Ο Γρηγόρης Ρέντης γύρισε το ντοκιμαντέρ του σε μέρη που ήταν ανεπιθύμητος

Στη Βάρδια, την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, ο Γρηγόρης Ρέντης ισορροπεί περίτεχνα μεταξύ του ντοκιμαντέρ και της μυθοπλασίας. Η ταινία ακολουθεί τρεις ένοπλους φρουρούς, που, ο καθένας σε διαφορετικά στάδια της καριέρας του, προστατεύουν πλοία που διαπερνούν τα στενά στα ανοιχτά της Σομαλίας, από πειρατικές επιθέσεις.

Η Βάρδια ξεδιπλώνεται σε τρία κεφάλαια. Τρεις διαφορετικές ιστορίες, με τρεις ήρωες που ενσαρκώνουν τον ίδιο χαρακτήρα: έναν φρουρό που περνά τη ζωή του σε βάρδιες, προσδοκώντας τη στιγμή που θα έρθει σε επαφή με τον εχθρό.

Ο δημιουργός έχει ταξιδέψει με την ταινία του μέχρι τις Κάννες ως μέρος του προγράμματος Thessaloniki Goes to Cannes, συμμετείχε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νιόν, Visions Du Réel όπου η Βάρδια είχε την πρεμιέρα της, και την είδε να βραβεύεται ως πρότζεκτ στο Les Arcs Works In Progress.

Εμείς μιλήσαμε μαζί του λίγες μέρες πριν τις ειδικές προβολές της ταινίας σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ρέθυμνο.

Πώς καταλήγει ένας ηλεκτρολόγος μηχανικός με σπουδές στο Λονδίνο να σπουδάσει κινηματογράφο στην Καλιφόρνια;

Η διαδρομή προς το τι τελικά θα ακολουθήσουμε στη ζωή μας συνήθως αποτελεί μία μικρή περιπέτεια και, ειδικά για την σκηνοθεσία, νιώθω ότι πρέπει πρώτα να περάσεις από κάτι άλλο. Στην περίπτωσή μου, αν και αγαπούσα από μικρός τον κινηματογράφο, χρειάστηκε πρώτα να περάσω από την ρομποτική και τον προγραμματισμό. Η αλήθεια είναι πως με έναν τρόπο όλα επηρεάζουν το πως συνεχίζεις και αυτός ο ορθολογικός τρόπος σκέψης από τις πρώτες μου σπουδές επηρέασε το πως βλέπω τον κόσμο κινηματογραφικά.

O Ridley Scott χρεώνει τη συνέπεια και την ταχύτητά του στο γύρισμα στη θητεία του στη διαφήμιση. Εσένα πώς σε βοήθησε η εμπειρία σου στον συγκεκριμένο χώρο;

Η διαφήμιση είναι μεγάλο σχολείο. Πέρα από το ότι αποκτάς εμπειρία και ταχύτητα, το γύρισμα μίας διαφήμισης είναι συχνά μία άσκηση αποτελεσματικότητας. Σε ένα ντοκιμαντέρ όπως η Βάρδια, όπου χρειάστηκε να παίρνω γρήγορες αποφάσεις για το πώς θα γυριστεί μία σκηνή, η θητεία μου στη διαφήμιση με βοήθησε στο να είμαι αποφασιστικός και ευέλικτος απέναντι στις διαρκώς μεταβαλλόμενες και απρόβλεπτες συνθήκες που ήθελα να καταγράψω.

Πώς προέκυψε η ιδέα της Βάρδιας; Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με τους μισθοφόρους της Σομαλίας;

Πρώτη φορά ήρθα σε επαφή με αυτό τον άγνωστο σε μένα κόσμο μέσα από τις διηγήσεις του θείου μου, ο οποίος είναι και ο τρίτος χαρακτήρας της ταινίας. Ήταν ένας από τους πρώτους μισθοφόρους που δραστηριοποιήθηκαν στην περιοχή που αργότερα έγινε γνωστή ως High Risk Area. Με γοήτευσε ο μύθος της πειρατείας, η περιπέτεια, η αίσθηση ότι είσαι στην άκρη του πολιτισμού, καθώς και το παράλογο της όλης συνθήκης. Κάπως έτσι ξεκίνησα την έρευνά μου, έβγαλα ναυτικό φυλλάδιο και πήρα την απόφαση να γνωρίσω αυτό τον κόσμο από κοντά.

