Γιατί το νέο ‘Little Women’ είναι μια ριζοσπαστική μεταφορά βιβλίου στο σινεμά
- 9 ΦΕΒ 2020
Με αυτή τη σύντομη στιχομυθία, η Greta Gerwig, η υποψήφια για Όσκαρ δημιουργός του ‘Lady Bird’, ανοίγει όλα της τα χαρτιά. Όπως έχει συμβεί για γενιές γυναικών – και για μένα ανάμεσά τους – η Jo March ήταν η ηρωίδα της μεγαλώνοντας. Πιο τυχερή σε σχέση με την Jo και τις κοινωνικές επιταγές που κλήθηκε να υπηρετήσει ως χαρακτήρας τον 19ο αιώνα εκ μέρους της Louisa May Alcott, της συγγραφέως των ομώνυμων, διαχρονικών βιβλίων, η Gerwig θαύμαζε μια γυναίκα που αντιστεκόταν στην ιδέα της παραδοσιακής νοικοκυροσύνης. Δεν είναι άλλωστε πως στη δική της – στη δική μας – εποχή, έχουμε δα καταφέρει να αποτινάξουμε το πρέπει αυτής της ιδέας. Πιο πολύ από κάθε άλλον χαρακτήρα στο βιβλίο, η Jo ένιωθε πως αναγνωρίζει μια τραγωδία. Ότι οι Little Women της, οι δικές της αγαπημένες αδερφές αλλά και όλες οι υπόλοιπες Little Women γύρω της, θα χρειαζόταν εν καιρώ να εγκαταλείψουν τους δεσμούς τους με τις γυναίκες της οικογένειάς τους και να φτιάξουν καινούριους με άντρες. Άντρες λιγότερο σημαντικούς. Με εισβολείς στα μάτια της. Έτσι το έβλεπε μέσα στον θυμό της και έτσι το αντιμετώπιζε η ίδια η Alcott στην πραγματική ζωή.
«Κορίτσια μού γράφουν για να ρωτήσουν ποιους θα παντρευτούν οι μικρές κυρίες, σαν να είναι αυτός ο στόχος στη ζωή μιας γυναίκας», έγραφε σε μια φίλη της τότε. «Δεν θα παντρέψω τη Jo με τον Laurie για να ικανοποιήσω κανέναν». Το έκανε όμως.
«Η Jo έπρεπε να είχε παραμείνει μια γεροντοκόρη της λογοτεχνίας», έγραφε λίγο αργότερα. «Αλλά τόσες νεαρές κοπέλες μού έγραφαν με ενθουσιασμό απαιτώντας διαμαρτυρόμενες ότι έπρεπε να παντρευτεί τον Laurie, ή κάποιον, που δεν τολμούσα να αρνηθώ και από διαστροφή πήγα και της έφτιαξα ένα αλλόκοτο ταίρι. Περιμένω φιαλίδια οργής να μου περιλούσουν το κεφάλι, αλλά σχεδόν απολαμβάνω αυτή την προοπτική».
Δεν ξέρω αν σκέφτηκε και η Gerwig πως θα απολάμβανε κι εκείνη αντίστοιχα μπουκάλια για το τέλος που έγραψε για την ταινία. Αμφιβάλλω πάντως γιατί η ταινία της έχει φτιαχτεί με τρομερό σεβασμό για την πηγή. Δεν κουνάει κανένα δάχτυλο και, σε αυτές συνήθως τις περιπτώσεις, οι δημιουργοί δεν έχουν καμία εμπρηστική διάθεση. Επειδή όμως, κατά δική της ομολογία, τη θέση της Jo ως ηρωίδα πήρε στην πορεία της ζωής της η ίδια η Alcott, το φιλμ θα διαμορφωνόταν οργανικά σαν μία επιστολή αγάπης στη συγγραφέα. Και βρήκε διάφορους τρόπους για να τη γράψει.
