Ο Μίνως Ευσταθιάδης γράφει αστυνομικές ιστορίες που παγώνουν το αίμα
Τι σχέση έχει ένας πίνακας ζωγραφικής με εγκλήματα που ταξιδεύουν από τη Μονμάρτρη μέχρι την Αφρική; Ο 54χρονος συγγραφέας βάζει στην άκρη τη σανίδα του σερφ και ανοίγει τα χαρτιά του για το Κβάντι· ένα αστυνομικό που βουτά στα ανθρώπινα σκοτάδια.
- 20 ΑΠΡ 2021
«Θυμάσαι κάτι απ’ όσα διάβασε ο Τεοντόρ Ρίχτερ στο νεκροταφείο, κύριε Πάπας; Οτιδήποτε. Η παραμικρή λεπτομέρεια θα μπορούσε να μας βοηθήσει» διαβάζουμε σε μία από τις πολλές σκηνές γεμάτες αγωνία που έστησε ο Μίνως Ευσταθιάδης στο τελευταίο μυθιστόρημα. Τα στοιχεία που μπλέκονται μεταξύ τους είναι πολλά και πολύ ενδιαφέροντα. Ένας Ελληνογερμανός ντετέκτιβ. Γυναίκες που θυμίζουν ιέρειες βγαλμένες από κάποιον πρωτόγονο μύθο. Καλοντυμένοι Γάλλοι αστυνομικοί που δίνουν το βασίλειό τους για λίγη βότκα. Σέρβοι ιατροδικαστές που έχουν φάει τον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο με το κουταλάκι. Και η Αφρική σε κάθε πιθανή και απίθανη εκδοχή της – επικίνδυνα όμορφη και έτοιμη να κατασπαράξει τους πάντες και τα πάντα.
Ο Μίνως Ευσταθιάδης δεν έγραψε άλλο ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που μοναδικό ζητούμενο είναι η εξιχνίαση του δολοφόνου – όπως, δηλαδή, πολύ συχνά συνηθίζεται στον χώρο. Στο Κβάντι (εκδ. Ίκαρος) το παιχνίδι είναι πολύ σκληρό. Δεν είναι η ωμή βία εκείνη που κυριαρχεί αλλά η τρομερή ικανότητα των χαρακτήρων να βουτάνε στις πιο σκοτεινές λίμνες της ανθρώπινης ψυχής.
Τι έχει όμως να πει ο συγγραφέας για αυτό αλλά και για τον ντετέκτιβ Κρις Πάπας, ο οποίος σιγά-σιγά χαράζεται στο μυαλό του κοινού ως ένας από τους πιο σημαντικούς χαρακτήρες του νέου ελληνικού αστυνομικού;
Ο Μίνως Ευσταθιάδης, , ο οποίος είναι προτεινόμενος για το γαλλικό βραβείο Violeta Negra Occitanie 2021 για το Ο Δύτης, άφησε για λίγο τη σανίδα του σερφ και τη θάλασσα που τόσο αγαπά, για να απαντήσει στις ερωτήσεις μας. Ήταν εύστοχος, γλαφυρός και αιχμηρός – όπως, δηλαδή, είναι και τα βιβλία του.
Μίνως Ευσταθιάδης: «Ό,τι γράφεται με αίμα δε σβήνει»
Έχεις ταξιδέψει στην Αφρική;
Βρέθηκα τρεις φορές στην Αφρική. Ήταν ξεκάθαρο από την αρχή –για να μην πω από την πρώτη ώρα- πώς είναι ένας αλλιώτικος τόπος. Αναφέρομαι κυρίως στις χώρες κάτω από την υποσαχάρια ζώνη. Εκεί πέρα σχεδόν τίποτα δεν είναι εύκολο, και ταυτόχρονα όλα φαίνονται πιο αληθινά. Δε σε αφήνει σε ησυχία η Αφρική. Το στίγμα της υπάρχει παντού.
Στα τοπία που πολλές φορές θυμίζουν άλλους πλανήτες, στην απόλυτη ένδεια τόσων ανθρώπων, στις μουσικές και στον θόρυβο των δρόμων, σε ολόκληρες πόλεις που απλώνονται φτιαγμένες από πλαστικό και καλάμια, στα ακριβά σαφάρι για χαμογελαστούς τουρίστες, στην τυφλή βία που κρύβεται πίσω από στην επόμενη γωνία.