Μιλώντας με μισθοφόρους κατά τη διάρκεια της έρευνάς σου, τι σου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση για την εμπειρία τους;

Μέσα από την έρευνά μου συνειδητοποίησα ότι οι περισσότεροι μισθοφόροι μοιράζονταν ένα κοινό στοιχείο: διψούσαν να έρθουν σε επαφή με τον εχθρό. Kάτι τέτοιο όμως, εν μέρει και λόγω της παρουσίας τους, ήταν ολοένα και πιο δύσκολο να προκύψει. Αυτή ακριβώς η προσδοκία να συναντηθείς με μία μεγάλη στιγμή ήταν αυτό που με έκανε να συνδεθώ με τον κόσμο αυτό και αποτέλεσε τον πυρήνα της ταινίας. Αν και οι βασικοί χαρακτήρες της ταινίας είναι τρεις, επί της ουσίας πρόκειται για τη διαδρομή ενός ανθρώπου, καθώς οι εποχές περνούν και οι βάρδιες εναλλάσσονται.

Γιατί αποφάσισες να μπλέξεις την πραγματικότητα με τη μυθοπλασία; Ένιωσες ευθύνη σχετικά με το πώς θα διαχωρίζονταν τα δύο ώστε να παραμείνει η Βάρδια σινεμά τεκμηρίωσης;

Πιστεύω ότι αυτοί οι δύο όροι, μυθοπλασία και τεκμηρίωση, είναι άκρα ενός φάσματος. Ο πιο ουσιαστικός διαχωρισμός για μένα έχει να κάνει με τα υλικά και με την πρόθεση. Αν τα υλικά είναι διαθέσιμα στον κόσμο και δεν είναι αποτέλεσμα κατασκευής, τότε έχεις μία αφετηρία από τον κόσμο της τεκμηρίωσης. Και αν η πρόθεση του σκηνοθέτη είναι να μείνει εντός της καταγραφής του κόσμου, τότε καταλήγεις με μία ταινία τεκμηρίωσης. Η Βάρδια είναι μία ταινία τεκμηρίωσης που κλείνει το μάτι στη μυθοπλασία. Ο τρόπος κινηματογράφησης, οι αναπαραστάσεις ασκήσεων ετοιμότητας και η έλλειψη συνεντεύξεων κάνουν την εμπειρία να θυμίζει ταινία μυθοπλασίας. Δεν με ενδιέφερε να ακολουθήσω μία δημοσιογραφική προσέγγιση, αλλά περισσότερο να προσκαλέσω τον θεατή σε μία βιωματική εμπειρία.

Πόσος χρόνος χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί το εγχείρημα και ποιες ήταν οι βασικές δυσκολίες που αντιμετώπισες; Φαντάζομαι ήταν αρκετές μιας που μιλάμε κιόλας για τρεις διαφορετικές ιστορίες.

Συνολικά η ταινία πήρε επτά χρόνια για να ολοκληρωθεί, με γυρίσματα στην Ερυθρά Θάλασσα και το Bab-El Mandeb, τη Σρι Λάνκα και την Αθήνα. Το να βρεθούμε εν πλω ανοιχτά της Σομαλίας ήταν η αρχική πρόκληση, διότι λόγω της επικινδυνότητας στην περιοχή η πρόσβαση για ένα κινηματογραφικό συνεργείο ήταν σχεδόν αδύνατη και, εν τέλει, κατέστη εφικτή λόγω της ναυτιλιακής εταιρίας M|Maritime, η οποία δίνοντας μεγάλη σημασία σε θέματα ασφάλειας, αγκάλιασε και στήριξε την ταινία με ουσιαστικό τρόπο. Μια δεύτερη δυσκολία ήταν να βρεθούν οι σωστοί χαρακτήρες, οι οποίοι θα μας έδιναν ο καθένας μία διαφορετική είσοδο στον κόσμο των μισθοφόρων.

Πώς βίωσες τα γυρίσματα στη Σομαλία και τους κινδύνους τους;

Μέσα από αυτήν την εμπειρία συνειδητοποίησα πως το τι σημαίνει επικίνδυνο έχει να κάνει με την ψυχολογία. Στην περιοχή εκείνη ο κίνδυνος είναι απόλυτα υπαρκτός αλλά το πώς επιλέγεις να τον βιώνεις εξαρτάται από σένα. Προσωπικά πήρα την απόφαση ότι στην περίπτωση επίθεσης θα ακολουθούσα τις οδηγίες ασφαλείας και άρα δεν είχε νόημα να ανησυχώ για το αν κάτι θα συμβεί ή όχι. Πέρα όμως από τους πειρατές, η καθημερινότητα των γυρισμάτων έκρυβε αρκετούς κινδύνους. Ήμασταν ένα μικρό συνεργείο εκτεθειμένο σε συνθήκες απρόβλεπτες. Όλες οι σκηνές πραγματοποιήθηκαν με αληθινά πυρά και αρκετές φορές βρεθήκαμε σε μέρη όπου ήμασταν ανεπιθύμητοι.

