Με το ‘Lighthouse’, ο Robert Pattinson συνεχίζει να σώζει το ανεξάρτητο σινεμά, μία ταινία τη φορά

Στο φετινό Φεστιβάλ των Καννών συνέβη κάτι πραγματικά εντυπωσιακό, και δεν αναφέρομαι καν στο γεγονός ότι έδωσε τέλεια βραβεία ο Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιάριτου. Προς το τέλος του δεκαημέρου, πραγματοποιείται ένα πρόγραμμα ενίσχυσης και δικτύωσης νέων σινεφίλ, στο πλαίσιο του οποίου νέοι άνθρωποι του χώρου επιλέγονται να ταξιδέψουν τρεις μέρες στο Φεστιβάλ.

Είναι έξυπνη κίνηση γιατί συνήθως προς τις τελευταίες μέρες πια έχουν φύγει οι τεράστιοι σταρς, στα παράλληλα προγράμματα παίζουν μπόλικες επαναλήψεις, οι δημοσιογράφοι ειδικά από Αμερική ξεκινούν το μακρύ δρόμο του γυρισμού μην έχοντας πια οσκαρικά φαβορί να καλύψουν, οπότε η ξαφνική εισβολή από ορδές εικοσάχρονων σινεφίλ δίνει στο Φεστιβάλ νέο παλμό. Παλμό που σίγουρα δεν διαθέτει όταν βαριεστημένοι επαγγελματίες του χώρου στην 9η σερί άυπνη μέρα τους βλέπουν την έκτη ταινία σε ένα 24ωρο προσπαθώντας να αποφασίσουν αν αυτό το περίεργο ντεμπούτο που μόλις παρακολούθησαν στην Εβδομάδα Κριτικής ήταν όντως ενδιαφέρον ή αν από τις πολλές μέρες ναυαγοί βλέπουν οράματα.

Η πιτσιρικαρία που σκάει αυτές τις τελευταίες μέρες είναι άνθρωποι σε μια ηλικία που αφενός οι ταινίες της Α24 έχουν καθορίσει το τι σημαίνει καλό (και κυρίως, relevant) ανεξάρτητο σινεμά σε μια εποχή που είτε είσαι μπλοκμπάστερ υπερηρωικού DNA είτε αργοπεθαίνεις σε κάποιο ράφι χωρίς ποτέ κανείς να νοιαστεί για το ότι υπήρξες. Από το “Moonlight” ως το “Lady Bird” κι από το “First Reformed” ως το “Florida Project”, αυτό είναι το ενοποιημένο σύμπαν Καλού Σινεμά που καταφέρνει (αδίκως ή όχι, άλλη συζήτηση αυτή, περί μάρκετινγκ και branding) να ξεχωρίσει από την CGI φασαρία.

Αφετέρου, είναι μια γενιά για την οποία ο Ρόμπερτ Πάτινσον δεν ήταν ποτέ ο μορφονιός που απρόσμενα έγινε καλός ηθοποιός στην πορεία- ο Ρόμπερτ Πάτινσον είναι ένα αληθινό, ουσιαστικό πρόσωπο του τι θα πει περιπετειώδες ανεξάρτητο σινεμά. Ο Πάτινσον, πάνω στη δύναμη, την επιτυχία και την αναγνωρισιμότητα που κέρδισε με τις ταινίες “Twilight”, έχει χτίσει στη διάρκεια των ’10s μια καριέρα ανεξάρτητου πρωταγωνιστή που θα ζήλευε κάθε ενεργός ηθοποιός σήμερα. Έπαιξε στο “Rover” του Ντέιβιντ Μισό, στο “Cosmopolis” και το “Maps to the Stars” του Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ, στο ηλεκτρισμένο “Good Time” των αδερφών Σάφντι, στο arthouse sci-fi “High Life” της Κλερ Ντενί, στο “Lost City of Z” του Τζέιμς Γκρέι. Διαλέγει, όπως μου είχε πει όταν μιλήσαμε στην Αθήνα, σκηνοθέτες που του αρέσουν, προσπαθώντας να φτιάξει μια φιλμογραφία με τον ίδιο τρόπο που φτιάχνουμε ράφια με τις αγαπημένες μας ταινίες.

