Σύνδρομο Μινχάουζεν: Πώς μία ψυχική διαταραχή κατέλαβε το Hollywood

Την πρώτη φορά που ήρθα σε επαφή με το Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου, η Mischa Barton ξερνούσε δημητριακά στο σετ της ‘Έκτης Αίσθησης’, ο M. Night Shyamalan ανακοινωνόταν ως επόμενος Spielberg από εξώφυλλο του Newsweek, και εγώ δεν ήξερα πώς να κατονομάσω την ασθένεια που έριξε το φάντασμα του μικρού κοριτσιού στην ανάγκη ενός στοιχειωμένου Haley Joel Osment.

Στις δύο δεκαετίες που μεσολάβησαν, το άκουσα σε στίχους του Eminem (“Victim of Munchausen syndrome/My whole life I was made to believe I was sick when I wasn’t”, Cleanin’ Out My Closet), ανατρίχιασα με το άρθρο του BuzzFeed για την υπόθεση της Dee Dee Blancharde που ενέπνευσε τη βραβευμένη με Emmy σειρά ‘The Act’, είδα μια διαβολική Patricia Jackson να δηλητηριάζει την Amy Adams στο βραβευμένο με Χρυσή Σφαίρα ‘Sharp Objects’, αποχαιρέτησα τον Daniel Day-Lewis στον τελευταίο ρόλο του στο ‘Phantom Thread’ όσο παραδινόταν συνειδητά στη δηλητηρίαση της συντρόφου του, πανηγύρισα όταν ο Eddie επιβλήθηκε στη μητέρα του στο ‘It: Chapter One’ γιατί κατάλαβε πως δεν είχε καμία από τις ασθένειες που τον είχε πείσει ότι είχε, και απόλαυσα την Jessica Lange όσο καταβρόχθιζε την κάμερα στο ‘Politician’, την ίδια στιγμή που ορκιζόταν ότι η εγγονή της έπασχε από κάποιον ανώνυμο καρκίνο. Πιο πρόσφατα, η πάσχουσα από Μινχάουζεν Sarah Paulson στο ‘Run’ έδωσε στο Hulu μία μεγάλη επιτυχία εν μέσω πανδημίας.

Η τοξική – κυριολεκτικά σε αυτή την περίπτωση – μητρική φιγούρα δεν είναι άγνωστη στην ποπ κουλτούρα, όμως αυτόν τον καιρό ζει αναμφίβολα τη στιγμή της στη μικρή και τη μεγάλη οθόνη, απολύτως συντονισμένη με την επικριτική ματιά που πιο έτοιμος πια ρίχνει ο Δυτικός Κόσμος στο βάρος της ιδέας της μητρότητας ως ιδανικός και άσπιλος ρόλος της γυναίκας.

«Αν σκεφτούμε πως σε όλες τις κοινωνίες [η φιγούρα της μάνας] είναι το αγνό σύμβολο που συνδέεται ως το πιο καλό και δοτικό πρόσωπο», μου εξήγησε η κλινική ψυχολόγος Νάσια Σκαμπαρδώνη, «που η προσφορά του είναι ανιδιοτελής, που ακόμα και τα θρησκευτικά μας στερεότυπα την εξυμνούν, μία τρομερή αντίφαση όπως αυτό το σύνδρομο που αμαυρώνει αυτή τη φιγούρα, είναι σοκαριστική και σίγουρα τραβάει το ενδιαφέρον του κοινού […] Είναι γεγονός πως οι δημιουργοί όλο και περισσότερο εμπνέονται από παθολογικές προσωπικότητες για το σενάριό τους. Σίγουρα ένας λόγος είναι το ότι η κοινωνία μας τα τελευταία χρόνια νοσεί η ίδια. Υπάρχει ένα κοινωνικό τραύμα παγκόσμιου βεληνεκούς, όπου τα πράγματα είναι ανεξέλεγκτα, κι η εγκληματικότητα κι οι πράξεις βίας είναι ένα είδος εξοικείωσης και εγγύτητας με την καθημερινότητα. Συνεπώς το κοινό αποζητά να βλέπει όλο και περισσότερο σκηνές βίας, είναι ήδη εξοικειωμένο κι οι δημιουργοί από πλευράς τους προσπαθούν κάθε φορά να υπερβούν αυτήν την εξοικείωση και να σοκάρουν».