Πώς στήθηκε η φόρμα μέσα στην οποία εκτυλίσσεται τελικά η Βάρδια και πόσο εύκολο ήταν να προσαρμοστεί σε real time συνθήκες;

Εξαρχής ήταν σημαντικό για μένα η Βάρδια να έχει μία συγκεκριμένη οπτική ταυτότητα. Ήθελα να δανειστώ στοιχεία από αμερικανικές πολεμικές ταινίες, να παίξω με το μύθο του πολεμιστή και να αποφύγω τη σοβαροφάνεια. Γνωρίζοντας ότι οι συνθήκες του γυρίσματος θα μας περιόριζαν χρονικά, έπρεπε να είμαστε πολύ συγκεκριμένοι στην κινηματογράφησή μας. Έτσι, μαζί με τον διευθυντή φωτογραφίας Θωμά Τσιφτελή, δημιουργήσαμε έναν οδηγό για το πώς θα κινηματογραφούσαμε τις σκηνές. Το προηγούμενο βράδυ κάθε γυρίσματος συζητούσαμε πιθανές εκβάσεις για το τι θα συνέβαινε την επόμενη ημέρα και σχεδιάζαμε το πώς θα αντιδρούσαμε. Έτσι, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων ήμασταν μεν ευέλικτοι, διατηρώντας όμως ένα σταθερό ύφος.

Πώς μπορεί να εμπλακεί η ταινία στη δημόσια συζήτηση σχετικά με την αρρενωπότητα;

Ανήκω σε μία γενιά που μεγάλωσε με πολύ συγκεκριμένα πρότυπα ανδρισμού, όπου η αρρενωπότητα ήταν συνυφασμένη με την επιθετικότητα, με το να είσαι δυνατός και να μη δείχνεις ευάλωτος. Η ταυτότητα του άνδρα ως «στρατιώτη» με προβλημάτιζε πάντα. Στην ταινία οι χαρακτήρες μοιάζουν άτρωτοι εκ πρώτης όψεως. Αλλά όσο περνά ο χρόνος, φθίνουν τόσο ψυχολογικά όσο και σωματικά, αποκαλύπτοντας πόσο ευάλωτοι είμαστε τελικά όλοι και ότι η πραγματική δύναμη κρύβεται αλλού. Άλλωστε η πλειοψηφία των μισθοφόρων είναι νέα παιδιά που σε μία εξερεύνηση του ανδρισμού τους μεγαλώνουν, καταλήγοντας να απομυθοποιήσουν την αποστολή τους.

Ιδανικά, τι θα ήθελες να κρατήσει το κοινό από τη Βάρδια; Τι συναίσθημα;

Περιγράφοντας έναν κόσμο σε βάρδια, η ταινία επιδιώκει να μας φέρει σε επαφή με τη δική μας αναμονή για κάτι μεγάλο που δεν έρχεται ποτέ. Και πολλές φορές, προσμένοντας μία μεγάλη στιγμή, συνειδητοποιούμε ότι η ζωή μάς προσπερνά.

ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ – ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΔΑΝΑΟΣ

Παρουσία του σκηνοθέτη Γρηγόρη Ρέντη και Q&A μετά τις προβολές

ΔΑΝΑΟΣ 1 – Πέμπτη 18 Ιανουαρίου, 19.30
ΔΑΝΑΟΣ 2 – Σάββατο 20 Ιανουαρίου, 16.00
ΔΑΝΑΟΣ 2 – Κυριακή 21 Ιανουαρίου, 16.00

Προπώληση στο ταμείο του κινηματογράφου και στο: https://www.danaoscinema.store/ibooking93/shows.xhtml

ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, Τετάρτη 17 Ιανουαρίου, 19.00

Πληροφορίες: https://www.filmfestival.gr/el/cinemas-gr/program

ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ

Χώρος Πολιτισμού «Σημείο» – Σάββατο 13 Ιανουαρίου, 20.00

Πληροφορίες: https://www.facebook.com/yannisbleproductions/