O Πάτινσον χρησιμοποιεί το δικό του cache για να βοηθήσει να αναπτυχθούν ή βρουν θέση στην αγορά, ανεξάρτητες ταινίες σκηνοθετών που θαυμάζει- προς στιγμήν επρόκειτο να παίξει και στο “Souvenir II” της Τζοάνα Χογκ, αυτό δυστυχώς κατέρρευσε, αλλά ακόμα είναι στα πλάνα μια νέα συνεργασία με την Κλερ Ντενί όπως και μια επερχόμενη ταινία με τον Αντόνιο Κάμπος.

Και μετά υπάρχει και το “Lighthouse”. Η νέα ταινία του Ρόμπερτ Έγκερς, σκηνοθέτη του “The VVitch” (της Α24 φυσικά), μια ταινία που υπήρξε από τις θεμέλιες λίθους αυτού που -αρκετά εκνευριστικά- έφτασε μετέπειτα να κατηγοριοποιείται ως “elevated horror”, δηλαδή ταινίες τρόμου που δεν πολυλένε ότι είναι ταινίες τρόμου, βάζοντας μπροστά κάποιο άλλο δραματικό ή συμβολικό τους στοιχείο. Ο Έγκερς είχε δείξει ταλέντο με εκείνη την ταινία σε κάθε περίπτωση, ταλέντο που επιβεβαιώνεται και στη νέα του δουλειά ακριβώς επειδή δεν περιορίζεται ούτε στιγμή στα όρια που έθεσε η προηγούμενή του.

Το “Lighthouse” συνδυάζει επιρροές από Λάβκραφτ και αρχαιοελληνική μυθολογία, λέγοντας την pulpy, παραισθησιογόνα ιστορία του σα να ήταν κάτι που ένας ημίτρελος, ξεχασμένος από τον κόσμο ναυαγός ζωγράφισε με κάρβουνο και αίμα σε παλιά φύλλα χαρτιού που βρήκε παρατημένα σε μια σπηλιά ξεχνώντας να τα στείλει στον ωκεανό μέσα σε ένα άδειο μπουκάλι μπέρμπον. Στην ταινία δύο φύλακες ενός φάρου βρίσκονται μαζί σε ένα απομονωμένο και μυστηριώδες νησί της Νέας Αγγλίας στα τέλη του 19ου αιώνα, αλλά αυτό δεν ξεκινά καν να περιγράφει την παράνοια της όλης εμπειρίας.

Ο Ρόμπερτ Πάτινσον κι ο Γουίλεμ Νταφόε σε ένα απολαυστικό two-man show δίνουν απερίγραπτα ξέφρενες ερμηνείες, βρίζοντας με ναυτική ορολογία καθώς επιδίδονται σε πράξεις σλάπστικ βίας, μεθυσμένου βανδαλισμού και οριακού ομοερωτισμού. Ο Νταφόε φτύνει και καταριέται τους θεούς της θάλασσας, ο Πάτινσον δολοφονεί έναν γλάρο με μανία- ο Έγκερς δεν ζωγραφίζει ξανά στα στενά όρια του όποιου σινεμά του, παρά συνθέτει έναν πανέμορφο ασπρόμαυρο πίνακα συμβολισμών, παραισθήσεων και ήχων που εισβάλουν στον εγκέφαλο καθιστώντας μας ανήμπορους θεατές. Τόσο ξεκαρδιστική buddy comedy όσο μυθολογική παραβολή για τη γέννηση και την προστασία της φωτιάς, τόσο σλάπστικ καρτούν όσο λαβκραφτικό απόβλητο με το Φάρο στο ρόλο ενός αρχέγονου, απόκοσμου κατασκευάσματος πιο παλιού από τον κόσμο μας, το “Lighthouse” μπορεί σε πολλά σημεία να μοιάζει οριακά ανυπόφορο και κατά τόπους μονότονο και επαναλαμβανόμενο, αλλά δεν είναι ποτέ συνηθισμένο ή συμβατικό. Κάθε του σπιθαμή μοιάζει με Μια Επιλογή.

