Ο Jake Gyllenhaal ξέρει πότε πρέπει να είναι σοβαρός

«Είμαι ηθοποιός αρκετό καιρό ώστε να είμαι σε θέση να μπορώ να μιλήσω γενικά για την ηθοποιία», μου λέει ο Jake Gyllenhaal ο οποίος αισίως πράγματι, εκτός από την υποψηφιότητά του για Όσκαρ (για το Brokeback Mountain) έχει πλέον στο ενεργητικό του καμιά 60αριά credits για μια καριέρα που επί της ουσίας δεν ξεκίνησε παρά το 2001 με το θρυλικό καλτ αντικείμενο που είναι το Donnie Darko.

«Κι αυτό που ξέρω είναι ότι έχεις πολύ λίγο έλεγχο πάνω σε ένα φιλμ. Δεν είναι δικό μας το μέσο, δεν μας ανήκει», λέει με έναν συναρπαστικό ενθουσιασμό στην χροιά του καθώς λέει κάτι που για άλλον θα αποτελούσε πηγή εκνευρισμού. «Ο μόνος έλεγχος που έχεις είναι τι συμβαίνει από λήψη σε λήψη. Εκεί δίνεις ό,τι μπορείς». Χαμογελάει.

Είναι μια μορφή απόλυτης απελευθέρωσης.

***

Donnie Darko

Στα 20-και-κάτι ψιλά χρόνια της πρωταγωνιστικής του καριέρας, ο Gyllenhaal έχει ήδη παίξει πολλά –δεν λέμε τα πάντα γιατί έχει δρόμο ακόμα να διανύσει. Κι αν δεν μεταμορφώνεται με κάποιο εμφανή, σωματικό τρόπο, τότε αναμφίβολα το κάνεις ως προς τον τόνο που ερμηνεύει, το ακραία διαφορετικό μήκος κύματος στο οποίο μπορείς να τον συναντήσεις από ταινία σε ταινία.

Τον γνωρίσαμε με την αξέχαστη εφηβικά moody και εσωτερική ερμηνεία του στο Donnie Darko, για την οποία πριν μερικά χρόνια είπε (σε βίντεο που έστειλε για την προβολή της ταινίας στις Νύχτες Πρεμιέρας) πως «το να γυρίζω αυτή την ταινία ήταν σχεδόν σαν κάποιο όνειρο». Αν καταφέρνει να ρίχνει βαθιά τον εαυτό του μες στην κατάσταση που απαιτεί το κάθε φιλμ, τότε αυτό είναι ένα κάπως σπουδαίο προσόν να έχεις ως ερμηνευτής.

Στην πορεία της καριέρας του τον είδαμε από μελαγχολικό καουμπόη στο Brokeback Mountain μέχρι έναν γεμάτο ένταση και σκοτάδι ήρωα στο νεο-νουάρ Nightcrawler, κι από το περίπλοκο ψυχολογικό προφίλ ενός στρατιώτη στο Jarhead μέχρι ένα ωρυόμενο καρτούν στο οπτικά εκκωφαντικό Ambulance του Michael Bay. Είναι φανταστικός σε όλα αυτά, όμως βάζοντάς τα δίπλα-δίπλα σε κάνει εύκολα να αναρωτηθείς, τι είναι τελικά ο Jake Gyllenhaal, ποια είναι η μανιέρα του, τι είναι αυτό που τελικά του αρέσει να ενσαρκώνει;

Brokeback Mountain

Επιστρέφοντας τώρα στο πεδίο της μάχης για το δράμα The Covenant του Guy Ritchie (Άρρηκτος Δεσμός στα ελληνικά, καθώς κυκλοφορεί στις αίθουσες από την The Film Group), δε μπορεί κανείς παρά να κουβαλά προσδοκίες για το τι είναι αυτό που τελικά πρόκειται να δει. Προσδοκίες φυσικά και λόγω του ονόματος του Guy Ritchie που είναι συχνά συνδεδεμένος με ένα πιο ποπ, φασαριόζικο σινεμά που κλείνει διαρκώς το μάτι στον θεατή, αλλά και προσδοκίες επειδή ο Gyllenhaal έχει ένα σερί φαντασμαγορικών ερμηνειών τα τελευταία χρόνια.

