσους πολλούς σε όλο τον κόσµο, ιδίως στην Ελλάδα, καταλάβαµε ότι έπρεπε να το κάνουµε σωστά. Ο καθένας έχει τη δική του άποψη και προσδοκίες από µια ταινία που περιγράφει τον µεγαλύτερο αθλητικό θρίαµβο στην ιστορία αυτής της χώρας, δεν είχαµε λοιπόν άλλη επιλογή παρά να εµπιστευθούµε την προσέγγισή µας και να ακολουθήσουµε την οδηγία του κυρίου Ρεχάγκελ για πειθαρχία που και εκείνος είχε δώσει τότε στους παίκτες του.
Τι είναι που κάνει αυτή τη συγκεκριμένη ομάδα κι αυτό τον συγκεκριμένο προπονητή να αποπνέει τέτοια έμπνευση;
Αρχικά, επρόκειτο για δύο διαφορετικές κουλτούρες και ανθρώπους που µιλούσαν δύο διαφορετικές γλώσσες. Κατάφεραν να βρουν την τέλεια ισορροπία αξιοποιώντας τα καλύτερα στοιχεία που είχε η κάθε νοοτροπία για να συνεργαστούν αποτελεσµατικά. Στην οµάδα αναπτύχθηκε οικογενειακή ατµόσφαιρα και ήταν αυτή ακριβώς η ενότητα και οι δεσµοί µεταξύ τους που επέτρεψε να αντιµετωπίσουν και εν τέλει να κερδίσουν οµάδες που είχαν στις τάξεις τους καλύτερους και πιο ταλαντούχους παίκτες σε ατοµικό επίπεδο.
Αυτό ήταν το στοιχείο που µας ενέπνευσε τόσο, ήταν αυτό το µήνυµα του σεβασµού και της ενότητας που ελπίζουµε να αποκοµίσουν οι θεατές από την ταινία. Ο κύριος Ρεχάγκελ έδειξε σεβασµό στους παίκτες και αυτοί τον ανταπέδωσαν στο πρόσωπό του. Αυτό ακριβώς το είδος συνεργασίας είναι που χρειάζεται για να είσαι επιτυχηµένος, όχι µόνο εντός αγωνιστικών χώρων.
Πρόκειται για μια μοναδική κατάσταση, όπου είχαμε ένα αουτσάιντερ που πολλοί άνθρωποι πράγματι αντιπαθούσαν! Ποιο είναι το αγαπημένο σου στοιχείο αυτής της ιστορίας, αυτών των χαρακτήρων;
Όπως έγραψε εκείνη την εποχή η βρετανική εφηµερίδα The Guardian, η οµάδα εκείνη ήταν «το µόνο αουτσάιντερ στην ιστορία που όλοι ήθελαν να χάσει». Δεν µπορούσαµε να πιστέψουµε κάποια από τα αρνητικά σχόλια που έπεσαν στα χέρια µας κατά την έρευνα για το έργο, όµως αυτό τελικά ήταν το τέλειο εξωτερικό αντίβαρο στην αφήγησή µας, όπως αποτυπώθηκε στην ταινία.
Όταν κατανοείς πόσα πράγµατα είχαν να αντιµετωπίσουν οι παίκτες και ο κύριος Ρεχάγκελ για να φτάσουν στην επιτυχία, είναι τότε φυσιολογικό να συµµερίζεσαι την προσπάθειά τους. Ο ίδιος ο κύριος Όττο Ρεχάγκελ είναι βεβαίως πολύ συµπαθητικός και γράφει εξαιρετικά στη µεγάλη οθόνη, όποτε µας φάνηκε απολύτως ταιριαστό να έχουµε τον ίδιο να αφηγείται την ιστορία.
Ποιες είναι οι δικές σου αναμνήσεις από εκείνη την πορεία; Θυμάσαι που ήσουν όταν η Ελλάδα κέρδισε το Euro; Έχεις άλλες αναμνήσεις κατά τη διάρκεια του τουρνουά;
Θυµάµαι ότι είχε κλείσει σχεδόν ο λαιµός µου και την ηµέρα του ηµιτελικού ήµασταν στο γάµο ενός φίλου. Σε όλη τη διάρκεια της τελετής, ρίχναµε µατιές σε κάτι µικρές τηλεοράσεις µέσα στην εκκλησία διότι ήταν ελληνικός γάµος, και στη µέση της παράτασης, διακόπηκε ο γάµος εν τέλει για να παρακολουθήσουµε τα τελευταία λεπτά. Όταν σκόραρε ο Δέλλας, όλη η εκκλησία ξέσπασε σε πανηγυρισµούς, από τους ιερείς µέχρι τους βοηθούς.