Όσον αφορά τη φόρμα της, επιστρέφουμε στον διάλογο της Jo με την Amy. Παίζοντας με τη χρονική σειρά των γεγονότων – η ταινία πηδά από κάτι φαινομενικά ασήμαντο όπως ένα οικογενειακό τραπέζι στο τώρα, σε μία απόφαση ζωής από το μέλλον – η εσωτερική ζωή των χαρακτήρων γίνεται απτή και αποκτά λογική ακολουθία μέσα από μια απόλυτα ελεγχόμενη ρευστότητα που η Gerwig έχει τελειοποιήσει εδώ. Το πιο σημαντικό ίσως – συγκινητικό πάντως σίγουρα – είναι ό,τι αυτή η καλλιτεχνική απόφαση έχει να πει πολλά για τη ζωή και την καθημερινότητα όλων μας. Όλα όσα βιώνουν οι Μικρές Κυρίες, από μία μπούκλα που κάηκε από το σίδερο των μαλλιών τους μέχρι μία δραματική εξομολόγηση αγάπης, εξισώνονται σε σημασία. Είναι όλα στιγμές που, αν η ζωή τους έπαιρνε για λίγο τη μορφή ενός καρδιογραφήματος, τη στιγμή που συνέβαιναν θα έδειχναν την ίδια κλιμάκωση. Έτσι δεν γίνεται για μικρόκοσμο της ανθρωπότητας; Έτσι δεν γίνεται και με τις αναμνήσεις μας στο τέλος;
Όπως στο ‘Boyhood’ όπου κάθε συνηθισμένη για τους θεατές εξέλιξη στη ζωή του Mason ήταν το δικό του highlight reel, όπως στο ‘About Endlessness’ του Roy Andersson ένα σκετς με τον Χίτλερ να συνειδητοποιεί την ήττα του χωρούσε στο ίδιο φιλμ και είχε την ίδια σημασία με ένα σκετς όπου ένα ζευγάρι συζητούσε σε ένα παγκάκι ότι έφτασε ο Σεπτέμβρης, έτσι και για τη Gerwig – και σίγουρα για την Alcott νωρίτερα – η αξία βρίσκεται και στα όμορφα, πάναπλα πράγματα. Σπάζοντας τη γραμμική αφήγηση θέλει να μας βοηθήσει να διαπιστώσουμε το ίδιο.
Αυτή της η φόρμα δίνει στο φιλμ μια αίσθηση αποκατάστασης. Όχι κάποιου λάθους του βιβλίου, σε καμία περίπτωση. Ενώνοντας όμως διαφορετικές χρονικές στιγμές στη ζωή των Μικρών Κυριών και με κάποιες μικρές προσθήκες ή αλλαγές, η Gerwig διευκολύνει την κατανόηση των χαρακτήρων και των κινήτρων που επηρεάζουν τις αποφάσεις τους. Η αντιμετώπιση του θεσμού του γάμου από την Amy ως οικονομική συναλλαγή. Αυτό που ήταν πράγματι στην εποχή της δηλαδή. Η δυσκολία της Meg να συμβιβάσει την επιθυμία της για μια πιο άνετη ζωή με την οικογένεια που έχει φτιάξει με τον φτωχό σύζυγό της. Η μετατροπή του Friedrich Bhaer από έναν μεγαλύτερο σε ηλικία, δύστροπο, υποτιμητικό άντρα σε κάποιον που ρωτά την Jo «αν την έχει πάρει κανείς στα σοβαρά».
Όλες αυτές οι σκηνές ταιριάζουν τόσο οργανικά στο ορίτζιναλ κείμενο που μοιάζουν να ήταν πάντα εκεί.
Ακόμα και στην κρίσιμη σκηνή της εξομολόγησης του Laurie, παρότι αγγίζεται η διαφορά του στάτους τους, μετατοπίζεται ουσιαστικά από εκεί και από την ομοιότητα των δύο χαρακτήρων του που πάντα προβλημάτιζε την Jo του βιβλίου ως εμπόδιο σε μια μελλοντική κοινή ζωή τους, και πηγαίνει σε αυτό που ονειρευόταν η Alcott. Η Jo ένιωθε μοναξιά, ναι, αλλά δεν ήθελε να συμβιβαστεί.
