Το πρώτο πράγμα που πρόσεξα ήταν τα trending topics στο twitter. Λίγα λεπτά μετά την είδηση του θανάτου του, οι δέκα θέσεις που συνήθως καταλαμβάνονται από ένα σχιζοφρενικό συνδυασμό πολιτικών λέξεων-κλειδιά ή/και σαχλών hashtags για τους One Direction, ξαφνικά ήταν γεμάτες με ταινίες και ρόλους και ατάκες του.

Υποθέτω στην εποχή των social media αυτό είναι το αντίστοιχο του να κυκλοφορείς στο δρόμο όταν συμβεί κάτι κοσμοϊστορικής σημασίας και όλοι να μιλούν για αυτό. Ο Ρόμπιν Γουίλιαμς ήταν από αυτά τα πρόσωπα που ένιωθες πως ήταν διαρκώς εκεί, και που αρκετές φορές ένιωθες να σε πνίγουν με την εμφατική περσόνα τους (δοκίμασα να δω το “Crazy Ones”, την περσινή επιστροφή του στην τηλεόραση, δεν άντεξα) γι’αυτό και δεν είναι εύκολο να σταματήσεις και να εκτιμήσεις τη σημασία τους.

Όταν μάθαμε πως ο Ρόμπιν Γουίλιαμς πέθανε, ήταν σαν για μια στιγμή ο κόσμος να σταμάτησε. Έστειλα μήνυμα στον αδερφό μου, με τον οποίον έχουμε δει μαζί το “Αλαντίν” πόσες; 12; 16; Χίλιες; φορές, και καταλήξαμε πως πρέπει να το ξαναδούμε “για εκατομμυριοστή φορά”. Και μετά, ήταν αυτά τα trending topics. Ήταν όντως λες και ο κόσμος είχε σταματήσει: Δεν υπήρχε κάτι άλλο. Μόνο ο Ρόμπιν Γουίλιαμς και οι φαινομενικά αμέτρητοι σημαδιακοί ρόλοι του.

Γιατί αυτό είναι το θέμα. Πρόσεξε αυτό που λέει αυτός:

Δεν είναι απλά οι πολλοί διαφορετικοί ρόλοι-ορόσημα. (Αν και είναι κι αυτό. Η καθαρή ποσότητα είναι απίστευτη. Μπορείς να κόψεις την καριέρα του Γουίλιαμς σε 5-10 ξεχωριστές καριέρες και πάλι θα ήταν η κάθε μία τους τεράστια.) Είναι το χρονικό άπλωμά τους. Ξεκινούν από τα τέλη του ‘70 και φτάνουν μέχρι, λίγο ως πολύ, το τώρα. Δεν υπάρχει ιδιαίτερη κοιλιά. Ο Γουίλιαμς δεν εξαφανίστηκε ποτέ, δεν χρειάστηκε κάποιον Ταραντίνο να τον επαναφέρει στο προσκήνιο. Απλά δεν σταμάτησε ποτέ να είναι εκεί, με τα καλά του και τα κακά του.

Κάθε χρονιά με κάποιον επικό του ρόλο θα δεις να έχει γυρίσει και κάποια ταινία που δεν του άξιζε- η φιλμογραφία του έχει μεγάλο ποσοστό από μετριότητες, αλλά αυτό είναι συνεπές με την ιδιοσυγκρασία του ηθοποιού, όσο μπορούμε να προσποιηθούμε πως έχουμε ιδέα ποιος ήταν στ’αλήθεια ένας άνθρωπος που γνωρίσαμε μόνο από τα μαγευτικά, ξεκαρδιστικά, συγκινητικά ψέμματά του, που μας μεγάλωσαν μπροστά σε μια οθόνη.

AP Photo

Γιατί συνεπές; Ο Γουίλιαμς δε μου φαινόταν ποτέ ως ο άνθρωπος που θα καθόταν με ψυχραιμία να ζυγίσει πράγματα. Ώρες-ώρες έμοιαζε αγνό ένστικτο. Όλη το σύνολο έργο του μοιάζει με μια αποκομμένη στιγμή κωμικής έκρηξής του: Γεμάτο διάσπαρτα, ξεκομμένα στοιχεία που με κάποιο τρόπο βγάζουν νόημα το ένα δίπλα στο άλλο. Δίχως διαλείμματα, δίχως ανάσες, μόνο μια ασταμάτητη ανάγκη να πετάει πράγματα στην οθόνη. (“Τι κάνω εδώ; Έχω καριέρα!”, αστειεύεται σε μια από τις αγαπημένες μου στιγμές του, όταν εμφανίστηκε στο κωμικό σόου αυτοσχεδιασμών “Whose Line Is It Anyway?”)

Σκέψου, φυσικά, την φωνητική του ερμηνεία ως Τζίνι στον “Αλαντίν”, την κορυφαία του κωμική στιγμή: Για τις ανάγκες αυτού του ρόλου δημιούργησε εκεί, επί τόπου την ώρα της ηχογράφησης, δεκάδες χαρακτήρες αυτοσχεδιάζοντας αστεία, προφορές, αναφορές, ατάκες. Και στη συνέχεια οι animators δούλεψαν πάνω στη ξέφρενη ερμηνεία του. Ομοίως, υπάρχει ο θρύλος που λέει πως τα σενάρια για το σίτκομ “Mork & Mindy” (που τον έβαλε στο χάρτη, στα τέλη των ‘70s που έκανε πρεμιέρα), συχνά είχαν φράσεις του στυλ “Mork does his thing”, περιμένοντας από τον Γουίλιαμς να αυτοσχεδιάσει και να γεμίσει τα κενά.

Στην οντισιόν για τον ρόλο του Μορκ, ο τότε άγνωστος κωμικός (που είχε παρατήσει τις ερμηνευτικές του σπουδές για να εστιάσει στο stand-up) μπήκε στην αίθουσα όπου του ζητήθηκε από τον παραγωγό Γκάρι Μάρσαλ να καθίσει στην καρέκλα. Ο Γουίλιαμς κάθισε πάνω στο κεφάλι του και ο Μάρσαλ του έδωσε τον ρόλο αμέσως, δηλώνοντας: “Ήταν ο μόνος εξωγήινος που έκανε οντισιόν για τον ρόλο.” Σε μια σαφή, στεγνή οδηγία, ο Γουίλιαμς είδε ένα κενό, και το γέμισε με έναν παλαβό αυτοσχεδιασμό.

AP Photo/Reed Saxon

Αυτό κάνει -έκανε, απίστευτο ακόμα μου φαίνεται- επί 35 χρόνια καριέρας ο Ρόμπιν Γουίλιαμς. Γέμιζε τα κενά. Τα κενά τα δικά του (επειδή τίποτα δεν μας δίνει κίνητρο να δημιουργούμε όσο το ασταμάτητο κυνήγι των ελλείψεων και των δαιμόνων μας) ή τα κενά της οθόνης. Έχω παρακολουθήσει πολλούς κωμικούς στη ζωή μου, και κανείς δεν έβγαζε τέτοια μανία στην εκτόξευση αστείων, κανείς δεν έβγαζε ένα τέτοιο σχεδόν υπαρξιακό άγχος όπως ο Γουίλιαμς καθώς έφτιαχνε επιβλητικούς όσο και ετοιμόρροπους πύργους αστείων στιβαγμένων το ένα πάνω στο άλλο δίχως σχέδιο ή σκοπό. Μπορούσε να σε κολλήσει στον τοίχο με ένα ρεσιτάλ του όπως κανείς.

Ίσως γι’αυτό και να ήταν καλός όσο ελάχιστοι στο να εκμεταλλεύονται τις αληθινές σιωπές, τα αληθινά κενά, στους ουκ ολίγους δραματικούς του ρόλους. Ο Γουίλιαμς μπορούσε να με θλίψει εξίσου με ένα μελαγχολικό του βλέμμα όσο να με απογειώσει με ένα φρενήρες one man show του. Στη διάρκεια της καριέρας του ήταν λες και ο τοίχος ανάμεσα στο δράμα και την κωμωδία δεν υπήρξε ποτέ για να χρειαστεί καν να τον γκρεμίσει.

Αν κάτσεις να το σκεφτείς, είναι εντυπωσιακό που ένας άνθρωπος που πάντα θα θυμόμαστε για το πόσο σπουδαίος και ασυγκράτητος κωμικός ήταν, έχει συγκεντρώσει στην καριέρα του μια τέτοια αξιοθαύμαστη συλλογή απίστευτων -και λεπτοδουλεμένων, χαμηλών τόνων- δραματικών ρόλων.

AP Photo/Wyatt Counts

Η αφοσίωση που έβγαζε και στα δύο ήταν ίδια πάντως, είτε χαιρετούσε με έναν ενθουσιασμό που κάλυπτε την απογοήτευσή του (στο “Good Morning, Vietnam”), είτε αντικρύζοντας σιωπηλά μια στιγμή φωτός στην τραγωδία της ύπαρξης (“Dead Poets Society”), είτε ενσαρκώνοντας ανατριχιαστικά πορτρέτα μοναξιάς και θλίψης (“World’s Greatest Dad”, “One Hour Photo”), είτε προσπαθώντας να νιώσει ξανά ελπίδα (“Good Will Hunting”) είτε απλά όντας μια μανιακή καρικατούρα, όμοια της οποίας σπάνια έχουμε απολαύσει ξανά (από το “Popeye” ως το “Αλαντίν”).

(“Αν ο Ρόμπιν παρέδιδε ο ίδιος τον επικήδειό του θα το έκανε ως Κάθριν Χέπμορν που έχει καταπιεί ήλιο και προσποιείται πως είναι ράπερ.” Πιο διάνα, πετυχαίνεις το βελάκι που έχει πετύχει το κέντρο του στόχου.)

Ίσως απλά ‘τρέλα’ να είναι μια ταιριαστή λέξη. Είχε πει κάποτε ο ίδιος, “you’re only given one little spark of madness. You mustn’t lose it.”

Ένα πράγμα είναι σίγουρο όσο όλοι μας -ο καθένας από εμάς- ψάχνουμε να θυμηθούμε τους αγαπημένους μας ρόλους του μέσα από μια υπερπλήρη καριέρα: Ο Ρόμπιν Γουίλιαμς τη δική του σπίθα τρέλας δεν την έχασε ποτέ- την έκανε ερμηνευτική ενέργεια όσο κανείς άλλος.

***

Μια ατελής λίστα μεγάλων ρόλων

Ο μόνος τρόπος να αποδωθεί πλήρης δικαιοσύνη σε έναν ηθοποιό με φιλμογραφία όσο μεγάλη και πολυεπίπεδη (και άνιση) όσο του Γουίλιαμς, θα ήταν να καθόμαστε επί μια βδομάδα όλο το ΟΝΕΜΑΝ και να βλέπουμε ξανά τις ταινίες του και να κάνουμε ένα βουνό από άρθρα, να γράψουμε για τα δράματα, για τα animation, για τις κωμωδίες, για τα stand-up, για την τηλεόραση– και για την κατάθλιψη, και τους δαίμονες που τον βασάνιζαν μια ζωή.

Εν τέλει όμως είμαι σίγουρος πως όλοι, κι εμείς κι εσείς και οι πάντες, κάτι τέτοιο θα κάνουμε. Θα ξεθάψει ο καθένας την αγαπημένη του στιγμή ή εκείνη που έχει πολλά χρόνια να δει ή εκείνη που όλοι συζητούν και ποτέ δεν έχει δει και αυτή είναι μια ευκαιρία να το κάνει ή ή ή. Και για μέρες, όλοι μας θα βιώνουμε αυτή την κοινή εμπειρία. Θα θυμόμαστε ξανά την καριέρα ενός ανθρώπου που δεν εξαντλείται σε δύο ή τρεις ρόλους ή σε αυτό το ένα πράγμα στο οποίο ήταν καλός. Αυτή είναι κι η μαγεία του: Πως για κάθε ρόλο της παρακάτω λίστας θα βρεις ανθρώπους που τους έχει σημαδέψει.

Good Morning, Vietnam (1987)

Δράμα και κωμωδία, ενέργεια και απογοήτευση. Τοπ-5 ερμηνεία καριέρας. Και μια κραυγή-έμβλημα.

Mork & Mindy (1978-1982)

Ο πολύχρωμος εξωγήινος Μορκ εμφανίστηκε αρχικά σε ένα επεισόδιο-όνειρο του σίτκομ “Happy Days”, όμως το κοινό ενθουσιάστηκε τόσο πολύ με τον χαρακτήρα και τον -παντελώς άγνωστο τότε- Γουίλιαμς, που το δίκτυο προχώρησε στη δημιουργία ολόκληρου spin-off, το οποίο κράτησε 4 σεζόν και σύστησε το ταλέντο του κωμικού στην Αμερική.

The Fisher King (1991)

Υπέροχος Γουίλιαμς στην ταινία του Τέρι Γκίλιαμ, στο ρόλο ενός κατεστραμμένου, άαστεγου άντρα σε αναζήτηση του Άγιου Δισκοπότηρου. Αφέλεια και μανία και γλύκα μαζί, σε μια ερμηνεία-θησαυρός. (Δείτε αυτό το φανταστικό κλιπ που ξεχώρισε το HitFix.)

Jumanji (1995)

Τόσο ανεξάντλητη, διασκεδαστική, φρενήρης, σαχλή περιπέτεια που δε θα μπορούσε να έχει άλλον για πρωταγωνιστή. Έχω πολλά χρόνια να το δω, αλλά οι εικόνες του παιχνιδιού είναι ακόμα αποτυπωμένες στο μυαλό μου.

Good Will Hunting (1997)

Ξέρεις πώς συνήθως τα Όσκαρ το δίνουν χαριστικά σε κάποιον ηθοποιό για μια όχι σπουδαία στιγμή της καριέρας του ή περιμένουν να δώσει κάποια προφανή, εμφατική, φωναχτή ερμηνεία; Ε, καμία σχέση. Αυτή εδώ ήταν η σπάνια φορά που τα Όσκαρ το έκαναν σωστά– όχι απαραίτητα δίνοντας το στον Γουίλιαμς για την καλύτερη στιγμή της καριέρας του, αλλά σίγουρα για μια ερμηνεία τόσο υπόγεια, τόσο ευαίσθηση και ανθρώπινη, τόσο δίχως ‘βραβειακές’ εξάρσεις, που αναγκαστικά τους χειροκροτάς. Αφού σταματήσεις να θαυμάζεις τον Γουίλιαμς δηλαδή. (Μα δες τον πόσο αυθεντικά χαρούμενος είναι τη στιγμή που παίρνει το αγαλματίδιο στα χέρια του. Αυτό το γέλιο.)

World’s Greatest Dad (2009)

Είναι αυτή η πιο άγνωστη σπουδαία ερμηνεία της καριέρας του; Μακράν. Καθηγητής με όνειρα διασημότητας ζει μια τεράστια απώλεια η οποία όμως του προσφέρει ταυτόχρονα και την ευκαιρία που πάντα ονειρευόταν αλλά με κόστος την ψυχή του. Κατάμαυρο και εξωφρενικό σατιρικό κωμικό δράμα που εξερευνά με θάρρος την ανάγκη του ατόμου να δώσει νόημα στον θάνατο, μέσα από την χαμηλών τόνων, στιβαρή ερμηνεία του Γουίλιαμς μέχρι ένα λυτρωτικό τέλος-ανάσα.

What Dreams May Come (1998)

Ξέρω τι θα δω οπωσδήποτε μες στη βδομάδα.

The Adventures of Baron Munchausen (1988)

Κλέβοντας την παράσταση χωρίς καν να χρειάζεται το υπόλοιπό του σώμα, από το πιο αξέχαστο subplot της ταινίας του Τέρι Γκίλιαμ.

One Hour Photo (2002)

Μια από τις πιο παραγνωρισμένες ταινίες των ’00s, το ψυχολογικό θρίλερ του Μαρκ Ρόμανεκ για έναν υπάλληλο φωτογραφείου που αποκτά εμμονή με μια νορμάλ προαστιακή οικογένεια, μας σύστησε έναν διαφορετικό Ρόμπιν Γουίλιαμς. Σε αυτό το σημείο, γνωρίζαμε πια πόσο σπουδαίος δραματικός ερμηνευτής μπορούσε να είναι- αλλά κανείς δε μας είχε προετοιμάσει για το πόσο πολύ αυτή η απεικόνιση ενός μοναχικού creepy άντρα θα μας σήκωνε την τρίχα κάγκελο.

Popeye (1980)

Να μια ευκαιρία για επανεκτίμηση του τρελού αριστουργήματος του Ρόμπερτ Όλτμαν. Σοβαρά.

Insomnia (2002)

Και μιλώντας για επανεκτίμηση, ίσως αξίζει να ρίξουμε ξανά μια ματιά στην λιγότερο προβεβλημένη από όλες τις ταινίες του Κρίστοφερ Νόλαν, όπου ο Γουίλιαμς παίζει έναν συγγραφέα απέναντι από τον Αλ Πατσίνο, σε μια πόλη της Αλάσκα όπου ο ήλιος δε δύει ποτέ.

Hook (1991)

Υποθέτω είναι ένα από αυτά τα πράγματα που μόνο τα παιδιά των ’90s μπορούν να κατανοήσουν, αλλά ειλικρινά λατρεύω αυτή την ταινία. Ο Ρόμπιν Γουίλιαμς στο μυαλό μου ήταν για πάρα πολλά χρόνια ο Πίτερ Παν και τίποτα άλλο. Ιδανικός κιόλας, επειδή εμφανισιακά περνάει άνετα για βαρετός τύπος, μέχρι που αρχίζει να ξετυλίγει όλο αυτό που κρύβει μέσα του.

Dead Poet’s Society (1989)

Να, αν ας πούμε ένας ηθοποιός σε ολόκληρη την καριέρα του είχε μόνο την “O captain my captain” σκηνή και τίποτα άλλο από όλα τα παραπάνω, και πάλι τώρα εδώ θα ήμασταν να μιλάμε για αυτόν. Ο Τζος Τσαρλς (του “Good Wife”, του “Sports Night”) ήταν ο μαθητής που ακολούθησε το έναυσμα του Ήθαν Χωκ στην κλασική σκηνή του φινάλε και σήμερα το πρωί τουήταρε αυτό:

Όσο για εμάς, ακόμα προσπαθούμε να δούμε αυτή τη σκηνή χωρίς να αρχίσουμε να δακρύζουμε.

Aladdin (1992)

Πριν 2-3 χρόνια σε ένα αφιέρωμα στην Αναγέννηση της Disney που είχα γράψει για το περιοδικό ΣΙΝΕΜΑ, είχα ξεχωρίσει τα 5 κεντρικά πρόσωπα της περιόδου. Ένα από αυτά φυσικά ήταν ο Ρόμπιν Γουίλιαμς. Το αυτούσιο κείμενο:

Με τη φρενήρη φωνητική ερμηνεία του ως Τζίνι στον “Αλαντίν” ουσιαστικά εγκαινίασε την εποχή του σούπερ-σταρ στο animation. Όχι πως μέχρι τότε δεν βρίσκαμε μεγάλα ονόματα πίσω από τα σχεδιασμένα στο χέρι πρόσωπα, αλλά ποτέ ένας ηθοποιός δεν ξεπήδησε τόσο έντονα στην οθόνη.

Ο Γουίλιαμς αυτοσχεδίαζε ασταμάτητα, έβαλε μες στο παιχνίδι τους ποπ αναχρονισμούς, δημιούργησε επί τόπου καμά 50αριά χαρακτήρες (με τους σχεδιαστές να δουλεύουν εν συνεχεία πάνω στα όσα αυτός είχε ηχογραφήσει) και γενικότερα έδωσε την απόλυτα καθοριστική φωνητική ερμηνεία της περιόδου. Πάνω σε αυτήν, έχει ουσιαστικά βασιστεί μεταξύ άλλων όλη η παράδοση της Dreamworks στο animation.

Το άφησα επίτηδες τελευταίο το “Aladdin”, γιατί μέσα από δράματα και κωμωδίες, ταινίες και σειρές, περιπέτειες και θρίλερ, εντυπωσιακές υπερπαραγωγές και ανεξάρτητα δράμα, αυτή η μία ερμηνεία είναι η αγαπημένη μου από όλες του Ρόμπιν Γουίλιαμς. Δεν είναι απλά πως το είχα δει αμέτρητες φορές ως πιτσιρικάς (αλλά και έκτοτε, μιας και έχω κόλλημα με το animation της Disney), είναι πως αν δεχτούμε πως τα ’90s ήταν η χρυσή περιόδος των κινουμένων σχεδίων της Disney, τότε με τον “Aladdin” είχαμε το αποκορύφωμα της μαζικής αποδοχής. Παιδιά και γονείς δε σταματούσαν να το βλέπουν αυτό το πράγμα, και ακόμα και με ενήλικα μάτια επιβεβαιώνεται κανείς για το πόσο αστείο και διασκεδαστικό είναι. Και γιατί όλα αυτά, για τον Αλαντίν; Καμία σχέση, το πρωταγωνιστικό ζευγάρι είναι από τα πιο βαρετά όλων των ταινιών Disney. Όλοι ξέρουμε γιατί.

Επειδή ο Ρόμπιν Γουίλιαμς ως Τζίνι ήταν τα πάντα.