Κι όμως: Το Covenant μας φέρνει την άλλη πλευρά του Guy Ritchie, την πιο νηφάλια αλλά και πάλι εκρηκτική με τον τρόπο της, καθώς η ταινία παρουσιάζει την ιστορία ενός λοχαγού που βρίσκεται εκτεθειμένος σε εχθρική περιοχή στο Αφγανιστάν, ύστερα από τον αποδεκατισμό του τάγματός του. Τότε είναι ο αφγανός διερμηνεάς του που αποφασίζει να του σώσει τη ζωή με αυτοθυσία – αλλά με τι κόστος; Ο Gyllenhaal παίζει δίπλα στον Dar Salim (τον ξέρουμε κυρίως από το δανέζικο Borgen) και μαζί σχηματίζουν ένα δίδυμο γεμάτο ένταση, αλαζονεία αλλά και μια παράξενα κρυμμένη αδελφική αγάπη.

«Το στυλ του Guy Ritchie είναι να φέρονται έτσι οι χαρακτήρες του, από εκεί έρχεται συχνά και το χιούμορ», λέει ο Gyllenhaal. «Αυτό που ζορίζει τον Kinley [σσ. τον ήρωά του] είναι ότι πρέπει να υπάρχει ιεραρχία μεταξύ των δύο τους, αλλά είναι άντρες κομμένοι και ραμμένοι από τα ίδια υλικά. Αυτή η αλαζονεία τους επιτρέπει περιέργως να σεβαστούν ο ένας τον άλλον».

«Ήταν διασκεδαστικό να παίζω έναν χαρακτήρα δίχως καμία συναισθηματικότητα. Γι’ αυτό ήθελα να το κάνω», συνεχίζει. «Είναι δύο τύποι που πραγματικά δεν γουστάρουν ο ένας τον άλλον και δεν ακούν ο ένας τι λέει ο άλλος, επιτρέποντας όμως σε αυτή την αδελφική αγάπη που αναπτύσσεται μεταξύ τους να βγει από τις πράξεις αντί από τις λέξεις. Με ενδιέφερε πάρα πολύ να το παίξω αυτό».

Αυτή η ιδέα των πράξεων εναντίον των λέξεων έχει πολύ ενδιαφέρον, πόσο μάλλον για τον ίδιο ως ηθοποιό. Βλέπει την ταινία ως «μια παραβολή πάνω στην απροθυμία που μπορεί να σε χαρακτηρίζει κάποιες φορές αλλά και το πώς καταλήγεις να αφοσιώνεσαι σε κάποιον άλλο. Δεν το βλέπω σαν πολεμική ταινία καθόλου», εξηγεί, πριν εμφανιστεί μια διακριτικά ειρωνική λάμψη στο βλέμμα του, συνοδευόμενη από το χαρακτηριστικό του χαμόγελο.

«Η καλοσύνη ξέρεις δεν έρχεται από αυτό το κλισέ του “ωωωω είσαι τόσο καλό άτομο”. Είναι μια δράση που εκτελείς. Γιατί είμαστε περίπλοκα όντα οι άνθρωποι, που μπορούμε να κάνουμε καλό ακόμα και παρά τις επιθυμίες μας περί του αντιθέτου», λέει, σχεδόν αγγίζοντας κάποια βαθύτερη σκέψη του πάνω σε σκοτεινά, περίπλοκα ένστικτα που καθένας μπορεί να κρύβει μέσα του.

