Με το λανθιμικό ‘Split’ είναι επίσημο: O M. Night Shyamalan επέστρεψε

O Shyamalan, όπως κάθε καλός σκηνοθέτης καλώς ταινιών τρόμου πρέπει, εκμεταλλεύεται άριστα τις πάσης φύσεως φοβίες. Όταν κοινό και κριτική βαρέθηκαν τα κόλπα του, ο Shyamalan δεν είχε και την καλύτερη αντίδραση: άρχισε να γυρίζει generic περιπέτειες, κάτι απείρως χειρότερο από το να γυρίζεις μέτριες εκδοχές των σπουδαίων στιγμών σου. Εκεί γύρω στο ‘Happening’, ο Shyamalan είχε γίνει κάτι σαν punchline, αλλά στα χρόνια που ακολούθησαν, με τα φρικτά ‘The Last Airbender’ και ‘After Earth’ συνέβη κάτι ακόμα πιο καταδικαστικό. Οι πάντες τον ξέχασαν.

Η αληθινή λοιπόν επιστροφή του πάλαι ποτέ ‘επόμενου Spielberg’ ήρθε πριν 2 χρόνια με το ‘Visit’, όπου κι αν στέκεται ο καθένας απέναντί του, γιατί ήταν ουσιαστικός Shyamalan με όλους τους τρόπους που μετράνε. Έπαιρνε μια φοβία (για τους ηλικιωμένους, για τις ψυχικές ασθένειες, δηλαδή για την αναπόφευκτη φθορά του να είσαι άνθρωπος) και την έκανε ιστορία τρόμου. Έχει παιδιά που πασχίζουν να επιβιώσουν μέσα από τις ταραγμένες σχέσεις και αποφάσεις των γονέων και παππούδων τους. Και έχει, βεβαίως, ανατροπή.

Το ‘Split’ ίσως καταγραφεί ως ‘η επιστροφή του Shyamalan’ επειδή έχει πιο ανοιχτή αποδοχή από την κριτική και, κυριότερα εν τέλει, την έγκριση του κοινού, με δυνατό word of mouth και απρόσμενα μεγάλο άνοιγμα στο αμερικάνικο box office. Δε θα διαφωνήσουμε στις λεπτομέρειες- ακόμα κι αν δεν είναι ακριβώς η επιστροφή, είναι έστω η ταινία που την επιβεβαιώνει.

Εδώ η εκμετάλλευση φόβων και πληγών γίνεται πιο άμεση και πιο δύσκολη να την παρακολουθήσεις κατά τόπους μιας και το σημείο εκκίνησης της ιστορίας αφορά την απαγωγή και εγκλεισμό σε έναν απομονωμένο υπόγειο χώρο, τριών νεαρών κοριτσιών. Τον άντρα που τις απαγάγει τον παίζει ο James McAvoy σε μια αληθινά αφοσιωμένη ερμηνεία, καθώς χρειάζεται να φέρει στη ζωή όχι έναν, όχι δύο, αλλά μια ντουζίνα-και-βάλε χαρακτήρες. Ο απαγωγέας πάσχει από διαταραχή πολλαπλής προσωπικότητας, έχοντας 23 (ή 24, ανάλογα ποιον πιστεύεις) από δαύτες.

Ο McAvoy είναι καλός ηθοποιός, αλλά δύσκολα δε θα χασκογελάσεις όταν εμφανίζεται για πρώτη φορά ως 9χρονο παιδάκι, ας πούμε. Δεν έχει σημασία, γιατί σύντομα σε βυθίζει μες στο χάος του μυαλού του, χάρη τόσο στη δική του ερμηνευτική αφοσίωση όσο και στο πρακτικό σενάριο του Shyamalan, που χαρτογραφεί με ακρίβεια τα όσα συμβαίνουν στο μυαλό του ταραγμένου πρωταγωνιστή του, δημιουργώντας κλίκες, συνωμοσίες και μυθολογίες που οι 24 μοιράζονται μεταξύ τους.

Είναι συναρπαστικό να το βλέπεις, ιδίως καθώς οι λόγοι πίσω από την διαταραχή αρχίζουν να αποκαλύπτονται, σε πλήρη παραλληλισμό με το αντίστοιχα φρικτό background μεγαλώματος της κεντρικής ηρωίδας, την οποία παίζει η ασύλληπτα εκφραστική Anya Taylor-Joy (του ‘The Witch’).

Μου θύμισε εντελώς το ‘10 Cloverfield Lane’, αλλά ας αφήσουμε τον ίδιο τον Shyamalan να μας πει ποια άλλη ταινία μας φέρνει στο νου:

Είμαι πολύ επηρεασμένος από το ανεξάρτητο και διεθνές σινεμά, οπότε βλέπαμε πολύ [με τον διευθυντή φωτογραφία του ‘Split’]. Το ‘Cache’ ήταν μεγάλη υπόθεση για μένα. Και ο ‘Κυνόδοντας’.