Ο Ρεχάγκελ μοιάζει ένας άνθρωπος που είναι απολύτως ΟΚ με τη θέση του στον κόσμο και με την κληρονομιά του. Ήρεμος, συγκροτημένος, αλλά χωρίς να αφήνει μια ευκαιρία να απολαύσει έναν θριαμβό του. Ποια είναι η δική σου εντύπωση από εκείνον;
Ακριβώς. Έχει µεγάλη αυτοπεποίθηση και γνωρίζει καλά ποιος είναι και αυτός είναι ο λόγος που είναι εύκολο να τον λατρέψεις. Δεν είναι ποτέ των άκρων στις αντιδράσεις του, είναι απλά σίγουρος για τον εαυτό του και ευθύς ως άνθρωπος. Κάνει αυτό που νοµίζει ότι είναι το σωστό και δεν επηρεάζεται από κανέναν. Σαφώς πρόκειται για άνθρωπο που εµπνέει και αυτό τον κατέστησε τόσο αγαπητό σε τόσο πολύ κόσµο παντού.
Θυμάσαι κάτι αξιοσημείωτο που είπε ή που συζητήσατε αλλά κόπηκε στο μοντάζ;
Ναι, υπήρχαν τόσα πολλά πράγµατα που θα θέλαµε να προσθέσουµε αλλά ήµασταν πολύ πειθαρχηµένοι στην ανάπτυξη της αφήγησης, έτσι ώστε να βεβαιωθούµε ότι στην τελική µορφή της η ταινία θα περιείχε µόνο αυτά τα στοιχεία που θα ωφελούσαν το συνολικό αφήγηµα. Κάποια στιγµή µιλούσαµε µε τον κύριο Ρεχάγκελ και αυθόρµητα άρχισε να τραγουδά Φρανκ Σινάτρα και µετά Νανά Μούσχουρη, στα ελληνικά και τα γερµανικά. Όλοι στο δωµάτιο ξέσπασαν σε γέλια και ενώ ήταν ένα περιστατικό που λατρέψαµε, δυστυχώς δεν υπήρχε τρόπος να το εντάξουµε στην ταινία.
Πώς σε βοήθησε η προϋπηρεσία σου στο 30 for 30 να σχηματιστείς ως αφηγητής;
Στην αρχή της καριέρας µου δούλεψα πολύ πάνω σε ντοκιµαντέρ και αθλητικά project στη Νέα Υόρκη, αρχικά για την HBO Documentaries και µετά για την ESPN Films, σκηνοθετώντας ένα επεισόδιο από τη σειρά 30 for 30. Εκείνη την εποχή αποτελούσε τον «χρυσό κανόνα» για τα αθλητικά ντοκιµαντέρ και την αφήγηση ιστοριών γενικότερα. Έµαθα πολλά δουλεύοντας µε αυτές τις εταιρίες και µε µεγάλους παραγωγούς που έβλεπαν τα αθλητικά ντοκιµαντέρ όχι ως αθλητικές ιστορίες, αλλά περισσότερο ως ένα µέσο για να αφηγηθούµε ανθρώπινες ιστορίες µε πολύ µεγαλύτερη απήχηση.
Σαφώς και υιοθετήσαµε αυτή την προσέγγιση γυρίζοντας την ταινία καθώς η ιστορία µας αφορά τη σχέση του κυρίου Ρεχάγκελ µε την Ελλάδα και τους Έλληνες, αντί να εστιάσουµε στην ποδοσφαιρική διάσταση, αν και απαιτείται να υπάρχει και αυτή στην ταινία και να προκαλεί έντονα συναισθήµατα. Συνεπώς, έχουµε µια ισορροπηµένη προσέγγιση.
Τι άλλη αθλητική ιστορία ή αθλητική φιγούρα θα σε ενέπνεε να πας πίσω και να το κάνεις ξανά;
Αυτή η ιστορία ήταν πάντα στην κορυφή των επιλογών µου, προσωπικά. Υπάρχουν µερικές ακόµα µε τις οποίες θα ήθελα πολύ να καταπιαστώ, αλλά όπως ανέφερα θα πρέπει, πρώτο και κυριότερο, να είναι µια έντονα ανθρώπινη ιστορία µε την αθλητική διάσταση να έπεται σε δεύτερο επίπεδο.
*Το ντοκιμαντέρ Βασιλιάς Όττο κυκλοφορεί στις 16 Σεπτεμβρίου στις αίθουσες από την Tanweer.