Είναι, φυσικά, μια στόφα ταινίας όλο και πιο σπάνια στο σημερινό πεδίο, που σίγουρα βοηθάει όταν αποτελεί όχημα για κάποιον σαν τον Πάτινσον, ο οποίος μοιάζει να έχει βαλθεί να κρατήσει το ανεξάρτητο σινεμά ζωντανό με μία του επιλογή τη φορά.

Πίσω στις Κάννες, τον περασμένο Μάιο. Είχα χάσει την πρώτη προβολή της ταινίας τις πρώτες μέρες του Φεστιβάλ αλλά καταφέρνω να κάνω κενό στο πρόγραμμά μου για να τη δω το τελευταίο τριήμερο, όταν παίζεται σε μια επανάληψη. Είναι, αν θυμάμαι καλά, 9 το πρωί. Η αίθουσα του Δεκαπενθήμερου των Σκηνοθετών είναι γεμάτη, αλλά το μέρος του κοινού που ακούγεται περισσότερο είναι τα παιδιά από τον εξώστη, από το τριήμερο πρόγραμμα. Όταν εμφανίστηκε το λογότυπο της Α24 ένιωσα πως ήμουν σε γήπεδο. Αλαλαγμοί, χειροκροτήματα, φωνές. Όταν εμφανίστηκε το όνομα του Πάτινσον, αποθέωση, ποδοβολητό. Σκέφτομαι πως για μια γενιά σινεφίλ, αυτή η ταινία θα γίνει ένα νέο σημείο αναφοράς. Για τις υπόλοιπες, θα είναι απλώς ένα αξέχαστα “τι ΗΤΑΝ αυτό” κομμάτι εμπειρίας.

Η ταινία προβάλλεται σε πανελλήνια πρεμιέρα στο 60ό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Είναι φυσικά ήδη sold out.

Τα αστεράκια της βδομάδας, εμπνευσμένα από το πρόγραμμα του φετινού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης:

*****

Vitalina Varela. Μια γυναίκα φτάνει στη Λισαβόνα τρεις μέρες μετά την κηδεία του άντρα της έχοντας περιμένει 25 χρόνια για αυτό το εισιτήριο. Ο Πορτογάλος Πέδρο Κόστα, ίσως στην πιο συναισθηματικά προσωποκεντρική του ταινία ως τώρα, στήνει ένα θεατρικό εξιλέωσης στην καρδιά της νύχτας, παιγμένο με σώματα και σκιές και εγκαταλειμμένα χαλάσματα. Φαντάσματα ανθρώπων, ήχων και χρωμάτων κατοικούν σε μια νύχτα που εκτείνεται όσο η υπαρξιακή αγωνία ζωών που δεν ζήστηκαν. Χαρακτηρίστηκε “η τελευταία μεγάλη ταινία της δεκαετίας” και κέρδισε το μεγάλο βραβείο στο φετινό Λοκάρνο. Προβάλλεται αυτό το ΣΚ στη Θεσσαλονίκη.

