Ο ράφτης του Παναμά ήταν τελικά λογιστής σε offshore εταιρεία

“Το πιο ακατανόητο πράγμα στον κόσμο είναι ο φόρος εισοδήματος”, είχε διαπιστώσει ο Άλμπερτ Αινσταιν. Το ίδιο ακατανόητο φαίνεται ότι φαίνεται σε μερικούς από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο οι οποίοι για να αποφύγουν την φορολογία του εισοδήματός τους στην χώρα του, κατέφυγαν στην λύση που όλοι ξέρουν αλλά κανείς δεν μιλάει.

Offshore εταιρείες σε φορολογικούς παραδείσους. Κανείς δεν μιλούσε μέχρι που κυκλοφόρησαν τα Panama Papers. Πρωθυπουργοί, επιχειρηματίες, πρόεδροι κρατών, σείχηδες, ποδοσφαιριστές, σκηνοθέτες, ηθοποιοί και πολλοί ακόμα που το όνομά τους βρίσκεται στην λίστα του Forbes, όλοι στα αρχεία μιας εταιρείας με έδρα τον Παναμά.

Τι είναι τα Panama Papers;

Είναι τα αρχεία του δικηγορικού γραφείου Mossack Fonseca του Παναμά, συνολικού όγκου 2,6 terrabytes. Μοιάζει τεράστιο σαν μέγεθος και είναι. Πρόκειται για την μεγαλύτερη διαρροή εγγράφων όλων των εποχών. Το αποτέλεσμα της έρευνας που είχε σαν πυλώνα της την Διεθνή Κοινοπραξία  Ερευνητικών Δημοσιογράφων – International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) ήταν σοκαριστικό. Ανάμεσα στα ονόματα των δικαιούχων των εταιρειών βρέθηκαν 12 νυν και πρώην αρχηγοί κρατών, 128 πολιτικοί, 29 δισεκατομμυριούχοι και πολλοί άλλοι. Μέσι, Πούτιν, Ντέιβιντ Κάμερον, Πέδρο Αλμοδοβάρ, ο πρωθυπουργός της Ισλανδίας, Έλληνες όπως ο Χάρης Παπασταύρου μέχρι και μέλη της FIFA. Τα έγγραφα αναφέρονται στην περίοδο 1977-2015 και περιέχουν πληροφορίες για την ίδρυση 214.488 υπεράκτιων και εικονικών εταιρειών που σχετίζονται με 14.513 ανθρώπους σε 200 χώρες ανά τον κόσμο.

Η πορεία των αρχείων

“Welcome to Panama, Casablanca without heroes” Harry Pendel, ή αλλιώς “Ο Ράφτης του Παναμά”

Τα 11 εκατομμύρια αρχεία της Mossack Fonseca με έδρα τον Παναμά διέρρευσαν στην γερμανική εφημερίδα Sueddeutsche Zeitung η οποία με την σειρά της τα μοιράστηκε με την ICIJ. Η ανεξάρτητη αυτή κοινοπραξία δημιούργησε ένα παγκόσμιο δίκτυο δημοσιογράφων για να ερευνήσουν την υπόθεση. 400 δημοσιογράφοι 109 μέσων ενημέρωσης σε 76 χώρες συνεργάστηκαν για να βγάλουν άκρη στον τεράστιο λαβύρινθο των offshore εταιρειών. «Από όσα γνωρίζουμε πρόκειται για τη μεγαλύτερη διαρροή πάνω στην οποία εργάστηκαν ποτέ δημοσιογράφοι», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γερμανός δημοσιογράφος Μπαστιάν Ομπερμάγιερ, ρεπόρτερ της ερευνητικής ομάδας της  Suddeutsche Zeitung και μέλος της ICIJ. Το όνομα του ατόμου που αρχικά προμήθευσε τα αρχεία παραμένει άγνωστο. Το “βαθύ λαρύγγι” αναφέρεται παντού σαν ανώνυμη πηγή και κανείς δεν ξέρει τίποτα για την ταυτότητά του. Λέγεται ότι θορυβήθηκε από τα όσα είδε στα αρχεία. Βέβαια όλο αυτό άρχισε σαν ένα κύμα το οποίο κατέληξε να είναι ολόκληρο τσουνάμι. Είναι σαφές ότι το άτομο φοβάται για την ζωή του αφού ονόματα πανίσχυρων οικονομικών και όχι μόνο οντοτήτων βρίσκονται στην λίστα.

