#FreeKirill: Πώς ένας κρατούμενος Ρώσος σκηνοθέτης έστειλε ροκ μιούζικαλ στις Κάννες
- 10 ΜΑΙ 2018
*Το PopCode σας μεταφέρει στην Κρουαζέτ με καθημερινές ανταποκρίσεις από το 71ο Φεστιβάλ Καννών. Ταινίες, εικόνες και πρόσωπα του Φεστιβάλ θα βρίσκονται εδώ από τις 8 ως τις 19 Μαΐου.
***
Αρχίζει να γίνεται κάτι σαν μοτίβο του φετινού Φεστιβάλ: Σκηνοθέτες που βρίσκονται σε τεταμένες σχέσεις με την πατρίδα τους, να στέλνουν μηνύματα αντίστασης μέσω των ταινιών τους. Είδαμε ας πούμε χθες το γλυκό λεσβιακό φιλμ ενηλικίωσης ‘Rafiki’, την πρώτη Κενυάτικη ταινία στην ιστορία των Καννών, που μόλις πριν λίγες μέρες απαγορεύτηκε στην Κένυα με επίσημους της χώρας να απειλούν ραδιοφωνικά την σκηνοθέτη ακόμα και με φυλάκιση. (Τα είπε αναλυτικά κι η ίδια στο PopCode, η συνέντευξη έρχεται αύριο.) Σε λίγες μέρες θα δούμε το ‘3 Faces’ του Jafar Panahi ο οποίος απαγορεύεται να βγει από το Ιράν αλλά συνεχίζει όλα αυτά τα χρόνια να παράγει σημαντικό έργο.
Χθες έγινε η πρεμιέρα του ‘80s ροκ βιογραφικού μιούζικαλ ‘Leto’ (‘Καλοκαίρι’) του φοβερού Kirill Serebrennikov, o οποίος βρίσκεται σε κατ’οίκον περιορισμό και, παρά την έκκληση του Φεστιβάλ προς τη Ρώσικη κυβέρνηση, δεν του επετράπη να ταξιδέψει στη Γαλλία.
Ο Serebrennikov είναι χωρίς υπερβολή μια από τις σημαντικότερες καλλιτεχνικές φιγούρες της σημερινής Ρωσίας, όντας καλλιτεχνικός διευθυντής του Gogol Center της Μόσχας, και πολυβραβευμένος σκηνοθέτης θεατρικών, μπαλέτων, και φυσικά σινεμά. Τα εικαστικά επιβλητικά έργα του πάντοτε διαπερνά μια κριτική στάση απέναντι στο καθεστώς- η πιο πρόσφατη ταινία του, ‘The Student’ (το είδαμε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και βγήκε για λίγο στις αίθουσες), περιστρέφεται γύρω από έναν μαθητή του οποίου ο θρησκευτικός φανατισμός οδηγεί στην καταστροφή κάθε τι βρεθεί στην τροχιά του. Ο ίδιος ο Serebrennikov έχει μάλιστα έρθει και ανοιχτά σε κόντρα με τις πολιτικές Putin, στηρίζοντας δημόσια τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα και κατακρίνοντας την εισβολή στην Κριμαία.
(AP Photo/Pavel Golovkin)
Πέρσι το καλοκαίρι ο σκηνοθέτης τέθηκε σε κατ’οίκον περιορισμό ως τον ερχόμενο Ιούλιο παρότι για καιρό δεν είχαν καν απαγγελθεί κατηγορίες. Μέσω του Gogol φέρεται να είχε υπεξαιρέσει χρήματα, όμως πολλές φωνές μιλούν για εμφανή προσπάθεια του Putin να στείλει μήνυμα προς ένα δημόσιο πρόσωπο που στέκεται κριτικά απέναντί του.
Ο Serebrennikov κατάφερε ωστόσο να ολοκληρώσει το post-production της ταινίας που γύριζε, ‘Leto’, για τις πρώτες μέρες της σοβιετικής μπάντας Kino στο Λένινγκραντ του 1982. Η ταινία διαδραματίζεται στη διάρκεια ενός καλοκαιριού, ξεκινά με ένα μονοπλάνο που μας οδηγεί -παράνομα, στα κρυφά- στο stage μιας συναυλίας μέσα από τα παρασκήνια, με την νεανική ροκ ενέργεια να βρίσκεται παντού σαν έκρηξη χαράς και ζωής ακριβώς επειδή τα πάντα τριγύρω, σε κοινωνικό επίπεδο, είναι ελεγχόμενα.