Προσωπικά, δε θα μπορέσω ποτέ να ξεχάσω την έρημο. Θυμίζει τόσο πολύ τη θάλασσα, μια θάλασσα ξεραμένη και νεκρή για εκατομμύρια χρόνια, μα έτοιμη να σε ρουφήξει ανά πάσα στιγμή.
Τι συνδέει την Καρδιά του σκότους του Joseph Conrad με τις σύγχρονες λογοτεχνικές αφηγήσεις για τη Μαύρη Ήπειρο;
Νομίζω πως ο Conrad κατόρθωσε να εισχωρήσει εκεί που πολλοί λένε πως θέλουν να φτάσουν, αλλά ελάχιστοι τολμούν. Στον σκληρό πυρήνα του ανθρώπου, δηλαδή του σκοταδιού. Υπάρχει μια θεμελιώδης σύγκρουση σε όλο το έργο του: ο πρωτογονισμός των αυτοχθόνων απέναντι την απληστία του δυτικού πολιτισμού. Μια μάχη που ήταν -φυσικά- εκ προοιμίου χαμένη.
Πρέπει να παραδεχτούμε ότι 120 χρονιά μετά την προφητική ελεγεία του Conrad, η Αφρική έχει καταλήξει στον απόλυτο πάτο του πλανήτη. Επόμενο δεν ήταν να επηρεάσει κυριολεκτικά όποιον αποφάσιζε να γράψει για τη Μαύρη ήπειρο;
ΚΒΑΝΤΙ
Η πλοκή αλλά και η κεντρική ιδέα πίσω από το Κβάντι είναι τουλάχιστον ευρηματική. Πώς κατέληξες σε αυτήν;
Στο Κβάντι συναντήθηκαν δύο ιστορίες. Η μία τελειώνει με το πτώμα ενός αγνώστου στους δρόμους της Μονμάρτης και η άλλη αρχίζει με μια εξαφανισμένη φυλή στην άκρη της ερήμου Καλαχάρι. Επί της ουσίας, είναι ένας κύκλος γύρω από το ίδιο μήνυμα: ό,τι γράφεται με αίμα δε σβήνεται.
Δεν έχω ακριβώς καταλάβει πώς κατέληξα εκεί. Συχνά η μυθοπλασία οδηγεί σε άγνωστα σημεία και αυτό είναι το συναρπαστικότερο κομμάτι της διαδρομής. Ίσως, να οφείλονται όλα στην Αφρική αφού δεν είναι επινοημένα όλα όσα έχω γράψει. Ένα μεγάλο κομμάτι του Κβάντι αναφέρεται σε πραγματικά περιστατικά. Και έχω την ελπίδα πως, αν κάποιος το διαβάσει, θα μαντέψει σε ποια αλήθεια αναφέρομαι.
«Δεν μπορούσε να φανταστεί κανείς τι έκανε για να φτάσει ως εκεί. Πόσους εξαγόρασε, πόσους έκλεψε, πόσους εκβίασε, πόσους γάμησε, τι δοκίμασε». Τελικά, υπάρχει κάποιο όριο που δεν μπορεί να ξεπεράσει ο άνθρωπος;
Όλες οι φιλοσοφίες που μιλάνε για κάποια γενικευμένη ανθρώπινη ηθική έχουν αποδειχθεί κακόγουστα ανέκδοτα. Κάθε μέρα, κάθε στιγμή, η καταγεγραμμένη Ιστορία αποδεικνύει ότι δε γνωρίζουμε απολύτως κανένα όριο. Το πιο αστείο απ’ όλα, είναι ότι αυτή η άπληστη μαϊμού που φοράει το πρόσωπό μας, θα καταστρέψει ολοκληρωτικά τον ίδιο τον πλανήτη που τη φιλοξενεί. Το ξέρει ήδη πολύ καλά, και όμως… Αυτή συνεχώς επιταχύνει τον ρυθμό της: business as usual.
Οι χαρακτήρες στα κείμενά σου ταξιδεύουν σε όλον τον πλανήτη. Πώς είναι η ζωή στην ελληνική επαρχία για ένα συγγραφέα που ασχολείται με τον windsurfing;
Υπάρχει μια θεωρία που λέει πως τελικά γράφουμε γι’ αυτό που είμαστε. Στην περίπτωσή μου γράφω σχεδόν πάντα για ανθρώπους που διασχίζουν σύνορα, για όσους θέλουν ή προσπαθούν να ξεφύγουν. Από τι; Αυτό ίσως και να μην παίζει τόσο σημαντικό ρόλο.
Όλοι μιλούν για τη σημασία της μάχης. Εγώ πιστεύω στη σημασία της αποφυγής της μάχης. Όχι, γιατί φοβάμαι να χάσω, μα γιατί πολλές φορές η μάχη «δεν είναι δική μου». Τότε λοιπόν, μου φαίνεται χίλιες φορές προτιμότερη η φυγομαχία.
Ζω σ’ ένα μικρό χωριό, ακριβώς μπροστά στη θάλασσα – εκεί απλώνεται ο δικός μου παράδεισος. Και φυσικά ταξιδεύω όσο περισσότερο μπορώ.
Πόσο σημαντικός θεωρείς ότι είναι ο ρυθμός για ένα μυθιστόρημα; Υπάρχουν κάποιοι συγγραφείς που σε έχουν επηρεάσει σε αυτόν τον τομέα;
Αισθάνομαι πως ο ρυθμός είναι εξίσου σημαντικός με τη γλώσσα. Κάθε κείμενο έχει (ή μάλλον: οφείλει να έχει) τη δική του μουσικότητα. Δεν ξέρω ποιοι συγγραφείς με έχουν επηρεάσει. Ξέρω μόνο σε ποιους επιστέφω συνεχώς: Αισχύλο, Θουκυδίδη, Poe, Rimbaud, Kafka, Bulgakov, Καβάφη, Cortasar, Καραπάνου, Bernhard, Χειμωνά, Burroughs, Bolanio.
Πώς ένιωσες όταν έμαθες ότι Ο Δύτης (εκδ. Ίκαρος) θα κυκλοφορήσει στα Γαλλικά;
Κάθε μετάφραση είναι ένα σπάνιο δώρο για τον συγγραφέα. Χάρηκα σαν μικρό παιδί, ίσως επειδή αγαπώ τη Γαλλία. Ήθελα να μπω σ’ ένα βιβλιοπωλείο (στο Παρίσι, κατά προτίμηση) και να ζητήσω το βιβλίο μου. Δυστυχώς, δεν το έχω κάνει ακόμα.
«Ένας φίλος δικηγόρος υποστηρίζει ότι καλό είναι να πίνουμε από το πρωί, γιατί οι γέφυρες καλό είναι να καίγονται από το πρωί». Τι δουλειά έχει το (πετυχημένο) χιούμορ σε μία τόσο σκληρή ιστορία;
Το χιούμορ είναι το δυνατότερο όπλο μας σ’ αυτό τον πλανήτη. Πρέπει να το κουβαλάμε παντού και πάντα – καλύτερα στην κωλότσεπη. Και μάλιστα, όσο σκληραίνουν οι καταστάσεις, τόσο πιο απαραίτητο αποδεικνύεται.
Το τέλος του Κβάντι παγώνει το αίμα στον αναγνώστη. Πόσο βαθύ είναι το σκοτάδι που επικρατεί πίσω από την κουρτίνα των ανθρώπινων κοινωνιών;
Έχουμε δημιουργήσει μια πραγματικότητα που ξεπερνάει κάθε φαντασία. Ας προσπαθήσουμε -για παράδειγμα- να φανταστούμε την τρομακτικότερη περιγραφή ενός βιβλίου, την αποκρουστικότερη σκηνή μιας ταινίας. Ε, λοιπόν, βάζω στοίχημα πως κάποιος άνθρωπος έχει κάνει κάτι ακόμα χειρότερο – στ’ αλήθεια. Η φρίκη αποτελεί ανθρώπινο δημιούργημα.
Να περιμένουμε και άλλες ιστορίες με πρωταγωνιστή τον Ελληνογερμανό ντετέκτιβ Κρις Πάπας μετά το Κβάντι;
Ελπίζω κι εγώ να μην με ξεχάσει ο Κρις Πάπας. Έχει αρχίσει να γίνεται πιο αγαπητός από μένα και να κάνει περισσότερα ταξίδια.