Έστω. Αλλά οι πράξεις πρέπει να είναι σαφείς, σωστά; Πάντως είναι ξεκάθαρο πως αυτή τη φορά είναι εδώ με μια διαφορετικού τύπου αποστολή. Είναι ένας στιβαρός, μετρημένος Gyllenhaal αυτός του Covenant. Πώς αντιλαμβάνεται την απόσταση από το έτερο στρατιωτικό του δράμα, το Jarhead του ‘05, τότε που ήταν άλλος ηθοποιός, άλλος άνθρωπος;

«Όταν έκανα το Jarhead με τον Sam Mendes έπαιζα τον νέο φαντάρο που πρέπει να έρθει αντιμέτωπος με ένα πιο ψυχολογικό ταξίδι, υπάρχει μεγαλύτερη αντίσταση, υπάρχουν οι δικές του ιδέες, γενικά προσπαθεί να κατανοήσει τα βασικά που του συμβαίνουν. Κι είχε τρομερό ενδιαφέρον γιατί τώρα παίζω κάποιον που έχει τρομερή εμπειρία, που έχει αποκτήσει μια κάποια σοφία πάνω σε πολλά πράγματα, κι ειδικά στον πολεμικό τομέα», εξηγεί.

«Υπό μία έννοια, η απόσταση αυτών των δύο ρόλων σηματοδοτεί την εξέλιξη μιας καριέρας».

***

Okja

Πάνω σε αυτή την εξέλιξη, λοιπόν. 

Θυμάμαι πριν χρόνια όταν είχε τύχει να τον συναντήσω, και μιλώντας τότε για το φανταστικό Okja του Bong Joon-ho να του εκφράζω θαυμασμό για το πόσο αφοσιωμένα over the top ήταν η ερμηνεία του σε εκείνη την ταινία. Γέλασε, με ευχαρίστησε και μου είπε, σχηματίζοντας μια νοητή απόσταση με τα δύο του χέρια: «Εγώ ήμουν εδώ, και έπαιζα εδώ», μου λέει παραπέμποντας στα δύο νοητά άκρα. «Κι ο Bong Joon-ho μου είπε, άσε τον εαυτό σου ελεύθερο, θέλω να παίξεις τώρα εδώ», και ξαφνικά το ένα του χέρι διανύει άλλη τόσο απόσταση προς τα πάνω. Σα να του έλεγε να παίξει την πιο ψηλή νότα που μπορεί να βάλεις ο νους του. Γι’ αυτό είμαστε εδώ.

Έκτοτε τον είδαμε πολλές φορές να απασφαλίζει σε διάφορους ρόλους, με τρόπο εντυπωσιακά άφοβο και αφοσιωμένο, κάνοντας τη συνεργασία του με τον Bong στο Okja μια ακόμα υπενθύμιση του πόσα μπορείς να πάρεις από έναν σημαντικό καθοδηγητή αν έχεις την διάθεση να το κάνεις.

Άρα; Επιστρέφουμε πίσω σε αυτό που έχει μάθει καλά: «Έχεις πολύ λίγο έλεγχο πάνω σε ένα φιλμ. Δεν είναι δικό μας το μέσο, δεν μας ανήκει. Ο μόνος έλεγχος που έχεις είναι τι συμβαίνει από λήψη σε λήψη. Εκεί δίνεις ό,τι μπορείς». Χαμογελάει. Και συνεχίζει.

«Είναι σαν να βάζεις πράγματα σε ένα κουβά και κάποιος άλλος να έρχεται και να κλέβει όλα όσα έχω πετάξει εγώ εκεί μέσα, και τα ενώνει όπως θέλει και τα οργανώνει με δικό του τρόπο. Έχω δει ηθοποιούς να προσπαθούν να ελέγξουν αυτή τη διαδικασία κι είναι, σου λέω, μάταιο».

John Mulaney & the Sack Lunch Bunch

Εδώ μπαίνει λοιπόν το παιχνίδι της συνεργασίας και της κάθε μικρής ή μεγάλης μεταμόρφωσης.

Για τον Bong Joon-ho είπαμε, αλλά τι συμβαίνει με τον Guy Ritchie; Ο Gyllenhaal έχει πει η εμπειρία στο Covenant ήταν διαφορετική από ό,τι έχει κάνει ποτέ. Σε μια τηλεοπτική του εμφάνιση πριν λίγες μέρες αποκάλυψε πως ο Ritchie τον συμβούλευσε να μην μάθει καμία από τις ατάκες του, αντιθέτως να έρθει στο σετ όπου και θα δουλέψουν πάνω στο υλικό μέρα με τη μέρα. Τελικά, o Gyllenhaal αποκαλεί ετούτη μια από τις πιο δημιουργικές εμπειρίες που είχε ποτέ στην καριέρα του.