Το φιλμ δανείζεται κάποια τυπικά δραματουργικά στοιχεία μιας τυπική βιογραφίας, καθώς μάλιστα επικεντρώνεται στο ερωτικό τρίγωνο που σχηματίζεται ανάμεσα στον τοπικό θρύλο Mike, τον ανερχόμενο Viktor Tsoi, και στην Natasha, την σύζυγο του πρώτου που ερωτεύεται τον νέο. (Την παίζει η φανταστική Irina Starshenbaum, της οποίας η ήρεμη ενέργεια καταφέρνει να επικεντρώνει την ταινία γύρω της παρόλο που ο Serebrennikov δεν ξέρει πώς να την γράψει σαν αληθινή πρωταγωνίστρια, αφήνοντάς την ως έναν μετέωρο γρίφο ανάμεσα σε δύο άντρες ροκάδες.) Όμως ο Ρώσος δεν αφήνει τα τυπικά σημεία καμπής μιας τέτοιας ιστορίας να τον καθοδηγήσουν, απλώνοντας την ματιά του και την ακοή του με τρόπο καθόλου συμμετρικό, επιτρέποντας στη μουσική, στην ενέργεια και τις ιδέες να πάρουν το τιμόνι.
Κινηματογραφεί τις κρατικές συναυλίες που λειτουργώντας υπό απόλυτο έλεγχο δεν επιτρέπουν σε μουσικούς να ξεφύγουν από τα καθωσπρέπει όρια ή να αναφερθούν ευθέως στις επιρροές τους. Σε ονόματα δηλαδή του rock canon (Sex Pistols, Stones, Velvet Underground, Beatles, Blondie, όλα αναφέρονται και όλα τραγουδιούνται στην ταινία) που στις αρχές των ‘80s οι τότε νέοι αποζητούσαν μετά μανίας μέσα από παράνομες αντιγραφές και διαδίδοντάς τα χέρι με χέρι. Ο Serebrennikov βάζει τους νεαρούς του μουσικούς ήρωες να μελετούν μανιωδώς τις ροκ κατηχήσεις των μουσικών τους ειδώλων, αναζητώντας μέσα από τα λόγια και τους ήχους τους διέξοδο από ένα ασφυκτικό περιβάλλον ελέγχου, και μετατρέποντας απλοϊκές λέξεις-ήχους («mama, mama, ooh, ooh» όπως πατροναριστικά διαβάζει ένα στίχο η υπεύθυνη λογοκρισίας σε ένα σημείο της ταινίας) σε κραυγές αντίστασης.
Αντιγράφοντας ήχους, λουκ και lifestyle των παράνομων μουσικών τους προτύπων, οι ροκ αντιστασιακοί του Serebrennikov αναζητούν ταυτότητα και συνείδηση μέσα από την ίδια την ιδέα της αντιγραφής, κάτι απολύτως συνεπές και αναγκαίο για τη γενιά που εκπαιδεύτηκε πολιτιστικά μέσα από τα bootleg. (Ο Kiarostami θα το διασκέδαζε!) Η ροκ διεισδύει μέσα στην πολιτιστική απομόνωση με τον ίδιο τρόπο που ο σκηνοθέτης μεταπηδά συχνά-πυκνά σε μουσικές φαντασιώσεις, αποδράσεις που -όπως πάντα φροντίζει να μας θυμίζει- «δεν συνέβησαν ποτέ». Όλο και κάποιος στη διάρκεια του Καλοκαιριού θα τολμήσει να ρίξει στο τραπέζι την ιδέα της απόδρασης, του ‘να πάρουμε τα ταλέντα μας και να πάμε στο εξωτερικό’- δεν είναι παρά γλυκόπικρες στιγμές ονείρου, καθότι η ροή των ιδεών είναι από έξω προς τα μέσα. Οι ‘μέσα’ το ξέρουν κι αυτοί μάλλον καλά. Για αυτούς η ροκ, η τέχνη γενικότερα, δεν είναι ένας τρόπος ανάδειξης αλλά περισσότερο ένας μονόδρομος έκφρασης και αντίδρασης. «Είναι εντάξει να είσαι ο νο.1 βάτραχος του βάλτου», όπως λέγεται. Σε μια σκηνή τρένου όπου ένας επιβάτες καταφέρεται εναντίον των νεαρών πανκ, τους κατηγορεί πως αναπαράγουν τραγούδια του εχθρού της πατρίδας. «Οι Sex Pistols είναι εργατική τάξη, δεν είναι ο εχθρός», απαντά ο ροκ ταραξίας πριν ξεσπάσει σε μια φαντασιακή ερμηνεία του ‘Psycho Killer’.
