Ο Isaac Asimov έγραψε πάνω από 500 βιβλία στη ζωή του
Μοναδικός story teller, ακαταπόνητος συγγραφέας, master της επιστημονικής φαντασίας. Το πιο σημαντικό όμως είναι άλλο: οι δικές του ιδέες βοήθησαν τον κόσμο μας να πάει μπροστά.
- 6 ΑΠΡ 2023
«Το παιχνίδι τελείωσε, και θα ήθελα να πω μία ιστορία. Πρόκειται για μία δική μου αδυναμία – θέλω τους ανθρώπους να με καταλάβουν. Ονομάζω τον εαυτό μου “Μουλάρι” – και όχι εξαιτίας της δύναμης που έχω στα χέρια μου». Ειλικρινά, ποιος θα έδινε αυτό το όνομα σε κεντρικό χαρακτήρα μυθιστορήματος; Βέβαια, υπάρχει μία ακόμα πιο βασική απορία: ποιος θα έγραφε μία τριλογία επιστημονικής φαντασίας τα πρώτα δύσκολα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τοποθετώντας έναν μεταλλαγμένο στην κορυφή του γαλαξία;
Ο Isaac Asimov δεν ήταν ο συγγραφέας που ο κόσμος είχε συνηθίσει. Μάλιστα, καθώς περνούσαν τα χρόνια ήταν φανερό πως δεν ήταν καν ένας κλασικός εκπρόσωπος του sci-fi. Άσχετα με το γεγονός ότι είναι ένας από τους προπάτορες του είδους για τον 20ο αιώνα ενώ παράλληλα θεωρείται, όχι άδικα, ο πλέον επιδραστικός.
Ήταν κάτι περισσότερο, κάτι πιο οικουμενικό. Η τριλογία Foundation (εκδ. Anubis) αλλά και οι «τρεις νόμοι της ρομποτικής» έχουν επηρεάσει όχι μόνο τη λογοτεχνία αλλά και -συνολικά- τον κόσμο μας. Η ρομποτική υπήρχε στο μυαλό του Asimov πριν μεταμορφωθεί σε μία ακμάζουσα επιστήμη. Όπως, δηλαδή, και η τεχνητή νοημοσύνη και, κατά κάποιον τρόπο, και το ChatGPT.
Δάχτυλα στη γραφομηχανή, βλέμμα στ’ αστέρια
© Mario Suriani / AP
«Τα πρώτα 20 χρόνια τύπωνα 1000 λέξεις τη μέρα. Τα επόμενα 20, ο αριθμός αυξήθηκε σε 1700 λέξεις τη μέρα» είχε δηλώσει ο συγγραφέας που άφησε τον μάταιο τούτο κόσμο στις 6 Απριλίου του 1992. Όχι, δεν πρόκειται για copy-paste κείμενα από το ίντερνετ αλλά για δικά του γραπτά που έβρισκαν -με τον έναν ή τον άλλο τρόπο- το δρόμο τους για το τυπογραφείο.
Ο γιος των Ρωσοεβραίων μεταναστών που παραλίγο να πεθάνει από πνευμονία πριν καν πατήσει το πόδι του στη Γη της Επαγγελίας ήταν ένας εμμονικός γραφιάς. Sci-fi, fantasy, δοκίμια, άρθρα, επιστολές, ιστορία, επιστημονικές έρευνες, εκλαϊκευμένη επιστήμη – σχεδόν τα πάντα. Ο Dr. Isaac Asimov, με διδακτορικό στη χημεία, έβαλε την υπογραφή του σε περισσότερα από 500 βιβλία κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Μάλιστα, σχεδόν πάντα ξεχνάμε όταν αναφερόμαστε σε αυτόν ότι υπήρξε ένας κατά κύριο λόγο non-fiction συγγραφέας. Η δικιά του συνεισφορά στην εκλαϊκευμένη επιστήμη υπήρξε τεράστια: κατάφερε μέσα από τα κείμενά του (αλλά και τις διαλέξεις του) να την κάνει προσιτή για εκατομμύρια αμερικανικά σπίτια. Την ίδια στιγμή, βέβαια, οι δικές του «φανταστικές» ιστορίες τυπώνονταν σε όλες τις γλώσσες του κόσμου – σύμφωνα με την Unesco βρίσκεται στην 24η θέση με τους περισσότερο μεταφρασμένους συγγραφείς παγκοσμίως.