Τι ακριβώς είναι όμως το Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου και πώς το συναντάμε έξω από την οθόνη;

Η ειδικός μάς εξηγεί περαιτέρω.

Τι είναι το σύνδρομο Μινχάουζεν και γιατί ονομάζεται έτσι

 

 

«Το σύνδρομο αυτό το συναντάμε στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών- Πέμπτη Αναθεώρηση (DSM-V) το οποίο μας το περιγράφει ως μια πλασματική διαταραχή επιβαλλόμενη σε άλλον. Δηλαδή το παιδί (συνήθως) ή κάποιο εξαρτώμενο ηλικιωμένο πρόσωπο, αναφέρεται να είναι το αντικείμενο της πρόκλησης ή επινόησης νόσου από τον φροντιστή του.

Το σύνδρομο ονομάζεται έτσι από το βαρώνο Μινχάουζεν, ο οποίος ήταν Γερμανός συγγραφέας (1720-1797), και έγινε πρωταγωνιστής του βιβλίου του Ροδόλφου Ράσπε, του 1785, όπου και ο βαρώνος διηγείται τα υποτιθέμενα κατορθώματα του στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο (1768-1774), για να προκαλέσει το θαυμασμό των υπολοίπων. Το σύνδρομο επινοήθηκε από τον παιδίατρο καθηγητή Roy Meadow το 1977 ως μια μορφή ύπουλης παιδικής κακοποίησης, όπου τα συμπτώματα του συνδρόμου εμφανίστηκαν σε εξαρτημένα παιδιά από τις μητέρες τους».

Τι κάνουν οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτό

«Ο φροντιστής, κατασκευάζει ένα πλαστό ιατρικό ιστορικό ή προκαλεί σημάδια μέσω του τραυματισμού ή και ασθένεια σ’ ένα πρόσωπο το οποίο βρίσκεται υπό την φροντίδα του (παιδί, ηλικιωμένος, ανάπηρος), έτσι ώστε να χρειαστεί να αναζητήσει βοήθεια από ιατρικό προσωπικό και νοσοκομεία. Οι μονάδες υγείας μη γνωρίζοντας ότι αντιμετωπίζουν μία τέτοια διαταραχή μπροστά τους, διευκολύνουν τη συνέχεια της κατάστασης του θύματος, το υποβάλλουν σε πληθώρα εξετάσεων, και κατόπιν θεραπειών, ακόμη και επεμβάσεων που εν τέλει είναι ανούσιες και επιβλαβείς και χειροτερεύουν την κατάσταση. Ο θύτης δεν έχει κάποιο υλικό κέρδος από αυτή την κατάσταση ούτε αποσκοπεί σε κάτι τέτοιο, αλλά καλύπτει την εσωτερική του ανάγκη να κερδίζει τον οίκτο και την προσοχή είτε του ιατρικού προσωπικού είτε άλλων ανθρώπων και λαμβάνουν ευχαρίστηση μέσα από αυτό. Ο θύτης καταφέρνει και πείθει το περιβάλλον γιατί πριν βάλει σε εφαρμογή το σχέδιό του έχει μελετήσει πολύ καλά τη νόσο που θέλει να υποκριθεί και γνωρίζει ακριβώς την συμπτωματολογία ώστε να την προκαλέσει.

Οι τρόποι που χρησιμοποιεί ποικίλλουν: δηλητηρίαση, τραύματα, αιμορραγία, μολύνσεις με τοξίνες ή φάρμακα, ασφυξία. Μπορεί να εισάγει στον οργανισμού του θύματος ουσίες είτε μέσω της έκχυσης είτε δια στόματος ή να αλλοιώσει τη δειγματοληψία όπου θα προσκομιστεί για εξέταση, ώστε να προκαλέσει τεχνητά ασθένεια στο θύμα. Όπως είναι αντιληπτό όλο αυτό είναι πολύ επικίνδυνο με καταστροφικές συνέπειες για την εξέλιξη της υγείας του θύματος. Το θύμα είτε δηλητηριάζεται σταδιακά, ή διαγιγνώσκεται λανθασμένα, λαμβάνει θεραπείες που δεν χρειάζεται ή υπόκειται σε επεμβάσεις και χειροτερεύει ή καταλήγει. Άρα μιλάμε για μια δολοφονική ενέργεια του θύτη προς το θύμα. Eίναι δύσκολο να γίνει η διάγνωση της διαταραχής ή είναι πολύ αργά καθώς το θύμα έχει φτάσει σε επικίνδυνο σημείο για την ζωή του και για την ψυχική του υγεία».

