Την περασμένη βδομάδα στο Φεστιβάλ Βερολίνου ο Shia LaBeouf μίλησε για γλάρους όπως κάποτε ο Ερίκ Καντονά και αποχώρησε από μια συνέντευξη τύπου και το ίδιο απόγευμα φόρεσε μια χαρτοσακούλα στο κόκκινο χαλί της πρεμιέρας του “Nymphomaniac”. Λίγες ώρες αργότερα, πίσω στο Λος Άντζελες, καθόταν στο άδειο δωμάτιο μιας γκαλερί και υπέβαλε τον εαυτό του σε ό,τι ρεζίλεμα ήθελε να του φορέσει ο κάθε επισκέπτης της έκθεσης, δίχως να αντιδρά με οποιονδήποτε τρόπο.

Πότε ακριβώς και γιατί έγινε περιγέλαστο art project ο πάλαι ποτέ Επόμενος Μεγάλος Σταρ που το 2007 πρωταγωνιστούσε στο πρώτο “Transformers”, το αναπάντεχο χιτ “Disturbia” και ετοιμαζόταν να προβάρει το μαστίγιο του Ιντιάνα Τζόουνς;

***

“Οι Gosling του κόσμου είναι φανταστικοί να τους βλέπεις,” έλεγε ένας άλλος LaBeouf σε μια παλιά του συνέντευξη στο GQ το καλοκαίρι του 2008, μια αιωνιότητα πριν δηλαδή. “Αλλά αυτοί κάνουν ταινίες χαρακτήρων. Δεν είναι πως δε με ενδιαφέρει να κάνω τέτοιες, απλά με ευχαριστεί περισσότερο να βλέπω ταινίες σαν αυτές που κάνω, όπου συμβαίνουν πολλά πράγματα. Ταινίες με μεγάλα ensemble, ορχηστρικού τύπου, όχι απλά σόλο ερμηνείες.”

Λέει πολλά για έναν νεαρό, ανερχόμενο ηθοποιό το να λέει κάτι τέτοιο τη στιγμή που υποτίθεται είναι έτοιμος να κάνει το μεγάλο βήμα προς την A-list του Χόλιγουντ. “Ωραία είναι τα σταριλίκια αλλά όταν χάνεσαι δίπλα σε άλλους, ε; ΑΥΤΗ είναι φάση.” Να κάτι που δε θα ακούσεις πολλούς να λένε.

Η μετάβαση στην A-list δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, μιας και το αναφέραμε. Όχι επειδή ο Shia δεν είχε την παρουσία ή τη βαρύτητα του σταρ. Μπορεί να την είχε, μπορεί και όχι, δε θα το μάθουμε ποτέ όμως. Γιατί η αλήθεια είναι πως αυτό το breakthrough ήταν κάτι στο οποίο ο ίδιος ο ηθοποιός ποτέ δεν πίστεψε αληθινά. Σήμερα, με όσα ξέρουμε και όσα έχουμε δει από αυτόν, και μόνο η ιδέα πως θα μπορούσε να πρωταγωνιστεί σε εμπορικά franchise και σε μεγάλες οσκαρικές ταινίες, μοιάζει απλά φαιδρή. Τι άλλαξε σε αυτά τα 5-6 χρόνια;

Η αναφορά του στον Gosling έχει ενδιαφέρον επειδή υπό μία έννοια κι ο Shia είναι παρόμοιας σχολής ηθοποιός. Κάνει άλλα πράγματα, αλλά έχει την ίδια επιμονή στο mood και τον τύπο που αναδεικνύει από τις ερμηνείες του, παρά μια διάθεση να αλλάζει, να μεταμορφώνεται, να μεταβάλλεται. Δεν υπάρχει σωστό και λάθος φυσικά σε αυτά τα πράγματα. Είναι φανταστικό όταν έχεις ηθοποιούς-χαμαιλέοντες σαν έναν Joaquin Phoenix ή έναν Michael Fassbender που κάθε φορά μοιάζουν να έχουν άλλο βλέμμα, αλλά είναι και φανταστικό όταν έχεις ηθοποιούς της σχολής Steve McQueen (σαφής απόγονος του οποίου ο Gosling) που απλά είναι αυτό που είναι και ξέρεις πολύ καλά τι είναι και αυτό θες να τους βλέπεις να είναι.