“Έχεις δει τον ‘Κυνόδοντα’;”, ρώτησε τον Ignatiy Vishnevetsky του A.V. Club. “Τότε θυμάσαι πώς το κάδρο είναι τόσο ασεβές απέναντι στους χαρακτήρες,” εξηγεί. “Σηκώνονται και απλά κόβονται. Αν δεις το ‘Split’ μέσα από ‘μάτια Κυνόδοντα’, μπορείς να δεις πόσες φορές το κάναμε αυτό: ένας χαρακτήρας σηκώνεται εκτός κάδρου ή αποχωρεί ή βλέπεις τον ώμο του. Θέλαμε να έχει την αίσθηση ενός παραθύρου.” Πράγματι, ο εξαιρετικός διευθυντής φωτογραφίας του σπουδαίου ‘It Follows’, Michael Gioulakis, έχει φέρει μια Κυνοδοντική αισθητική προσέγγιση ιδίως στις σκηνές εγκλεισμού. Έτσι κι αλλιώς η ταινία του Λάνθιμου μια εκτεταμένη ιστορία αποκλεισμού ήταν (κόλλα το αν κι εσύ τώρα σκέφτηκες το ‘Village’ του Shyamalan, κλείνοντας έναν θεματικό κύκλο), ειδωμένη μέσα από την αποστασιοποιημένη ματιά ενός παρατηρητή που νιώθεις πως δεν αντιδρά, δεν αισθάνεται το παραμικρό.

Το ‘Split’ γίνεται πολύ συχνά δύσκολο να το δεις ακριβώς για αυτές τις στιγμές εκμετάλλευσης και ψυχολογικής και σωματικής επίθεσης. Ο Shyamalan συχνά φλερτάρει με το exploitation, δίχως ποτέ να ενδίδει πλήρως, το οποίο είναι σαφώς πρόβλημα. (Και το να φλερτάρει και το να μην ενδίδει.) Όμως για καλό της ταινίας, το στόρι ρολάρει με τρόπο που σενάριο του Shyamalan δεν έχει ρολάρει εδώ και πάνω από δεκαετία, συνθέτοντας ένα παράξενο αμάλγαμα κομιξικού τύπου γένεσης χαρακτήρα, όσο και αγνό ψυχολογικό τρόμο, βασισμένο σε πληγές και φόβους που γεννούνται, διαρκούν, επιβιώνουν, γιγαντώνονται.

Αυτές είναι οι ιστορίες που γέννησαν τον θρύλο του M. Night Shyamalan πριν πολλά χρόνια, με το ‘Sicth Sense’, το ‘Signs’, το ‘Unbreakable’, ακόμα και το ‘Village’. Ευτυχώς γύρισε ξανά σε αυτές.

*To ‘Split’ κυκλοφορεί στις αίθουσες από την UIP.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΗ

Δεν έχεις ξαναδεί ταινία ακριβώς σαν το ‘Moonlight’

***

ΤΟ ΦΙΝΑΛΕ ΤΟΥ ‘SPLIT’

Κοιτάχτε τι θα κάνουμε τώρα. Θα βάλουμε ένα spoiler alert και θα γράψουμε και μια παράγραφο για το πολυσυζητημένο φινάλε του ‘Split’. Αν έχεις φτάσει ως εδώ, σε ευχαριστούμε πάρα πολύ που μας διαβάζεις, αλλά αν δεν έχεις δει ακόμα την ταινία, κλείσε το tab, πέρνα να διαβάσεις κάτι άλλο, πχ το review του ‘Moonlight’ που είναι η καλύτερη ταινία της βδομάδας. Ακολουθούν spoilers!

ΟΚ, λοιπόν, αν από ένα σημείο και μετά στο ‘Split’ είχες την αίσθηση πως παρακολουθούσες ένα villain origin story, τότε εύγε, κι εμείς αυτό νιώθαμε και στο φινάλε δικαιωθήκαμε πανηγυρικά. Το εννοώ κυριολεκτικά αυτό το πανηγυρικά: όταν εμφανίστηκε ο Bruce Willis στο diner κυριολεκτικά πανηγύρισα, με γροθιές στον αέρα, με “whoo!!” και τέτοια. Απ’όλα. Χαμός. Αρχικά το εξέλαβα ως σχόλιο του Shyamalan στην επικρατούσα franchise λογικών των κινηματογραφικών συμπάντων, το οποίο θα ήταν έτσι κι αλλιώς έξυπνο, αλλά τελικά προκύπτει πως πρόκειται για κάτι βαθύτερο από αυτό.

Σε συνέντευξή του στο Entertainment Weekly, o Shyamalan αποκάλυψε πως ο Kevin του ‘Split’ βρισκόταν στο αρχικό σενάριο του ‘Unbreakable’ και πως οι σκηνές με την ψυχίατρο και την εισαγωγή του Hedwig γράφτηκαν 15 χρόνια πριν.

Θυμάται ο Shyamalan για τότε που ο Elijah του Samuel L. Jackson λέει στον David Dunn να ‘πάει να γίνει comic book χαρακτήρας’: “Αντί να πέσει πάνω στον άντρα με το πορτοκαλί παλτό, ο David πέφτει πάνω σε μια από τις προσωπικότητες του Kevin και πάει να σώσει τα κορίτσια. Οπότε θα τα έβλεπες όλα από την πλευρά των κοριτσιών όλη την ώρα.” Φανταστικό.

Και να που, με 15 χρόνια καθυστέρηση, και χωρίς να έχει προηγουμένως κανείς ιδέα (αν και θα έπρεπε), ο Shyamalan παραδίδει στα κρυφά το πρώτο λιθαράκι προς την επέκταση ενός ενιαίου κινηματογραφικού NightVerse. Και αν αναρωτιέσαι, ναι, έχει ήδη γράψει ένα outline για σίκουελ του ‘Unbreakable’.

What a time to be alive.