Τα παγκόσμια στατιστικά του Μινχάουζεν

«Η διαταραχή αυτή αφορά ως επί το πλείστον μητέρες (85%), και υπάρχει το ενδεχόμενο αλλά μέλη της οικογένειας να υπάρχουν ως ηθικοί αυτουργοί. Αρκετές από τις μητέρες, πάσχουν από ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, διαταραχές προσωπικότητας ή έχουν προσωπικό ιστορικό από το ίδιο σύνδρομο, δηλαδή να προκαλούν πλασματικές ασθένειες στον εαυτό τους. Οι σύζυγοι-πατεράδες στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν άγνοια, είναι ήδη απόμακροι και μάλιστα φροντίζουν οι μητέρες να τους απομακρύνουν κι άλλο επιμελώς. Σε μικρότερο ποσοστό ως θύτες οι πατεράδες (γύρω στο 7%), συγγενείς, θετοί και ανάδοχοι γονείς, οικιακοί βοηθοί και μπέιμπι σίτερς. Τα παιδιά κάτω των 5 ετών, και των δύο φύλων είναι τα πιο συνήθη θύματα αν και μπορεί να συνεχιστεί και κατά την εφηβεία και τα ίδια τα θύματα μετέπειτα ως ενήλικες εκδηλώνουν με τη σειρά τους το σύνδρομο στα παιδιά τους.

Από τη στιγμή που το σύνδρομο είναι δύσκολο να διαγνωστεί, διαιωνίζεται η κατάσταση για το θύμα με αποτέλεσμα να νοσεί, να χειροτερεύει και να καταλήγει. Τα ποσοστά θνησιμότητας φαίνεται να αγγίζουν το 7-10%, ενώ όταν υφίστανται δηλητηριάσεις ή ασφυξία μπορεί να αυξηθεί στο 30%».

Το προφίλ του θύτη και τα προειδοποιητικά σημάδια

 

 

«Είναι συχνότερα η μητέρα, παρουσιάζεται αρχικά ως φυσιολογικός και στοργικός γονέας, ενώ είναι φοβερά χειριστική, λέει ψέματα, δίνει συνεχώς εξηγήσεις για την συμπεριφορά της, έχει ιατρικές γνώσεις και της αρέσει να ασχολείται με αυτά και να κάνει επίδειξη γνώσεων. Αρνείται την παθολογική συμπεριφορά ακόμη και όταν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία, η συμπεριφορά της γίνεται πιο επικίνδυνη αν αντιληφθεί ότι την υποψιάζονται, αλλάζει συμπεριφορά όταν αυτή αποκαλύπτεται, αλλά συνήθως δεν σταματά τη δράση της. Αναζητά βοήθεια από πολλούς διαφορετικούς γιατρούς με συχνές επισκέψεις σε νοσοκομεία και συχνή χρήση φαρμάκων. Μπορεί να δείχνει ιδιαίτερα αγχώδης και να επιμένει πως το παιδί της είναι ευάλωτο στις αρρώστιες ή να επιμένει ότι νοσεί και το ‘χει εσώκλειστο σπίτι και μόνο το πηγαίνει στα νοσοκομεία και στους γιατρούς ενώ οι εξετάσεις του παιδιού φαίνονται φυσιολογικές.

Αν, δε, και το παιδί δείχνει έντονα προσκολλημένο με τη μητέρα θύτη, και υπάρχει φόβος συσχέτισης με οποιονδήποτε άλλον τότε θα πρέπει να διερευνάται περαιτέρω η περίπτωση. Όταν το παιδί απομακρύνεται από τη μητέρα δείχνει σημάδια ανάκαμψης. Συχνά, η μητέρα έχει ιστορικό συνδρόμου Μινχάουζεν και χρησιμοποιεί τα θύματά της για να ικανοποιήσει τις εσωτερικές της ανάγκες, με την προσοχή που εισπράττει έχοντας ένα άρρωστο παιδί».