Όπως μας εξήγησε ο συμπρωταγωνιστής του, Dar Salim, αντί για τις περίπου 110 σελίδες που θα ήταν ένα τέτοιο σενάριο, το treatment που είχαν λάβει για το Covenant ήταν κάπου στις 50-60 και «τους περισσότερους διαλόγους τους βρίσκεις επί τόπου, τη μέρα του γυρίσματος, οπότε πρέπει να έχεις αυτοπεποίθηση ότι θα μπορείς να ακολουθήσεις ό,τι συμβαίνει, και να είσαι ευέλικτος ώστε να αναδυθείς μέσα σε αυτή τη διαδικασία». Συνεχίζει ο Salim: «Με εξέπληξε ο τρόπος που δουλεύει ο Guy Ritchie, είναι δυνατός ηγέτης αλλά την ίδια στιγμή δημιουργεί έναν ασφαλή χώρο γύρω του για τους στρατηγούς του ας πούμε– τους τοπ συνεργάτες του που είναι πάντα μαζί του και που, μαζί με εμάς τους ηθοποιούς βρίσκουμε την ιστορία και το φιλμ καθώς προχωράμε».

Πίσω λοιπόν στον Gyllenhaal και σε αυτό που τελικά πάντοτε αναζητά.

«Ένα από τα πράγματα που είναι τόσο απελευθερωτικά, που σου επιτρέπουν να απολαύσεις αυτό που κάνεις ως ερμηνευτής, είναι να πεις στον εαυτό σου: Είμαι στο μέσο ενός σκηνοθέτη, είμαι μέσα στο μυαλό ενός σκηνοθέτη, αυτή είναι η ιστορία τους και κάθε μία είναι διαφορετική όπως κάθε μυαλό είναι διαφορετικό».

«Εμένα πάντα με ενδιαφέρει, πάντα έχω περιέργεια να δω πώς δουλεύει το μυαλό καθενός. Μπορώ να υπηρετήσω το στόρι όπως το βλέπουν εκείνοι;», αναρωτιέται.

«Κάποιες φορές είναι εντελώς εκείνοι που έχουν τον έλεγχο κι εσύ ως ηθοποιός είσαι απλώς κάποιος που προσέλαβαν για το ρόλο», ομολογεί χωρίς να μοιάζει όμως πικραμένος ή κάτι τέτοιο. Σα να λέει, κάποιες μέρες απλά αυτή είναι η δουλειά, και τι να κάνεις, να κάτσεις να σκάσεις; «Κάποιες φορές είναι πιο συνεργατική η διαδικασία. Αλλά πρέπει πάντα, πραγματικά να ακούς τι θέλει ο σκηνοθέτης σου, να έχεις καλή επικοινωνία μαζί του, να καταλαβαίνεις πώς θέλει να δουλεύει και το κατά πόσο έχουν διάθεση να σε ακούσει».

«Αλλά στο τέλος δεν έχεις έλεγχο», καταλήγει. «Ίσως γι’αυτό λάτρεψα να δουλεύω σε αυτό το πρότζεκτ με τον Guy Ritchie, γιατί δεν ήταν όλο στέρεο από την αρχή, το ανακαλύπταμε καθώς προχωράγαμε. Αυτό λάτρεψα, ότι ήταν ένας διαφορετικός τρόπος να δουλεύεις. Προσωπικά κοιτάζω πάντα για ποικιλία. Η ποικιλία είναι αυτό που με εμπνέει».

Και το να ξέρεις, φυσικά, πότε πρέπει να ανέβεις, πότε πρέπει να χαμηλώσεις– και πώς να μιλήσεις χωρίς καν λέξεις.

*Το The Covenant (Άρρηκτος Δεσμός) του Guy Ritchie, με τον Jake Gyllenhaal, προβάλεται στις αίθουσες από την The Film Group.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

O Viggo Mortensen για το πώς η Ελλάδα έδωσε μια νέα πρόκληση στην καριέρα του