Μέχρι σήμερα αποτελεί παράδειγμα παραγωγικότητας. (Σε τέτοιο βαθμό ώστε το LinkedIn να είναι γεμάτα από άρθρα σε στυλ «κάντο όπως ο Asimov»). Άλλωστε και ο ίδιος πίστευε ότι «το μοναδικό πράγμα που χρίζει ψυχανάλυσης πάνω μου είναι η σχέση μου με το γράψιμο». Για τον εμβληματικό sci-fi συγγραφέα ο όρος διασκέδαση είχε να κάνει ακριβώς με αυτό· με ένα απόγευμα, δηλαδή, που θα πέρναγε κλειδωμένος στη σοφίτα χτυπώντας ασταμάτητα τα πλήκτρα της γραφομηχανής του.
Δεν υπάρχουν εξωγήινοι στις δικές του αφηγήσεις. Δεν υπάρχουν (συνήθως) τέρατα από άλλες διαστάσεις και επικίνδυνες μεταφυσικές απειλές. Οι δικές του ιστορίες -ή τουλάχιστον εκείνες που άφησαν εποχή- μιλούν για το μέλλον της ανθρωπότητας. Η επιστημονική φαντασία στην κοινωνική της διάσταση με άλλα λόγια.
Για το πως ο άνθρωπος θα κατακτήσει τον γαλαξία, για να έρθει στη συνέχεια αντιμέτωπος με κάτι ακόμα πιο δυνατό: τον ίδιο του τον εαυτό. Ή αλλιώς την παράξενη τάση που έχει να καταστρέφει έτσι ώστε να κάνει μία νέα αρχή. Έχοντας, βέβαια, πάντα το βλέμμα του στραμμένο στ’ αστέρια.
Εγώ, ο Isaac Asimov
Τι είναι η ψυχο-ιστορία; Πέρα από μία επιστήμη που επινόησε στα γραπτά του o Ιsaac Asimov, αποτελεί και τον κυριότερο λόγο που έσπρωξε τον νομπελίστα Paul Krugman προς τα οικονομικά. Για τον πρώτο ήταν ένας συνδυασμός από ιστορία, κοινωνιολογία και στατιστική με σκοπό να προβλεφθεί η μελλοντική συμπεριφορά τεράστιων σε αριθμό πληθυσμών, όπως αυτών που κατοικούν στα εδάφη της Γαλαξιακής Αυτοκρατορίας. Για τον δεύτερο ήταν εκείνο που τον ενέπνευσε.
Το στυλ του Asimov στο γράψιμο χαρακτηριζόταν από απλότητα – με τις κακές γλώσσες να του χρεώνουν ακόμη και απλοϊκότητα. «Οι πολλές διορθώσεις δείχνουν ότι ένα κείμενο δεν πέτυχε τον σκοπό του. Στον χρόνο που χρειάζεται για να σωθεί μία τέτοια ιστορία, μπορείς να γράψεις μία άλλη» είχε πει χαρακτηριστικά. Πώς αλλιώς θα έβαζε άλλωστε το όνομά του σε 500 βιβλία;
Foundation
Ο βασικό λόγος όμως δεν ήταν αυτός: «Αποφάσισα πολύ νωρίς στην καριέρα μου να ακολουθώ έναν απαράβατο κανόνα: όσα γράφω να είναι ξεκάθαρα». Οι λογοτεχνικές φιοριτούρες ήταν άγνωστη λέξη στο δικό του λεξικό. Δεν τον ενδιέφεραν. Εκείνο που τον ένοιαζε ήταν να πει ιστορίες, που μέσα από την απλότητα και την ξεκάθαρη ματιά στο μέλλον άφησαν εποχή.
