«Μην τους φοβάστε, νικάμε»: 5 καλτ ταινίες για το έπος του 1821

Σε αέναο ριπίτ στην τηλεόραση από την πρώτη στιγμή που θυμόμαστε τους εαυτούς μας, οι ηρωισμοί του Παπαφλέσσα και της Μαντώς Μαυρογένους έπαιξαν όσο ρόλο στον σχηματισμό συλλογικής συνείδησης γύρω από την Επανάσταση του 1821, όσο και τα ίδια τα βιβλία της Ιστορίας.

Που θα πει, σε κάθε περίπτωση, πως μιλάμε για μια σαφώς ελλιπέστατη οπτική της περιόδου, εστιασμένη σε πορτρέτα ηρώων ερμηνευμένα από γνωστούς ηθοποιούς σε συχνά ακριβές παραγωγές (ο Παπαφλέσσας είχε κοστίσει τότε το αστρονομικό ποσό των 12 εκατομμυρίων!).

Παρά σε κάποια πιο ουσιαστική εξερεύνηση των κοινωνικών συνθηκών που οδήγησαν και ευνόησαν το ιστορικό γεγονός.

Σε κάθε περίπτωση, ακόμα κι ως κάποιου είδους συλλογή κειμηλίων, αυτό το γκρουπ παραγωγών έχει οπωσδήποτε το ιστορικό του -πόσο μάλλον καλτ- ενδιαφέρον.

Ξεχωρίζουμε 5 ταινίες για έναν σημερινό μαραθώνιο-φουστανέλα.

Μπουμπουλίνα (1959)

Στα ‘50s άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες παραγωγές πάνω στην Επανάσταση με τίτλους όπως τον Γενίτσαρο του ‘53, το Ζάλογγο του Στέλιου Τατασόπουλου από το ‘59, τον Αλή Πασά και την Κυρά Φροσύνη και τη Λίμνη των Στεναγμών της ίδιας χρονιάς. Οι πρωταγωνιστές του τελευταίου, Ειρήνη Παπά και Ανδρέας Μπάρκουλης, επανενώθηκαν σε άλλη μία -πολύ διασημότερη- παραγωγή για το ‘21 επίσης μες στο ‘59 (έπεσε σύρμα), την Μπουμπουλίνα. Εκεί η Παπά παίζει τον ομώνυμο ρόλο και τη δράση της καθώς ήρθε σε επαφή με μέλη της Φιλικής Εταιρείας δωρίζοντας ακόμα και πλοία στον αγώνα.

Μαντώ Μαυρογένους (1971)

Οι μεγάλες παραγωγές πλήθυναν εκεί στις αρχές των ‘70s, με τους μεγάλους σταρ της εποχής να ενσαρκώνουν τις μεγάλες φιγούρες της επανάστασης. Από τις διασημότερες, η Τζένη Καρέζη ως Μαντώ Μαυρογένους στην ταινία του Κώστα Καραγιάννη. Ο Πέτρος Φυσσούν στο ρόλο του Υψηλάντη, μιας και η ταινία ασχολείται αρκετά και με το ρομάντζο της υπόθεσης, πέρα από τη δράσης της Μαυρογένους.

Παπαφλέσσας (1971)

Παραμένουμε στο ‘71 για την πλέον καλτ στιγμή του είδους, τον επικό Παπαφλέσσα σε παραγωγή Τζέιμς Πάρις, ο οποίος στη διάρκεια της επταετίας βρέθηκε πίσω από πολλές ταινίες για την Επανάσταση (χωρίς να ξεχνάμε και άλλα απίστευτα όπως τα Σύνορα της Προδοσίας και Δώστε τα Χέρια).

Η ταινία έκοψε σχεδόν 300.000 εισιτήρια και έγινε μάλλον η διασημότερη ανάμεσα σε όλες τις αντίστοιχες ιστορικές. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο φυσικά ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ γύρω από τον οποίον βλέπεις να πεθαίνουν ξανά και ξανά οι ίδιοι κομπάρσοι στις σκηνές μάχης. Ιδανικό για drinking games και κάθε τύπου εξέδρα.

Η Δίκη των Δικαστών (1974)

Υπό τη βασιλεία του Όθωνα, το νεοσύστατο Ελληνικό κράτος δικάζει τον Κολοκοτρώνη και τον Πλαπούτα. Η ταινία του Πάνου Γλυκοφρύδη επιλέγει μια διαφορετική οπτική γωνία από την οποία πιάνει τα γεγονότα της περιόδου. Με Νίκο Κούρκουλο στην τελευταία του ταινία για τη Φίνος, και τον Μάνο Κατράκη στο ρόλο του Κολοκοτρώνη.

Ο Θεός Αγαπάει το Χαβιάρι (2012)

Κάνουμε άλμα μισού αιώνα και φτάνουμε στην πρόσφατη ταινία πάνω στη ζωή του Ιωάννη Βαρβάκη που από το Αιγαίο Πέλαγος φτάνει στη Ρωσία της Μεγάλης Αικατερίνης πριν καταλήξει στην Ελλάδα των εμφυλίων διαμαχών της Επανάστασης του ‘21. Είναι δηλαδή κάπως ξώφαλτσα ταινία του ‘21, αλλά αν έχεις μπει στο mood δε θες και μεγαλύτερη αφορμή από αυτή για να ανάψεις ένα και να βάλεις να παίζει ένας Σμαραγδής.

Παντοτινή εγγύηση αστείρευτης καλτ φρικωδίας, με ένα σουρεαλιστικό καστ που φτάνει από Catherine Deneuve και John Cleese, μέχρι Λάκη Λαζόπουλο, Γιάννη Βούρο, και τον Χριστόφορο Παπακαλιάτη στο ρόλο του Ποτέμκιν.

Ένα ιστορικό μπόνους

Αι τελευταίαι ημέραι του Οδυσσέως Ανδρούτσου (1928)

Για το ιστορικό ενδιαφέρον οφείλουμε να αναφέρουμε την πρώτη ταινία για το ‘21, γυρισμένη σχεδόν έναν μόλις αιώνα αργότερα. Είναι βουβή, με ερασιτέχνες ηθοποιούς και εστιάζει στη δράση του Οδυσσέα Ανδρούτσου με βασική πηγή τα απομνημονεύματά του. (Πηγή εικόνας.)

Η ταινία του Δημήτρη Καμινάκη, σε παραγωγή Ηρώ Φιλμ Νέας Ελλάδας, πλασαρίστηκε στην εποχή της ως η πρώτη κινηματογραφική παραγωγή της Μακεδονίας, σημειώνοντας εμπορική επιτυχία αλλά όχι και κριτική. Σύμφωνα με αυτό το ρεπορτάζ, η εφημερίδα Μακεδονία γράφει τότε: «Η ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως γε­λοιοποιείται. Η τέχνη κατακουρελιάζεται. Η ποίησις καραγκιοζοποιείται. Η φουστανέλλα γίνεται καρνάβαλος». Σήμερα η ταινία θεωρείται χαμένη καθώς τα αρνητικά καταπλακώθηκαν κατά την κατεδάφιση της οικίας Καμινάκη στα ‘50s.

Και ένα καλλιτεχνικό μπόνους

Μπάυρον, η Μπαλάντα Ενός Δαιμονισμένου (1992)

«Η ταινία που εγώ ξεχωρίζω είναι η ταινία μου αφιερωμένη στον Μπάυρον», έλεγε ο μεγάλος Νίκος Κούνδουρος, αναφερόμενος στο πολυβραβευμένο στη Θεσσαλονίκη έργο του από το ‘92. Μιλώντας λοιπόν για διαφορετικές οπτικές, το φιλμ του Κούνδουρου οπωσδήποτε δεν εντάσσεται σε καμία περίπτωση στο γκρουπ των προαναφερθέντων παραγωγών, ερχόμενη κατά πολύ μεταγενέστερα και εστιάζοντας με μια υπαρξιακή διάθεση περισσότερο στον κόσμο από την οπτική του Βύρωνα παρά στην εξιστόρηση των όσων συνέβησαν στο Μεσολόγγι. Παίζει ο Μάνος Βακούσης, ενώ τη μουσική υπογράφει ο Γιάννης Μαρκόπουλος.