O Martin Scorsese μέσα από τα δικά του λόγια

«Δεν μπορώ να θυμηθώ ούτε μία στιγμή της ζωής μου, που να μην γύριζα “pictures” (έτσι αποκαλεί τις ταινίες), ακόμα κι αν συνέβαινε απλά μέσα στο μυαλό μου». 

Από το 1967, όταν παρέδωσε την πρώτη του ταινία -ταυτόχρονα, υπήρξε και η πρώτη του εμφάνιση ως ηθοποιός-, το Who’s That Knocking at My Door με τους Harvey Keitel και Zina Bethune, μέχρι πέρυσι, όταν είδαμε την τελευταία του δουλειά, το Killers of the Flower Moon -στην οποία εντελώς συμπτωματικά κάνει ένα πέρασμα ως ηθοποιός- ο Martin Scorsese έχει σκηνοθετήσει 26 μεγάλου μήκους ταινίες –κι άλλες τόσες που δεν είδαμε ποτέ– και 16 ντοκιμαντέρ. 

Είναι πράγματι βουτηγμένη όλη του η ζωή μέσα στο σινεμά. Με το παραπάνω quote δηλαδή δεν υπερβάλλει – εδώ που τα λέμε βέβαια δεν υπήρξε ποτέ εκκεντρικός. Ούτε και με τα ακόλουθα, που αντανακλούν τον τρόπο σκέψης του πάνω στη ζωή και την τέχνη του.

Γεννήθηκα στο Lower East Side του Μανχάταν. Είμαι ένας Ιταλοαμερικανός που αισθάνεται κατά βάθος Σικελός.

Οι Ιταλοαμερικανοί γονείς μου ήταν άνθρωποι της εργατικής τάξης. Δεν πήγαν σχολείο. Δεν υπήρχαν βιβλία στο σπίτι μας.

---

Δεν θυμάμαι να μου είπαν ποτέ οι γονείς μου ότι η Αμερική δημιουργήθηκε για να πλουτίσουν όλοι. Θυμάμαι όμως ότι μου είπαν ότι αφορούσε τις φιλόδοξες ευκαιρίες και το κυνήγι της ευτυχίας – όχι δηλαδή την ευτυχία αυτή καθαυτή.

Το αλκοόλ αποδεκάτισε την εργατική τάξη και τόσους πολλούς ανθρώπους.

Ο πατέρας μου με πήγε να δω το The Red Shoes των Michael Powell και Emeric Pressburger (1948), όταν ήμουν οκτώ χρονών, το 1950 και δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Δεν μπορώ να εξηγήσω με λόγια τι σημαίνει για μένα αυτή η ταινία εδώ και τόσες δεκαετίες. Είναι ο ορισμός της χαράς της κινηματογραφικής δημιουργίας. Είναι ένα από τα αληθινά θαύματα της κινηματογραφικής ιστορίας. Αυτό που συνεχίζει να με τρέφει όλα αυτά τα χρόνια είναι το πώς υφαίνει το μυστήριο της εμμονής του να είσαι και να παραμείνεις δημιουργικός. Υπάρχει μία σκηνή όπου ο Anton Walbrook συναντά τη Moira Shearer σε ένα κοκτέιλ πάρτι. «Γιατί θέλεις να χορέψεις;», τη ρωτάει και εκείνη απαντά: «Εσύ, γιατί θέλεις να ζήσεις;». Το βλέμμα στο πρόσωπό του είναι απίθανο. Αυτός ο διάλογος εκφράζει τόσα πολλά για τη διακαή ανάγκη για τέχνη – το μυστήριο του πάθους για δημιουργία. Δεν είναι ότι θέλεις να το κάνεις, είναι ότι πρέπει να το κάνεις. Δεν έχεις επιλογή. Πρέπει να το ζήσεις και έχει ένα τίμημα, που κάποια στιγμή θα κληθείς να το πληρώσεις.

Θα κουβαλάω πάντα τον τρόπο που μεγάλωσα, σε γειτονιές Ιταλοαμερικανών με κόσμο, μικρούς και μεγάλους, να πηγαινοέρχεται συνέχεια στο σπίτι μας κάθε ώρα της μέρας και της νύχτας.

Αυτό που ήθελα πάντα να γίνω ήταν ιερέας της ενορίας στη γειτονιά που μεγάλωσα. 

Αν η μητέρα σου μαγειρεύει ιταλικό φαγητό, γιατί να πας να φας σε εστιατόριο;

Το φαγητό μπορεί να σου αποκαλύψει τα πάντα για τον τρόπο που ζουν οι άνθρωποι και για το ποιοι είναι. 

Το γεγονός ότι το φαγητό παίζει τόσο σημαντικό ρόλο στις ταινίες μου έχει να κάνει με την οικογένειά μου. 

Αναζωογονούμαι όταν βρίσκομαι κοντά σε ανθρώπους, που σημαίνουν πολλά για μένα.

Ένα από τα πράγματα με τα οποία έχω εμμονή είναι η σχέση και η δυναμική που αναπτύσσεται μεταξύ των ανθρώπων, κυρίως της οικογένειας, ιδιαίτερα μεταξύ των αδελφών και του πατέρα τους.

Δεν συναναστρέφομαι πολύ κόσμο. Ούτε συνηθίζω να βγαίνω πολύ έξω. 

---

Σε όλη μου τη ζωή, ποτέ δεν ένιωσα πουθενά άνετα στη Νέα Υόρκη, εκτός ίσως από ένα διαμέρισμα που είχα κάποτε.

Έχω μεγαλώσει αρκετά, αλλά δεν έχω συνηθίσει τον εαυτό μου.

Πάντα λέω ότι είμαι σε κακή διάθεση για ίσως 35 χρόνια τώρα. Προσπαθώ να το ελαφρύνω, αλλά αυτό φαίνεται όταν με βγάζεις στην κάμερα.

Υπήρχε πάντα ένα κομμάτι του εαυτού μου που θα ήθελε να γίνω ένας old-school σκηνοθέτης. Δεν θα μπορούσα όμως να το καταφέρω. Δεν είμαι επαγγελματίας.

Ο Pier Paolo Pasolini θα είναι πάντα επίκαιρος. Μέσα στα χρόνια διάβασα τα πάντα για αυτόν, αλλά αφού είδα τις ταινίες του. Πρέπει να ήταν το 1966 όταν είδα το Accattone (σ.σ ήταν η πρώτη σκηνοθετική δουλειά του Ιταλού δημιουργού) στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης. Είχε βαθιά επίδραση πάνω μου λόγω της ειλικρίνειας με την οποία αντιμετώπιζε αυτή την κατώτερη οικονομικά κοινωνική τάξη. Μεγάλωσα σε μια περιοχή όχι τόσο φτωχή, αλλά συχνά με τα ίδια ένστικτα και την ίδια απελπισία.

Ορισμένες από τις ταινίες μου είναι γνωστές για την απεικόνιση της βίας. Δεν έχω τίποτα να αποδείξω πια με αυτό.

Έχω δει πολλές, πάρα πολλές ταινίες όλα αυτά τα χρόνια. Ελάχιστες με έχουν εμπνεύσει σε βαθμό που να θέλω να συνεχίσω να κάνω ταινίες.

Όταν είσαι νέος και σε πλημμυρίζει όλη αυτή η αδρεναλίνη και η ενέργεια να γυρίζεις πέντε ή έξι ταινίες στη σειρά που διηγούνται τις ιστορίες όλων των πραγμάτων στη ζωή που θέλεις να διηγηθείς, ίσως αυτές να έπρεπε να είναι οι ταινίες που θα μου κέρδιζαν το Όσκαρ.

Δεν κάνω ταινίες για να κερδίσω Όσκαρ. 

Μου άρεσε η ιδέα του να βλέπω τον κόσμο μέσα από τα μάτια ενός μικρού αγοριού.

---

Ο κινηματογράφος ξεκίνησε με μια παθιασμένη, φυσική σχέση ανάμεσα στο σελιλόιντ και τους καλλιτέχνες, τους τεχνίτες και τους τεχνικούς που τον χειρίστηκαν, τον μεταχειριστήκαν και τον γνώρισαν με τον τρόπο που ένας εραστής γνωρίζει κάθε εκατοστό του σώματος της αγαπημένης του. Ανεξάρτητα από το πού πηγαίνει ο κινηματογράφος, δεν έχουμε την πολυτέλεια να ξεχάσουμε τις απαρχές του.

Η τέχνη του σινεμά και η βιομηχανία του σινεμά βρίσκονται σήμερα σε ένα σταυροδρόμι. Η οπτικο-ακουστική ψυχαγωγία και αυτό που γνωρίζουμε ως κινηματογράφο -κινούμενες εικόνες που συλλαμβάνονται και υλοποιούνται από άτομα-μοιάζουν να έχουν στραφεί σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Στο μέλλον, μάλλον θα βλέπεις όλο και λιγότερο αυτό που σήμερα αναγνωρίζουμε ως σινεμά στις multiplex οθόνες και περισσότερο θα το συναντάς στις μικρότερες αίθουσες, στο διαδίκτυο και πιθανόν και σε άλλους χώρους και συνθήκες που σήμερα δε θα μπορούσα να προβλέψω.

Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω ότι το μέλλον είναι φωτεινό, γιατί για πρώτη φορά στην ιστορία της κινηματογραφικής φόρμας, οι ταινίες μπορούν να γίνουν με ελάχιστα χρήματα. Αυτό δεν ίσχυε στα δικά μου χρόνια και οι χαμηλού προϋπολογισμού ταινίες πάντα ήταν η εξαίρεση και ποτέ ο κανόνας. Τώρα τα πράγματα αντιστρέφονται. Μπορείς να δημιουργήσεις όμορφες εικόνες με φθηνές κάμερες. Να ηχογραφήσεις τον ήχο, να μοντάρεις, να μιξάρεις και να διορθώσεις τα χρώματα από το σπίτι σου.

Ο κινηματογράφος του 20ου αιώνα είναι η αμερικανική μορφή τέχνης, όπως η τζαζ.

Μακάρι να μπορούσα να κάνω τα πάντα σε 3D.

Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν στερεοφωνική όραση, οπότε γιατί να μειώνουμε αυτό το πολύ, πολύ σημαντικό στοιχείο της ύπαρξής μας;

Δεν βλέπω τις ταινίες της Marvel. Έχω προσπαθήσει όμως, αλλά αυτό δεν είναι σινεμά. Ειλικρινά, όσο καλοφτιαγμένες κι αν είναι, με τους ηθοποιούς να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, αυτές τις ταινίες μπορώ να τις αντιμετωπίσω μόνο ως θεματικά πάρκα. Δεν είναι το σινεμά όπου οι άνθρωποι προσπαθούν να μεταφέρουν μια συναισθηματική, ψυχολογική εμπειρία σε άλλους ανθρώπους.

Σε κάθε ταινία υποφέρεις, αλλά σε κάποιες υποφέρεις πραγματικά.

Έχει ενδιαφέρον ότι το έγκλημα και η πολιτική διαφθορά θα είναι πάντα επίκαιρες θεματικές.

Όταν γυρίζω μία ταινία, είμαι το κοινό.

Η δουλειά μου είναι να κάνω το κοινό να ενδιαφερθεί για τις εμμονές μου.

Οι ταινίες αγγίζουν τις καρδιές μας, ξυπνούν το όραμά μας και αλλάζουν τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Μας ταξιδεύουν σε άλλα μέρη, ανοίγουν πόρτες και μυαλά. 

Οι ταινίες είναι οι αναμνήσεις της ζωής μας, πρέπει να τις κρατάμε ζωντανές.

Ο κινηματογράφος δεν αφορά μόνο αυτό που υπάρχει στο κάδρο, αλλά και αυτό που είναι απ’ έξω.

Οποιαδήποτε ταινία ή οποιαδήποτε δημιουργική προσπάθεια, ανεξάρτητα από το με ποιον συνεργάζεσαι, θεωρώ ότι είναι μια υπέροχη εμπειρία.

Η ποπ, mainstream μουσική διαμόρφωσε το soundtrack της ζωής μου.

Τώρα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε χρειάζεται να μιλάμε ο ένας στον άλλον, να ακούμε ο ένας τον άλλον και να καταλαβαίνουμε πώς βλέπουμε τον κόσμο. Ο κινηματογράφος είναι το καλύτερο μέσο για να το κάνουμε αυτό.

Πολύ συχνά γνώριζα ανθρώπους, που ενώ δεν είχαν καλή επικοινωνία μεταξύ τους, όταν πήγαιναν στο σινεμά, κατάφερναν να επικοινωνήσουν ουσιαστικά μέσω αυτού. 

Αν δεν παραπονιέμαι, δεν περνάω καλά.

Τα πιο απλά πράγματα είναι και τα πιο δύσκολα.

Δεν θα λυτρωθείς από τις αμαρτίες σου στην εκκλησία -αυτά είναι μαλακίες και το ξέρεις-, αλλά στους δρόμους, στο σπίτι. 

Ο κόσμος μας είναι τόσο γεμάτος με άχρηστες πληροφορίες, εικόνες, άχρηστες εικόνες, ήχους, που μοιάζει με κακοφωνία. Είναι μία τρέλα. Νομίζω ότι όποιος μπορεί να καθίσει μόνος του σε ένα δωμάτιο και να μην ανησυχεί για τίποτα και για κανέναν, είναι ευτυχισμένος άνθρωπος.

Υπήρξα μεγάλος συλλέκτης, εμμονικός και λαίμαργος με ό,τι σχετιζόταν με το σινεμά και τα βιβλία.

Θα μου άρεσε να περάσω έναν χρόνο ανενεργός και να διαβάσω. Να ακούω μουσική όποτε θέλω. Να περάσω χρόνο με φίλους. Γιατί όλοι φεύγουν. Οι φίλοι πεθαίνουν. Η οικογένεια φεύγει. Το πρόβλημα είναι ότι ο χρόνος είναι περιορισμένος και η ενέργεια το ίδιο. Και το μυαλό, φυσικά. Ευτυχώς, όχι η περιέργεια.

Όλη μου η ζωή είναι ταινίες και θρησκεία. Αυτό. Μην ψάχνεται τίποτα άλλο.