Γιατί το Μινχάουζεν εντοπίζεται δύσκολα

«Η κλινική πρακτική έχει δείξει ότι το φαινόμενο είναι δύσκολο στη διάγνωση του και απαιτεί εμπειρία. Οι προγνωστικοί παράγοντες δεν είναι καλοί εάν το παιδί είναι στο σπίτι. Στηρίζεται αρχικά στον υψηλό δείκτη υποψίας των θεραπόντων ιατρών και απαιτεί στενή συνεργασία του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Χαρακτηριστικό των περιπτώσεων είναι ότι τα περισσότερα παιδιά έχουν στο ιστορικό τους μακροχρόνιες νοσηλείες και έχουν υποστεί επώδυνες διαγνωστικές και θεραπευτικές επεμβάσεις προτού τεθεί η διάγνωση».

Αντιμετώπιση και πρόγνωση

«Αυτό που προέχει είναι η υγεία κι η ασφάλεια του παιδιού, συνεπώς μετά τη διάγνωση θα πρέπει να υπάρχει 24ωρη επιτήρηση του παιδιού. Το πρόβλημα πρέπει να αποκαλυφθεί στην οικογένεια με υποστηρικτικό τρόπο και να γίνει άμεση αναφορά στα κέντρα παροχής φροντίδας παιδιών και στις Νομικές Αρχές. Άμεση παραπομπή της μητέρας για ψυχιατρική περίθαλψη και του παιδιού για παιδοψυχιατρική, και μάλιστα η μητέρα χρειάζεται συνεχή ψυχολογική υποστήριξη, γιατί σε πολλά περιστατικά μετά τη διάγνωση του συνδρόμου η μητέρα εμφάνισε αυτοκτονικό ιδεασμό. Απαιτείται φαρμακευτική αγωγή και μακροχρόνια παρακολούθηση και σε κάποιες περιπτώσεις όπου κρίνουν κι οι αρχές αφαιρείται η επιμέλεια».

Γιατί οι μητέρες είναι οι πιο συχνοί θύτες

 

 

«Τα αίτια του Συνδρόμου Μινχάουζεν δεν έχουν διευκρινιστεί εντελώς άρα ούτε και τα αίτια για την προτίμηση εμφάνισης του στις μητέρες. Υποθέτουμε όμως πως ένα παιδί είναι πιο προσκολλημένο στη μητέρα σε μικρή ηλικία και είναι πιο εύκολο αν κρύβει μια ψυχοπαθολογία η μητέρα να αναπτυχθεί μια δυσλειτουργική σχέση μεταξύ τους, και η εμφάνιση του συνδρόμου αν συντρέχουν κι άλλοι λόγοι. Το σίγουρο είναι ότι όπως έχουν δείξει οι μέχρι τώρα έρευνες, τόσο βιολογικοί όσο και ψυχολογικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην ανάπτυξή του. Επίσης είναι πολύ ισχυρές οι ενδείξεις ιστορικού κακοποίησης ή παραμέλησης στα παιδικά χρόνια του ατόμου. Αναμφίβολη είναι η παρουσία του Συνδρόμου σε Διαταραχές προσωπικότητας που άτομα με το Σύνδρομο Μινχάουζεν έχουν κοινές. Οι γιατροί δεν είναι σίγουροι τι την προκαλεί, αλλά αυτό μπορεί να συνδέεται με προβλήματα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας του θύτη. Οι θύτες συχνά αισθάνονται ότι η ζωή τους είναι εκτός ελέγχου, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και προβλήματα άγχους».

Και μην ξεχνάς! Αν θες να μάθεις περισσότερα για τα δημητριακά που ξέρασε η Mischa Barton και γενικά τα πάντα για το σετ της Έκτης Αίσθησης, άκου το podcast μας για τα 20 χρόνια της εμβληματικής ταινίας, με αποκλειστικές δηλώσεις από τον ίδιο τον M. Night Shyamalan!