Ίσως, πολλοί πιστεύουν ότι μπορούν να γράψουν σαν αυτόν. Σχεδόν κανείς όμως δε θα μπορούσε να κρατήσει τόσα εκατομμύρια αναγνώστες καρφωμένους πάνω σε τόσες λίγες σελίδες από χαρτί. Το διήγημά του με τίτλο Nightfall -όπου το σκοτάδι κάνεις την εμφάνισή του σε έναν πλανήτη που έχει 24 ώρες ήλιο- αποτελεί την καλύτερη απόδειξη για αυτό.
Άλλωστε, κανείς δε θα μπορούσε να κατηγορήσει τον Isaac Asimov για μετριοπάθεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι θεωρούσε πως ο μοναδικός άνθρωπος που συνάντησε στη ζωή του και ήταν περισσότερο έξυπνος από εκείνον ήταν ο Carl Sagan(!), ο διάσημος αστροφυσικός.
Ταλαντούχος, τρομερά εργατικός, ανθρωπιστής, φανατικός των μικρών απομονωμένων χώρων, εχθρός της φυσικής άσκησης και ένα δημιουργικό μυαλό που γεννούσε νέες ιδέες με το κιλό. Ο ίσως πιο επιδραστικός συγγραφέας του sci-fi ήταν μία sui generis περίπτωση.
Πώς αλλιώς άλλωστε μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι αυτός που έγραφε με τόσο πάθος για διαστημικά ταξίδια αρνιόταν πεισματικά να ανέβει σε αεροπλάνο;
Βάζοντας τα θεμέλια
«Η ψυχο-ιστορία δεν καταπιανόταν με έναν άνθρωπο, αλλά με τις μάζες. Ήταν η επιστήμη των μαζών· μάζες που αριθμούσαν δισεκατομμύρια. Μπορούσε να προβλέψει τις αντιδράσεις σε ερεθίσματα με τον ίδιο τρόπο που κάποια άλλη επιστήμη θα μπορούσε να προβλέψει την κίνηση μίας μπάλας του μπιλιάρδου. Οι αντιδράσεις ενός ανθρώπου δεν μπορούν να προβλεφθούν από τα γνωστά μαθηματικά· οι αντιδράσεις ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων όμως είναι κάτι το διαφορετικό» διαβάζουμε στο δεύτερο βιβλίο της σειράς Foundation (εκδ. Anubis), μίας διαστημικής saga που σε λίγο καιρό θα δούμε στις οθόνες μας από την Apple TV +. Τι άραγε ήθελε να πει ο συγγραφέας;
Ο Isaac Asimov έφτιαχνε πανέξυπνα κοινωνικά παζλ του μέλλοντος. Σε αυτά πρωταγωνιστές ήταν συνήθως οι ανθρώπινες κοινωνίες και οι αντιδράσεις του. Σε μία εποχή που η ανθρωπότητα ψάχνει στο διάστημα για νέες λύσεις ενώ παράλληλα οι μάζες των δισεκατομμυρίων λειτουργούν πολύ συχνά με τρόπο που αδυνατούμε να εξηγήσουμε, τα δικά του κείμενα αποτελούν μία μικρή πυξίδα για το πώς, το πότε και το γιατί.
Όχι, σε καμία περίπτωση δεν ήταν προφήτης. Δεν ήταν αυτή η δουλειά του άλλωστε. Η δουλεία του ήταν να λέει ιστορίες – και να τις λέει καλά.
Χωρίς αυτόν το Star Trek, το Star Wars αλλά και το Battlestar Galactica ίσως να μην είχαν γυριστεί ποτέ. Το πιο σημαντικό όμως είναι άλλο: οι δικές του ιδέες βοήθησαν τον κόσμο μας -και όχι μόνο την επιστημονική φαντασία- να πάει μπροστά.