Ο Shia πάντα είχε ταλέντο στο να βγάζει την αγχωτική ένταση ενός ακόμα-ανασφαλή άντρα, φαινομενικά αιωνίως χαμένου σε δρόμους κυριολεκτικούς ή μεταφορικούς. Το έκανε είτε είχε γύρω του τεράστια ρομπότ οπτικής και ηχητικής φασαρίας στα “Transformers”, είτε περιτριγυριζόταν από ένα oscar-bait ensemble σαν του “Bobby”, είτε κλεινόταν στο ίδιο του το σπίτι  υπό την απειλή ενός χιτσκοκικού εχθρού στο “Disturbia”, είτε βρισκόταν έρμαιο της σεξουαλικά απεγνωσμένης αναζήτησης της Charlotte “Lars von Trier” Gainsbourg στο “Nymphomaniac”.

(Η αγαπημένη μου ερμηνεία του ήρθε σε έναν επακριβώς τέτοιας περιγραφής ρόλο, στο κατά τα άλλα απάλευτο “Charlie Countryman”, στο οποίο ο ίδιος είναι καλύτερος από ό,τι αξίζει η ταινία.)

Από πού την αποκόμισε αυτή την περσόνα ο Shia και μοιάζει τόσο ικανός (και αποφασισμένος) να την αναπαράγει στην οθόνη; Από πού αλλού αν όχι από την ίδια του τη ζωή;

***

Ένα δεκάχρονο πιτσιρίκι ανεβαίνει στη σκηνή ενός comedy club κοντά στο Έκο Παρκ του Λος Άντζελες και αρχίζει να βγάζει πόνο μέσα από απίστευτα βρώμικο χιούμορ. Δεν είναι αρχή ανέκδοτου, φοβάμαι. Δράματος, αν μη τι άλλο: Πόσο υλικό για πονεμένο αυτοσαρκασμό να έχεις μαζέψει όταν είσαι δέκα χρονών, εξάλλου; Οι stand up κωμικοί ξέρουν τι λένε γιατί έχουν ζήσει και λίγο, ο μικρός Shia όμως;

Είχε προλάβει να μαζέψει υλικό. Οι γονείς του τον μεγάλωναν επεισοδιακά πριν τελικά χωρίσουν. Εκείνος πάλευε με το αλκοόλ και με τα βίαια φλασμπάκ από το Βιετνάμ (μια φορά είχε τραβήξει όπλο στον ανήλικο γιο του), εκείνη τράβηξε το κουπί μετά το αναπόφευκτο διαζύγιό τους, μεγαλώνοντας μια οικογένεια μες στη φτώχεια.

Ο Shia έκανε ό,τι υποθέτω πρέπει να κάνει κάθε άνθρωπος για να επιβιώσει όταν το ζήτημα τίθεται άμεσα και ρεαλιστικά. (Επρόκειτο να πάει να ζήσει με τον θείο του επειδή η μάνα του απλά δεν τα έβγαζε πέρα.) Έβγαλε λαγό από το καπέλο του. Έβγαλε υλικό από τη μαυρίλα του. Έβγαλε κωμωδία από το δράμα. Απέκτησε ατζέντισα, έκανε stand up ως αντίδραση στην προσωρινή εξαφάνιση του πατέρα του, βρήκε μέχρι και ρόλο σε μια παιδική σειρά του Disney Channel.

Αυτό έπαιξε καταλυτικό ρόλο, αλλά όχι με τον τρόπο που συνέβη με άλλα πιτσιρίκια του Εργοστασίου Disney που αργότερα έγιναν τρανοί σταρς. Στα 14 του πρωταγωνιστεί στο “Even Stevens” αλλά το μεγαλύτερο ενδιαφέρον έγκειται στα όσα του συμβαίνουν όταν σβήνει η κάμερα και τα φώτα. Η Disney φυσικά απαιτούσε ο Shia ως ανήλικος να συνοδεύεται από έναν ενήλικα, κι έτσι όλα αυτά τα χρόνια που γύριζε τη σειρά, στο μοτέλ που ουσιαστικά ζούσε, είχε μαζί του τον πατέρα του. Ναι, τον πατέρα που είχε χωρίσει με τη μητέρα του, τον αλκοολικό, που κάποτε είχε χαθεί, που κάποτε τον είχε σημαδέψει με πιστόλι.