Ως φαν του βιβλίου, η Gerwig είχε εμφανώς πονέσει για το φινάλε της ηρωίδας της. Ως δημιουργός όμως, πόνεσε περισσότερο για τον συμβιβασμό της Alcott. «Ένιωσα πως αν έδινα στη Louisa το τέλος που πραγματικά ήθελε για την Jo 150 χρόνια μετά, τότε ίσως έχουμε φτάσει κάπου», δήλωσε στο Variety. Φτάσαμε σε ένα δικό της δικό της ‘Inception’ φινάλε που φέρεται πολύ προσεκτικά και με πολλή φροντίδα στο ορίτζιναλ.
Το κεφάλαιο ‘Under the Umbrella’ μεταφράζεται σε ένα κυνηγητό του Bhaer που την παρότρυναν οι αδερφές της να κάνει, το ισοδύναμο του 19ου αιώνα με τις πιο μεγάλες διακηρύξεις αγάπης που έχουν κάνει ποτέ ρομαντικές κομεντί σε αεροδρόμια (δεν έχει βρεθεί ακόμα πρόβλημα σε ρομ-κομ που να μη μπορεί να λύσει ένα καλό σπριντ μέχρι την πύλη), σεταρισμένο με πομπώδη μουσική και γυρισμένο με τρόπο ασύνδετο με την ταινία που βλέπαμε ως τότε. Η Gerwig το αντιμετωπίζει σαν κάποιο παράλληλο σύμπαν που έχει φτιάξει και βασίσει κάποιος άλλος στη ζωή της Jo. Σαν όνειρο ή κάποια πλαστική φαντασίωση. Ή μία, μπορεί να υποθέσει κανείς, διασκευή των ‘Little Women’ χωρίς περιστροφές.
Την ίδια στιγμή και στο πνεύμα του υπόλοιπου φιλμ, παρεμβάλλονται σκηνές της Jo να εξηγεί στον εκνευρισμένο εκδότη της γιατί δεν πρόκειται να παντρέψει την πρωταγωνίστρια του βιβλίου της, βάζοντας ταυτόχρονα τους όρους της για τη διάθεση του κειμένου της σε αυτόν. Ήθελε σημαντικό ποσοστό επί των πωλήσεων και την ιδιοκτησία των πνευματικών του δικαιωμάτων – και τα δύο όροι που εξασφάλισε όντως η Alcott.
Όσο η Jo βλέπει το βιβλίο της να τυπώνεται, η ταινία οδηγεί το κοινό στα βήματα που μας οδηγούν συνήθως οι ταινίες όταν ο ήρωας κερδίζει το κορίτσι. Μόνο που σε αυτή την ιστορία, το κορίτσι είναι φτιαγμένο από χαρτί και ο ήρωας δεν έχει μάτια για τίποτε άλλο. Και αυτό για τις ‘Μικρές Κυρίες’, τις αληθινές και τις φανταστικές, είναι ριζοσπαστικό.
Για χάρη αυτού του τέλους, η Louisa May Alcott θα απολάμβανε έναν δεύτερο γύρο από τα φιαλίδια της οργής.
Την Κυριακή 9 Φεβρουαρίου, μη χάσετε ζωντανά από τις 11.30 μ.μ. τις αφίξεις στο κόκκινο χαλί από τον Γιώργο Σατσίδη και τη Χριστίνα Μπίθα, οι οποίοι θα βρίσκονται με live σχολιασμό απευθείας από το κόκκινο χαλί στο Dolby Theatre στο Λος Άντζελες, και στη 1.30 π.μ το pre show.
Το αποκορύφωμα της βραδιάς έρχεται με την τελετή απονομής στις 03.00 π.μ., την οποία θα απολαύσουμε στο COSMOTE CINEMA 1HD με τον πρωτότυπο ήχο ή στο COSMOTE CINEMA OSCARS HD.
***
Λίγο πριν τα φετινά Όσκαρ, απονέμουμε τα δικά μας βραβεία. Τι έχουμε να πούμε για τον Joaquin Phoenix; Τι συνδέει τη Jennifer Lopez και τον Adam Sandler; Γιατί δεν απονέμουμε ξενόγλωσση κατηγορία; Και γιατί μιλάμε πάλι για το ‘Shallow’ και τον Bradley Cooper;