****

Babyteeth. Ντεμπούτο-έκπληξη, με ένα θεατρικής προέλευσης οικογενειακό δράμα για μια καρκινοπαθή κοπέλα που ερωτεύεται ακριβώς το αγόρι που Θα Μισήσουν Οι Γονείς Σου και γύρω από τη γέννηση αυτής της περίπου-σχέσης αναπτύσσεται ένα απρόσμενα ανθρώπινο και αστείο δράμα πάνω στην επιθυμία. Η Μέρφι αποφεύγει πολύ περισσότερες παγίδες του quirky μελοδραματισμού από όσες πατά, φτιάχνοντας ένα συμπαγές φιλμ που πρώτα σκιαγραφεί κι έπειτα συγκινεί. Ελίζα Σκάνλεν πολύ καλή στον κεντρικό ρόλο και career great ερμηνείες από Έσι Ντέιβις και Μπεν Μέντελσον στο ρόλο των γονιών της.

***

The Traitor. Βιογραφικό μαφιόζικο ’80s δράμα του Μάρκο Μπελόκιο για τον Τομάσο Μπουσέτα, το πρώτο αφεντικό της σισιλιάνικης μαφίας που έγινε καταδότης, μπαίνοντας στο στόχαστρο της Κόζα Νόστρα. Και δράση και δικαστικό δράμα, και ανασύσταση εποχής και βουτιά στα ενδότερα του εγκληματικού υποκόσμου μιας ολόκληρης εποχής και περιοχής. Η ταινία του Μπελόκιο δε σπάει κανέναν κανόνα του είδους ούτε καν επιχειρεί να το κάνει, αλλά είναι τόσο στιβαρή και αποτελεσματική στο είδος που υπηρετεί που αποτελεί το πιο σφιχτό και γεμάτο “τρία αστεράκια” της χρονιάς. Καταδικασμένη να γίνει η αγαπημένη dad movie της χρονιάς.

**

Little Joe.  Μια μητέρα που μεγαλώνει μόνη το γιο της, δουλεύει σε ένα πειραματικό εργαστήριο όπου αναπτύσσεται ένα φυτό με τη δυνατότητα να κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Όταν θα κλέψει ένα λουλούδι για να το κάνει δώρο στον δυστυχισμένο γιο, παρατηρεί σταδιακές αλλαγές στις συμπεριφορές των γύρω της. Η εντυπωσιακή χρωματική παλέτα και η χρήση επιθετικών έγχορδων ηχητικών στοιχείων καταφέρνουν να δώσουν σε αυτό το θρίλερ την όποια του αιχμή, όμως η Χάουσνερ (μια πολύ ενδιαφέρουσα πάντως δημιουργός) παγιδεύεται στην συμβολικότητα της ιστορίας της με αποτέλεσμα ακόμα και οπτικά, αυτή να είναι η πιο επίπεδη ταινία της. Βραβείο γυναικείας ερμηνείας στις Κάννες.

*

Young Ahmed. Ένας έφηβος μουσουλμάνος το βάζει σκοπό να σκοτώσει τη δασκάλα του έπειτα από μια εξτρεμιστική ανάγνωση του Κορανίου. Οι αδερφοί Νταρντέν, εμφανώς απομακρυσμένοι από το πεδίο ενδιαφέροντος και από την αλήθεια τους, φαίνονται αμήχανοι απέναντι στο θέμα τους, το οποίο οριακά -τελικά- δεν αγγίζουν ποτέ. Η ταινία σε ένα συντομότατο χρονικό πλαίσιο των 80-κάτι λεπτών, δεν επιχειρεί καν να αναπτύξει το οποιοδήποτε πλαίσιο για το αδιανόητα καυτό και πολυεπίπεδο θέμα που προσεγγίζει και μένει τελικά μετέωρη, ως μια ακολουθία αμήχανων εικόνων.

*Το 60ό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ολοκληρώνεται την Κυριακή 10 Νοεμβρίου με την ελληνική πρεμιέρα του “Τζότζο” του Τάικα Γουαϊτίτι.

***

Class of ’99: Το αφιέρωμά μας στο θρυλικό σινεμά του 1999 ολοκληρώνεται στο νέο επεισόδιο του POP για τις Δύσκολες Ώρες, με τις 35 ταινίες που διαμόρφωσαν την καλύτερη χρονιά του κινηματογράφου!