Ο Phil Jackson δεν ήταν πάντα ζεν. Κάποιες φορές γινόταν κάθαρμα

O Phil Jackson κατάφερε να βγει 11 φορές πρωταθλητής NBA στην καριέρα του ως προπονητής. Έξι φορές με τους Bulls του Air Jordan και πέντε με τους Lakers του αδικοχαμένου Kobe. Έντεκα ολόχρυσα δαχτυλίδια, τόσα πολλά δηλαδή που δε χωρούν πια στα δάχτυλα των χεριών του.

O γεννημένος  στη Μοντάνα πριν από 75 χρόνια Jackson έφερε πολύ διαφορετικά διδάγματα στο παρκέ. Έχοντας ζήσει τη flower-power επανάσταση των 70s δεν ήταν ακριβώς ο προπονητής που είχε συνηθίσει ο μαγικός κόσμος του NBA. Αλήθεια, ποιος άλλος head coach διάβαζε τα διδάγματα των Ινδιάνων και έκανε ζεν διαλογισμό;

Μπορεί από έξω ο Phil Jackson να φαινόταν με ένα sui generis τύπο που λάτρευε την ηρεμία, από μέσα όμως ήταν ένας σκληρός winner – ακριβώς όπως και οι καλύτεροι παίκτες που προπονούσε. Οι ιστορίες που έχει να διηγηθεί από τα αποδυτήρια και τα τελευταία λεπτά των αγώνων είναι πραγματικά θρυλικές.

Έτσι, ο άνθρωπος που άφησε όσο κανείς άλλος το στίγμα του στο NBA έρχεται τώρα να μοιραστεί τη γνώση που αποκόμισε μέσα από ένα βιβλίο 344 σελίδων.

Το 11 δαχτυλίδια που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός είναι η προσωπική μαρτυρία του Phil Jackson για το πώς ακριβώς κέρδισε τα πάντα στο ίσως πιο ανταγωνιστικό πρωτάθλημα του πλανήτη. Ή πιο απλά: το δικό του μανιφέστο για έναν διαφορετικό τρόπο ηγεσίας που θεωρεί την ψυχολογική ενότητα ως το πιο αξιόμαχο χαρακτηριστικό μίας ομάδας..

Ακολουθούν δύο κεφάλαια του βιβλίου που υπογράφει ο θρυλικός προπονητής με τη βοήθεια του συγγραφέα Hugh Delehanty. Μερικές λέξεις που δίνουν μία μικρή γεύση από ένα τεράστιο μυαλό.

Προδημοσίευση: 11 Δαχτυλίδια, Phil Jackon

Να κοιτάζεις το πνεύμα και όχι το ταμπλό

Ο γκουρού της διαχείρισης προσωπικοτήτων Steven Corey διηγείται μια παλιά γιαπωνέζικη ιστορία σχετικά με έναν πολεμιστή σαμουράι και τους τρεις γιους του. Επιθυμώντας να τους διδάξει τη δύναμη της ομαδικής συνεργασίας, ο σαμουράι έδωσε στον καθέναν ένα τόξο και τους ζήτησε να το σπάσουν στα δύο. Ήταν πανεύκολο και όλοι οι γιοι το έκαναν με ευκολία. Τότε ο σαμουράι τούς ζήτησε να κάνουν το ίδιο με μια δέσμη που την αποτελούσαν τρία τόξα δεμένα μεταξύ τους. Κανένας τους δεν μπόρεσε να τη σπάσει. «Αυτό είναι το μάθημά σας», τους είπε ο σαμουράι. «Εάν ενωθείτε οι τρεις σας, δε θα νικηθείτε ποτέ».

Η παραβολή μιλάει για τη δύναμη μιας ομάδας της οποίας κάθε μέλος θυσιάζει την προσωπική του ευημερία για το κοινό καλό. Όταν ένας παίκτης αποφεύγει να εκβιάζει καταστάσεις ή να επιβάλλει την προσωπικότητά του στους υπόλοιπους, τα αθλητικά του χαρίσματα βγαίνουν στην επιφάνεια σε υπερθετικό βαθμό. Χωρίς να υπερβαίνει τα όρια των φυσικών του δυνατοτήτων, παραδόξως ενεργοποιεί μεγαλύτερη δυναμική. Η ομάδα καμουφλάρει τις αδυναμίες της μέσα από την προσωπική υπέρβαση των μελών της. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, το όλον αρχίζει και γίνεται ισχυρότερο από το άθροισμα των δυνάμεων που το απαρτίζουν.

Για παράδειγμα, είχαμε στους Lakers έναν παίκτη στον οποίο άρεσε να κυνηγάει τις αδέσποτες μπάλες στην άμυνα. Εάν το μυαλό του ήταν περισσότερο στο σκοράρισμα παρά στα κλεψίματα, δε θα ήταν αρκετά καλός σε καμία από τις δύο αποστολές. Όταν όμως αφοσιώθηκε στην αμυντική αποστολή, οι συμπαίκτες του φρόντιζαν να τον καλύπτουν στην άλλη άκρη του γηπέδου, διότι ενστικτωδώς γνώριζαν τι σκόπευε να κάνει ανά πάσα στιγμή. Αίφνης, κάθε παίκτης βρήκε τον ρυθμό του και η ομάδα βελτιώθηκε.