Η μελαγχολική χροιά δεν φεύγει ποτέ πάνω από την ταινία, ούτε στις στιγμές θριάμβου ούτε στην πτώση ούτε στην άνοδο, ούτε καν στις μουσικές αποχωρήσεις – σε νούμερα σαν αυτό του ‘Passenger’ του Iggy Pop, που τραγουδούν οι επιβάτες ενός γεμάτου τρόλεϊ μαζί με το πρωταγωνιστικό ζευγάρι καθώς έρχεται πιο κοντά. Είναι ο απόλυτα σωστός τόνος για μια ταινία που δε μοιάζει να έχει ποτέ πολύ ισχυρό focus και αίσθηση κατεύθυνσης, ακριβώς επειδή ίσως δε θα έπρεπε, επειδή κάτι τέτοιο δε θα ταίριαζε σε αυτή την ιστορία.
Το ‘Leto’ μέσα από τις -κάποιες φορές φλύαρες, ομολογουμένως- στιγμές κινηματογραφικού του καραόκε, καταφέρνει να αποτυπώσει μια βιογραφική ιστορία χωρίς να έχει το feel μιας τέτοιας- θα μπορούσε να αφηγείται μια φανταστική ιστορία μιας υποθετικής μπάντας. Και πετυχαίνοντας την ίδια στιγμή να μεταφέρει με αμεσότητα τα άγχη του δημιουργού του. Ο Serebrennikov μπορεί όταν το γύριζε να μην ήξερε φυσικά πως θα βρισκόταν έγκλειστος στο ίδιο του το σπίτι όταν η ταινία θα έκανε την πρεμιέρα της, όμως είναι εμφανές πως ήδη, αυτό ένιωθε.
Η Irina Starshenbaum κρατά πλακάτ με το όνομα του σκηνοθέτη της ταινίας στο κόκκινο χαλί της πρεμιέρας (Joel C Ryan/Invision/AP)
(Vianney Le Caer/Invision/AP)
Ο διευθυντής του Φεστιβάλ Καννών, Thierry Frémaux, στην πρεμιέρα της ταινίας (Vianney Le Caer/Invision/AP)
Χθες, στο κόκκινο χαλί της αίθουσας Lumiere, το καστ κατέφθασε κουβαλώντας μια πινακίδα με το όνομά του, και φορώντας κονκάρδες με το πρόσωπό του. Μέσα, στην αίθουσα, μια θέση ήταν κρατημένη για εκείνον.
Είναι κάπως ενδεικτικό για την αξία και τη βαρύτητα της τέχνης: Για ετούτη τη φορά, ο νο.1 βάτραχος μπορεί να έμεινε στο βάλτο, όμως οι ιδέες του έφτασαν πολύ πιο μακριά.
*Το ‘Leto’ θα κυκλοφορήσει στις αίθουσες από τη Seven Films.
Το PopCode θα σας μεταφέρει κριτικές, συνεντεύξεις και νέα από το 71ο Φεστιβάλ Καννών καθημερινά, από τις 8-19 Μαΐου.
|Η ποπ κουλτούρα μέσα από εικόνες| Ακολούθησε το Ιnstagram account του PopCode.
ΚΙ ΑΛΛΕΣ ΚΑΝΝΕΣ: