‘Moonlight’: Πώς έγραψε οσκαρική ιστορία ο σκηνοθέτης Barry Jenkins
- 24 ΦΕΒ 2017
Το ‘Moonlight’ είναι ο λόγος που υπάρχουν τα Όσκαρ.
Δε μοιάζει με οσκαρική ταινία και δεν είναι το φιλμ που θα φέρει κανείς στο μυαλό του όταν μιλά για μεγάλες νίκες και σαρωτικές εμφανίσεις, αλλά ταινίες σαν αυτό, μικρές ταινίες που έρχονται από το πουθενά, χωρίς σταρς και με ελάχιστες mainstream προοπτικές, είναι ο λόγος που χαίρομαι που υπάρχουν τα Όσκαρ. Γιατί χωρίς το οσκαρικό buzz, χωρίς τη Χρυσή Σφαίρα καλύτερης δραματικής ταινίας, χωρίς τις 8 υποψηφιότητες Όσκαρ, μια ταινία σαν το ‘Moonlight’ μάλλον δεν θα τη βλέπαμε ποτέ στις -δικές μας, και όχι μόνο- αίθουσες.
Υπό αυτή την έννοια ο Barry Jenkins και η ταινία του είναι ήδη νικητές. Το ‘Moonlight’ είναι η ταινία της Στιγμής, είναι η ταινία που μας σύστησε ένα μάτσο νέα μεγάλα ταλέντα, ταινία που φυσικά θα κερδίσει και κάποια Όσκαρ (κατά κύριο λόγο το B’ Αντρικού Ρόλου για τον υπέροχο Mahershala Ali). Είναι ο Scorsese τη στιγμή του ‘Taxi Driver’, όπως έγραψε ο Richard Brody στον New Yorker. Δε χρειάζεται να κερδίσει κάτι άλλο. Αναδείχθηκε, κι αυτό αρκεί.
Επίσης ο Barry Jenkins έχει ήδη γράψει οσκαρική ιστορία.
Μη χάσετε στα Novacinema αποκλειστικά μεγάλες κινηματογραφικές επιτυχίες που ξεχωρίζουν στο box office, αλλά και που διακρίνονται σε μεγάλα βραβεία (La La Land, Aστακός).
Διότι γίνεται ο πρώτος μαύρος σκηνοθέτης που προτείνεται για σενάριο και σκηνοθεσία την ώρα που η ταινία του είναι και υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Ο John Singleton είχε προταθεί το ‘91 για σενάριο και σκηνοθεσία με το επιδραστικό του ‘Boyz n the Hood’, το οποίο όμως δεν είχε εμφανιστεί στη μεγάλη κατηγορία. Κι αν νομίζει κανείς πως αυτή είναι μια μικρή, τεχνική διαφορά, κάνει λάθος. Είναι ακριβώς η ουσία της εξέλιξης, που επιτρέπει σε ένα ‘Moonlight’ να προταθεί για 8 Όσκαρ κουβαλώντας τον τίτλο ενός κάποιου οσκαρικού φαβορί, 26 χρόνια μετά την ‘το-θέλουμε-αλλά-ας-μην-το-παρακάνουμε-κιόλας’ περίπτωση του ‘Boyz n the Hood’.
‘Moonlight’
Και μιλά επίσης για τον τρόπο με τον οποίο φωνές που μέχρι πρότινος βρίσκονταν στο περιθώριο του κινηματογραφικού mainstream, ακούγονται σήμερα περισσότερο. “Έχεις δημιουργήσει μια πολύ συγκεκριμένη ιστορία, αγνοώντας την ιδέα της παγκοσμιότητας,” ανέφερε στον Jenkins ο Tre’vell Anderson των LA Times. “Δεν προσπαθήσαμε να δείξουμε στο κοινό πράγματα που περιμένουν ή θέλουν να δουν,” εξηγεί ο σκηνοθέτης. “Πιστεύω πως το κοινό, τουλάχιστον με αυτό το φιλμ, το σεβάστηκε αυτό. Ήταν διατεθειμένοι να περπατήσουν μες στα παπούτσια του Chiron. Σέβονται το γεγονός ότι δεν προσπαθώ να φέρω τα δικά τους παπούτσια μέσα στο δικό μου σινεμά.”
Αυτή η τόσο σημαντική ιδέα της προσωπικής εμπειρίας, της διαφορετικής φωνής, του να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να αφεθεί στις αφηγήσεις νέων ιδεών και οπτικών γωνιών, είναι κεντρική σε όλα όσα η οσκαρική μετατόπιση προς το ‘Moonlight’ πρεσβεύει. “Δεν κάναμε την ταινία αυτή με οποιεσδήποτε προσδοκίες,” ομολογεί ο Jenkins. “Θυμάμαι να είμαι στο Telluride και στο Τορόντο και να λαμβάνω αυτό τον πρώτο υπαινιγμό πως ο κόσμος έβλεπε κάτι που δεν περίμενε να δει και, λόγω αυτού, τους συγκινούσε με έναν τρόπο που εκείνοι, και εμείς, δεν μπορούσαν να προβλέψουν.”
Barry Jenkins
Τσεκάροντας την αντίδραση της κινηματογραφικής κοινότητας στην κωμική λευκότητα του οσκαρικού ρόστερ επιλέκτων τους από την τελευταία διετία, αξίζει να παρατηρήσει κανείς πόσο πιο diverse είναι η φετινή οσκαρική σοδειά, και όχι μόνο σε ένα εμφανές επίπεδο ηθοποιών. (Σχεδόν οι μισοί υποψήφιοι είναι μη-λευκοί.) Ο Bradford Young είναι o πρώτος μαύρος υποψήφιος για Όσκαρ Φωτογραφίας για το ‘Arrival’. H Joi McMillon είναι η πρώτη μαύρη γυναίκα υποψήφια για Όσκαρ Μοντάζ για το ‘Moonlight’. Οι κατηγορίες ντοκιμαντέρ είναι γεμάτες στιβαρά έργα πάνω σε ζητήματα φυλής, διακρίσεων, ιστορίες προσφύγων. Ο Asghar Farhadi ενδέχεται να κερδίσει δεύτερο Όσκαρ. Ο Denzel Washington τρίτο, για το ‘Fences’. Η Octavia Spencer (για το ‘Hidden Figures’) γίνεται η πρώτη μαύρη ηθοποιός που προτείνεται για Όσκαρ έχοντας προηγουμένως κερδίσει, και ναι, καλά το διάβασες αυτό το εξωφρενικό στατιστικό, αλήθεια είναι.
Ωστόσο είναι σημαντικό να ξεχωρίσουμε κάτι, γιατί δεν είναι όλες οι ιστορίες επιτυχίας ίδιες. Το ‘Fences’ του Denzel Washington αποτελεί διασκευή διάσημου θεατρικού, από έναν κινηματογραφικό θρύλο, με πρωταγωνιστή τον ίδιο και την σπουδαία Viola Davis. Το ‘Hidden Figures’ είναι μια feelgood ταινία με μια οσκαρική νικήτρια για πρωταγωνίστρια, που στις ΗΠΑ είναι η εμπορικότερη ταινία των φετινών υποψηφίων. (Πάνω και από το ‘La La Land’, ναι.) Ενώ το πρώιμο οσκαρικό φαβορί, ‘Birth of a Nation’ είχε γεννηθεί πάνω στο εκκωφαντικό backlash των Oscars So White, προτού καεί για εντελώς άλλους λόγους.
Όμως το ‘Moonlight’ δεν είχε τίποτα από όλα αυτά. Δεν είχε τους σταρ. Δεν είχε το timing. Δεν είχε τις εισπράξεις. Είναι μια ταινία για ένα μαύρο γκέι παιδί που προσπαθεί να ανακαλύψει τον εαυτό του αλλά κυρίως να επιβιώσει. Μια ταινία της οποίας ο γνωστότερος ηθοποιός είναι Εκείνος Ο Τύπος που έχεις δει στο ‘House of Cards’ και στο ‘The 4400’ και της οποίας ο σκηνοθέτης είχε προηγουμένως κάνει μόλις μία ταινία πριν μια δεκαετία, με κόστος $15,000.
‘Medicine for Melancholy’
Αξίζει μια ματιά σε εκείνη την ταινία, το υπέροχο ‘Medicine for Melancholy’ του 2008, το οποίο by the way υπάρχει όλο στο YouTube:
Είχα την τύχη τότε να δουλεύω ως προγραμματιστής στις Νύχτες Πρεμιέρας, ήταν μάλιστα ο πρώτος μου μήνας στη δουλειά. Προσπαθούσαμε να κλείσουμε ένα αφιέρωμα στο αμερικάνικο DIY των Swanberg, Bujalski και λοιπών δημιουργών που, μακριά από το στουντιακό σύστημα (και τις ‘ανεξάρτητες’ παραφυάδες τους) έπαιρναν μια κάμερα στον ώμο, έριχναν δύο τρεις τέσσερις ηθοποιούς μπροστά της και το έβρισκαν όλο στη διαδρομή. Το mumblecore σινεμά συχνά έγερνε υπερβολικά προς λευκές θεματικές και προβλήματα, και έχοντας δει ένα μάτσο τέτοιες ταινίες τότε σε μικρό διάστημα, ένιωσα πως έβλεπα μπροστά μου τον ουρανό με τα άστρα όταν έβαλα το DVD του ‘Medicine for Melancholy’.
Εκεί ξαφνικά είχαμε ένα φιλμ με αισθητική, με ματιά, πανέμορφο, όσο ποιητικό μπορεί να είναι ένα φτηνό mubmlecore. (Ο διευθυντής φωτογραφίας James Laxton γύρισε και το ‘Moonlight’ και είναι υποψήφιος για Όσκαρ.) Είχαμε για πρωταγωνιστές όχι 20κάτι / 30παραλίγο λευκούς που συζητούν για τον έρωτα και για το πώς δεν βρίσκουν αυτό που θέλουν, αλλά ένα μαύρο ζευγάρι ύστερα από ένα one night stand κάπου στο gentrified Σαν Φρανσίσκο, να περνά μαζί μια γλυκιά Κυριακή συζητώντας για τη θέση που έχει ή που θα έπρεπε να έχει ή που θα έπρεπε να μην έχει η φυλετική τους ταυτότητα στην παρούσα κοινωνική τους ύπαρξη. Ήταν κάτι διαφορετικό, κάτι πανέμορφο, κάτι που πρόσθετε μια νέα ματιά σε μια εν πολλοίς μονοθεματική συζήτηση.
(Με ένα μαγικό τρόπο αυτή η ταινία έκανε στις Νύχτες Πρεμιέρας την ευρωπαϊκή της πρεμιέρα, σε έναν sold-out Απόλλωνα.)
“Ο Barry έχει την ικανότητα να συλλαμβάνει στην οθόνη μαύρους ανθρώπους σε μια συνηθισμένη τους κατάσταση, χωρίς να κάνει δηλώσεις ή διακηρύξεις,” δηλώνει για τον σκηνοθέτη ο σπουδαίος γραφιάς Ta-Nehisi Coates (του απολύτως απαραίτητου ‘Between the World and Me’). Θα περίμενε κανείς πως κάποιος σαν τον Jenkins θα έβρισκε τα πρότζεκτ με ευκολία, όμως πέρασε τα επόμενα 7 χρόνια σε αβεβαιότητα. Οι άλλοι mumblecore δημιουργοί της γενιάς του πήγαιναν μπροστά: O Swanberg έχει γυρίσει περίπου 17,467 ταινίες κι έκανε και σειρά στο Netflix. Οι αδερφοί Duplass έχουν σπουδαία τηλεοπτική παρουσία με τα ‘Togetherness’, ‘Transparent’, ‘The League’. Ο Alex Karpovsky έχει αράξει στο καστ του ‘Girls’. Η Greta Gerwig συνέγραψε και πρωταγωνίστησε σε δύο από τις καλύτερες αμερικάνικες ταινίες των ‘10s, τα ‘Frances Ha’ και ‘Mistress America’. O Bujalski μας έδωσε συνέντευξη.
‘Medicine for Melancholy’
Ο Jenkins στο μεταξύ; Έγραψε σενάρια που δεν γυρίστηκαν ποτέ. Δούλεψε ως μαραγκός. Βρέθηκε για λίγο στο staff του ‘Leftovers’ αλλά δεν έκανε τίποτα εκεί. Δούλεψε ως προγραμματιστής στο Φεστιβάλ Telluride. Μια διαρκής μάχη.
Εκεί, στο Telluride όμως ήταν που, στη διάρκεια ενός Q&A με τον Steve McQueen για το ‘12 Years a Slave’, γνωρίστηκε με τους ανθρώπους της εταιρίας που, τελικά, θα έβαζαν μπροστά το πιο πρόσφατό του σενάριο, που θα εξελισσόταν στο σημερινό ‘Moonlight’. Στην coming of age ιστορία του Chiron, ενός νεαρού αγοριού μέσα στον οποίο υπάρχει τόσο η προσωπικότητα και τα βιώματα του ίδιου του Jenkins όσο και του Tarell Alvin McCraney, που συνέγραψε το φιλμ βασιζόμενος στο θεατρικό του με τον υπέροχο τίτλο ‘In Moonlight Black Boys Look Blue’. Ένα φιλμ που, όπως έγραψε στο PopCode η Ιωσηφίνα, είναι “τόσο προσωπικό, που μοιάζει λιγότερο με ταινία και περισσότερο με 1 ώρα και 50 λεπτά στις αναμνήσεις κάποιου άλλου. Και ίσως έτσι τελικά, αντί για ένα μήνυμα, γίνεται καθολική μια εμπειρία που μπορεί να ζήσει έστω και για λίγο ένα κοινό.”
Tarell Alvin McCraney και Barry Jenkins
“Ήταν ένα πολύ grassroots πράγμα,” λέει ο Jenkins αναλογιζόμενος τις 8 οσκαρικές υποψηφιότητες της μικρής του ταινίας που τα κατάφερε, αναδεικνύοντας πλέον τον ίδιο σε μια σπουδαία νέα φωνή που, σχεδόν μια δεκαετία πια μετά το ‘Medicine for Melancholy’, δε θα χρειαστεί αυτή τη φορά να περιμένει άλλο τόσο για το επόμενό του βήμα. Ο πλανήτης αγάπησε αβίαστα το ‘Moonlight’. Το ‘Moonlight’ είναι ήδη ο μεγάλος νικητής των Όσκαρ. “Ο κόσμος βλέπει την ταινία και το λέει σε κάποιον άλλον,” καταλήγει ο Jenkins. “Νομίζω πως οι υποψηφιότητες είναι απλώς η απόδειξη πως αρκετοί άνθρωποι το είπαν σε έναν φίλο τους.”
Εμείς το είπαμε σε όλους.
ΚΙ ΑΛΛΑ ΟΣΚΑΡ