Είναι αξιοσημείωτο στο παραπάνω παράδειγμα ότι οι υπόλοιποι αθλητές δεν είχαν μελετήσει την αγωνιστική συμπεριφορά του συμπαίκτη τους. Με κάποιον μυστηριώδη τρόπο, διαισθάνονταν τι επρόκειτο να συμβεί την επόμενη στιγμή και προσάρμοζαν ανάλογα το δικό τους παιχνίδι, αντιδρώντας με το ένστικτο. Δεν υπήρχε κάτι το εξωσωματικό σε όλο αυτό.

Οι περισσότεροι προπονητές δένονται κόμπο από το άγχος τους σχετικά με την τακτική, αλλά εγώ προτιμώ να στρέφω την προσοχή μου στην πνευματική αρμονία της ομάδας. Ο Michael Jordan έλεγε ότι του άρεσε η υπομονή με την οποία –βάσει κοσμοθεωρίας– χειριζόμουν τα τελευταία λεπτά των αγώνων. Το ίδιο χαρακτηριστικό είχε και ο προπονητής του στο κολέγιο, ο Dean Smith.

Δεν ήταν κάποιου είδους θεατρινισμός αυτή η τακτική. Η αυτοπεποίθησή μου πολλαπλασιαζόταν όταν καταλάβαινα ότι στην ομάδα υπήρχε το κατάλληλο πνεύμα και ότι οι παίκτες βρίσκονταν στο ίδιο μήκος κύματος. Με αυτό το εφόδιο, οι πιθανότητες για τη νίκη ήταν με το μέρος μας.

Κάποιες στιγμές πρέπει να πίπτει ράβδος

Στην πιο αυστηρή μορφή του ζεν, παρατηρητές επιτηρούν την αίθουσα του διαλογισμού, καταχερίζοντας με μια πλατιά ξύλινη βέργα εκείνους που χαζεύουν ή που τους παίρνει ο ύπνος. Αυτή η πράξη αφύπνισης δε θεωρείται τιμωρία. Η βέργα ονομάζεται «κεϊσάκου» και συχνά αναφέρεται ως «το ματσούκι της συμπόνιας». Σκοπός του χτυπήματος είναι να αναζωογονηθεί ο διαλογιζόμενος και να επανέλθει με διαύγεια στις απαιτήσεις της στιγμής.

Δεν έχει τύχει να ανεμίσω «κεϊσάκου» στην προπόνηση, αν και μερικές φορές θα ήθελα να έχω ένα εύκαιρο. Σκαρφίστηκα όμως κάποια άλλα κόλπα για να ξυπνάω τους παίκτες και να αυξάνω τον δείκτη της εγρήγορσης. Κάποτε ανάγκασα τους Βulls να προπονηθούν με απόλυτη σιωπή. Μια άλλη φορά τούς έβαλα να παίξουν διπλό με σβηστά τα φώτα. Μου αρέσει να προκαλώ αναστάτωση και να κάνω τους παίκτες να ψάχνονται. Όχι επειδή θέλω να κάνω τη ζωή τους μαρτύριο, αλλά για να τους προετοιμάσω για το αναπόφευκτο χάος που προκύπτει τη στιγμή που ξεκινάει ένας αγώνας.

Ένα από τα αγαπημένα μου τεχνάσματα ήταν να μοιράζω τους παίκτες σε δύο πεντάδες με μεγάλη διαφορά δυναμικότητας μεταξύ τους και να επιτρέπω στην πιο αδύναμη να παίζει άμυνα χωρίς να καταλογίζονται φάουλ. Στόχος μου ήταν να δω πώς θα αντιδρούσαν οι παίκτες της ισχυρής ομάδας στην άδικη διαιτησία, όταν όλα τής πήγαιναν στραβά και βρισκόταν να χάνει με 30 πόντους διαφορά. Αυτό το τρικ έκανε τον Jordan έξω φρενών. Δεν άντεχε την ήττα ούτε καν σε παιχνίδι εξ ορισμού στημένο.

Ένας από τους παίκτες με τους οποίους ήμουν πολύ αυστηρός ήταν ο φόργουορντ των Lakers Bill Walton. Μερικές φορές έπαιζα μαζί του παιχνίδια του μυαλού, ώστε να συνηθίσει στο στρες και στις συνθήκες πίεσης. Κάποτε τον υπέβαλα σε μια σειρά από ασκήσεις που δοκίμαζαν τα νεύρα, ώστε να ζυγίσω την αντίδρασή του όταν πλησίαζε στα όρια.

Κατόπιν κάθισα μαζί του και του είπα: «Ξέρω ότι θέλεις να γίνεις προπονητής στο μέλλον. Συμφωνώ ότι έχεις τις δυνατότητες, αλλά το κοουτσάρισμα δεν είναι μόνο παιχνίδια και χαρές. Όσο καλό παιδί και αν είσαι, πρέπει πότε-πότε να φέρεσαι σαν κάθαρμα. Εάν νιώθεις την ανάγκη να γίνεσαι αρεστός, δεν κάνεις για αυτή τη δουλειά».