Τι είναι οι offshore εταιρείες

Οι offshore τραπεζικοί λογαριασμοί και εταιρείες βρίσκονται εκτός της χώρας διαμονής-φορολόγησης του εκάστοτε δικαιούχου. Συνήθως επιλέγονται “φορολογικοί παράδεισοι”, δηλαδή χώρες με πολύ χαμηλή φορολογία αλλά και εχεμύθεια των συναλλαγών. Όπως συμβαίνει στην περίπτωση του προέδρου της Ρωσίας, την εταιρεία δεν την ιδρύουν οι ίδιοι αλλά φιλικά ή συγγενικά πρόσωπα του ατόμου που επιθυμεί να αποκρύψει εισόδημα. Το όνομα Πούτιν δεν αναφέρεται πουθενά στις λίστες και τα αρχεία, παρ’ όλα αυτά τεράστια ποσά δισεκατομμυρίων ανήκουν σε άτομα του στενού του κύκλου, συνεργατών και φίλων του. Οι offshore εταιρείες χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο για την απόκρυψη χρημάτων και συναλλαγών από τα εθνικά τραπεζικά συστήματα, για την αποφυγή ελέγχων από τις αρμόδιες αρχές και για τη μη εκπλήρωση φορολογικών υποχρεώσεων. Κοινώς είναι ένας νόμιμος τρόπος φοροδιαφυγής. Καλά άκουσες. ΕΙΝΑΙ ΝΟΜΙΜΟ.

“Το βασικό πρόβλημα δεν βρίσκεται σε ενδεχόμενες παρανομίες κάποιων εκ των εμπλεκομένων, αλλά στο γεγονός ότι η μεγάλη πλειονότητά τους λειτουργούσε εντελώς νόμιμα”, Μπάρακ Ομπάμα

Νομικά, η διατήρηση offshore εταιρειών είναι απολύτως νόμιμη. Στους κυριότερους φορολογικούς παραδείσους περιλαμβάνονται τρεις πολιτείες των ΗΠΑ (Ντελαγουέαρ, Νεβάδα, Γουαϊόμινγκ που είναι και ο λόγος που είναι ελάχιστα τα ονόματα των Αμερικανών που αναφέρονται στα Panama Papers), η Ολλανδία και νησιά της Βρετανίας. Ακόμα στους φορολογικούς παραδείσους συγκαταλέγονται και χώρες της Ευρώπης με μπροστάρη το Λουξεμβούργο, όπου γνώρισε την αποθέωση του ως φορολογικό παράδεισο επί πρωθυπουργίας του σημερινού προέδρου της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Όταν τον Νοέμβριο του 2014 ξέσπασε το σκάνδαλο των LuxLeaks (πάλι από την  ICIJ) η λύση ήταν απλά να χαθεί το θέμα στην γνωστή γραφειοκρατική δύνη. Άλλωστε ήταν απόλυτα φυσιολογικό ότι 1.600 εταιρείες είχαν σαν έδρα την ίδια διεύθυνση.

Συνήθως όμως οι offshore εταιρείες συνδέονται άμεσα με “ξέπλυμα χρήματος” και παράνομες πράξεις. Ο χρηματοπιστωτικές συναλλαγές που εκτίθενται στα έγγραφα δεν είναι παράνομες αυτές καθαυτές αλλά σύμφωνα με τους δημοσιογράφους της ICIJ η πρωτοφανής σε μέγεθος διαρροή αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο «το μαύρο χρήμα κυκλοφορεί μέσω του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, αναπαράγοντας το  έγκλημα και αδειάζοντας τα εθνικά δημόσια ταμεία από τα φορολογικά έσοδα». Σύμφωνα με τον Economist, το 8% του παγκόσμιου πλούτου βρίσκεται σε κεφάλαια που έχουν δηλωθεί σε λογαριασμούς τέτοιου είδους εταιρειών.

«Οι περισσότερες από τις υπηρεσίες που παρέχονται από τη βιομηχανία των υπεράκτιων εταιρειών είναι νόμιμες» – αναφέρεται στην έκθεση της ICIJ  – «αλλά τα έγγραφα δείχνουν ότι τράπεζες, νομικές εταιρείες και λοιποί εμπλεκόμενοι  δεν τήρησαν όλες τις νομικές διατάξεις οι οποίες διασφαλίζουν ότι οι πελάτες τους δεν εμπλέκονται σε εγκληματικές δραστηριότητες και υποθέσεις φοροδιαφυγής και πολιτικής διαφθοράς. Τα έγγραφα αποκαλύπτουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, οι μεσάζοντες υπεράκτιων εταιρειών προστάτεψαν τους ίδιους και τους πελάτες τους αποκρύπτοντας ύποπτες συναλλαγές ή παραποιώντας επίσημα αρχεία».

Στην λίστα των Panama Papers αναφέρονται 33 άτομα τα οποία σύμφωνα με τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ εμπλέκονται σε παράνομες δραστηριότητες. Βαρόνοι ναρκωτικών, τρομοκρατικές οργανώσεις, ακόμα και  δικτατορικά καθεστώτα όπως εκείνο της Βόρειας Κορέας. Τις περισσότερες φορές οι διαχειριστές των εταιρειών αυτών δεν γνωρίζουν ποιών λεφτά διαχειρίζονται κάτι που ανέφερε και ο Ραμόν Φονσέκα προς υπεράσπιση της εταιρείας του.

“Δεν ευθυνόμαστε για τις δραστηριότητες των εταιρειών που ιδρύουμε. Οι υπηρεσίες που προσφέρουμε δεν είναι απόλυτα κατανοητές από το ευρύ κοινό και δυστυχώς πολλά άρθρα βοηθούν στο να μεγαλώνει αυτή η σύγχυση. Τα δεδομένα είναι τα εξής: κανένα από τα αρχεία που έχουν υποκλαπεί δεν αποδεικνύει ότι προβήκαμε σε παράνομες δραστηριότητες ή πράξεις. Αυτό είναι εύκολα κατανοητό από την παγκόσμια φήμη που έχουμε καταφέρει να χτίσουμε τα τελευταία σαράντα χρόνια κάνοντας δουλειές εδώ στον Παναμά. Όπως είναι λογικό κανείς δεν θέλει να του κλέβουν την ιδιοκτησία και θα καταφύγουμε στην δικαιοσύνη για το συμβάν της υποκλοπής”.

Η κυβέρνηση του Χουάν Κάρλος Βαρέλα, προέδρου του Παναμά έκανε ξεκάθαρη την δέσμευσή της ότι θα συνεργαστεί σε οποιαδήποτε έρευνα πραγματοποιηθεί εξαιτίας της διαρροής των εσωτερικών εγγράφων της παναμαϊκής νομικής εταιρείας. Σε αυτό το πλαίσιο έγινε έφοδο στα γραφεία της εταιρείας στο Ελ Σαλβαδόρ μετά από πληροφορίες ότι ετοίμαζε μετακόμιση.

Αν αναρωτιέσαι τι βήματα χρειάζονται για να ξεπλύνεις και εσύ τα χρήματά σου, τότε διάβασε το παράδειγμα του προέδρου Πούτιν.

Το μεγαλύτερο σκάνδαλο που αποκαλύφθηκε στην ιστορία της δημοσιογραφίας αφορά για ακόμη μια φορά μαύρο χρήμα και offshore εταιρείες. Αποτελεί την 4η μεγάλη αποκάλυψη της ICIJ μετά τα LuxLeaks, ChinaLeaks και τα SwissLeaks. Το θέμα που προκύπτει όμως είναι άλλο. Γιατί μετά από τότες αποκαλύψεις δεν έχει αλλάξει τίποτα παρα μόνο το μέγεθος των αρχείων που βγαίνουν κάθε φορά στην επιφάνεια, το οποίο και αυξάνεται εκθετικά. Ίσως γιατί η βούληση που χρειάζεται βρίσκεται στα χέρια των ανθρώπων που βλέπουν το όνομά τους ανάμεσα σε εκείνα που πρέπει να κυνηγήσουν.

Ποτέ κανένας λύκος δεν κυνήγησε την ουρά του.