Για τρία χρόνια οι δυο τους ζούσαν μαζί, ερχόμενοι όσο κοντά μπορεί ένας πατέρας με ένα γιο που για κάποια χρόνια δεν έβλεπε καν. Ο μικρός βρήκε ξανά τον πατέρα του, ο πατέρας το πήρε σαν κίνητρο ζωής που τον βοήθησε να επιβιώσει το ένα μίτινγκ ανώνυμων αλκοολικών μετά το άλλο. Η επιτυχία που ένοιαζε τον LaBeouf ήταν η προσωπική, μπορεί με ασφάλεια να υποθέσει κανείς.

Μετά το τέλος της σειράς, και την ενηλικίωση του Shia, πέρασαν τα απαραίτητα 2-3 προπαρασκευαστικά χρόνια προτού η Χολιγουντιανή μηχανή ετοιμαστεί να παραλάβει το επόμενο προϊόν. Εκεί γύρω στο 2007-2008 όλα ήταν έτοιμα. Ήρθαν τα ρομπότ του Michael Bay. Ο Ιντιάνα Τζόουνς του Spielberg. Η εμπορική επιτυχία του “Disturbia”, βασισμένη σε τίποτα παρά στο γκελ του Shia στο κοινό.

Και μετά, το κενό.

***

Ακόμα κι όσο συνέβαιναν όλα, ο Shia δεν έμοιαζε να βρίσκεται απολύτως ‘εκεί’. Είναι σα να μη βρίσκεται ποτέ εκεί για τίποτα, κάτι που στην τωρινή του meta-art φάση μοιάζει να έχει πάει ένα επίπεδο παραπέρα, κρύβοντας κυριολεκτικά τον εαυτό του πίσω από χαρτοσακούλες και εξαφανίζοντας τη δημιουργικότητά του κάτω από λογοκλοπές λογοκλοπών.

Ύστερα από ένα σερί ημι-αποτυχημένων mainstream αποστολών και το τέλος της ‘τριλογίας’ “Transformers”, ο LaBeouf αφοσιώνεται σε άλλα πράγματα. Την καλύτερη ερμηνεία του εδώ και χρόνια τη δίνει σε ένα βιντεοκλίπ των Sigur Ros όπου παίζει έναν άντρα (γυμνό φυσικά) μπλεγμένο σε έναν ατέρμονο κύκλο εθισμού και πάθους με μια γυναίκα. Προβάρει για το ντεμπούτο του στο Broadway αλλά τελευταία στιγμή αποχωρεί (πολύ δημόσια, ποστάροντας όλα τα σχετικά ευαίσθητα μέιλ στο τουίτερ του) ύστερα από καλλιτεχνικές διαφωνίες, δηλαδή κόντρες με τον Alec Baldwin. Γυρίζει μια μικρού μήκους ταινία που γρήγορα αποδεικνύεται πως έχει ξεσηκώσει από ένα κόμικ του σπουδαίου κομίστα Daniel Clowes. Παίζει τον μεγάλο έρωτα της κεντρικής ηρωίδας του “Nymphomaniac” του Trier.

Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, κατηγορείται για την αντιγραφή του Clowes και απολογείται κλέβοντας απαντήσεις από ένα παλιό ποστ του Yahoo Answers. Του την πέφτουν και γι’αυτό, και απολογείται κλέβοντας διάσημες απολογίες άλλων διασήμων, από το παρελθόν. Στις συνεχιζόμενες επιθέσεις αντιδρά ποστάροντας ένα μπαράζ επαναλήψεων του τουήτ “I AM NOT FAMOUS ANYMORE”, σα να μας κοπανά ξανά και ξανά στα κεφάλια την ιδέα: Κανείς μας δεν είναι διάσημος, είμαστε όλοι παραλλαγές της ιδέας που το σύστημα αναπαράγει για τη διασημότητα. Το σταριλίκι είναι ένα προκάτ κουτάκι που γεμίζει με τον κάθε φορά διαθέσιμο υποψήφιο σταρ.

Στο Βερολίνο κουοτάρει Ερίκ Καντονά και φορά χαρτοσακούλα στο κόκκινο χαλί κρύβοντας τον εαυτό του. Πίσω στο Λος Άντζελες, στήνει μια διαδραστική παράσταση που ξεσηκώνει σε ίσα μέρη το Apology Project της Maria Legault και το “The Artist Is Present” της Marina Abramovic, βάζοντας κόσμο να διαλέξει χαρακτηριστικά στοιχεία της ‘καριέρας’ του και να του επιτεθεί (λεκτικά, συναισθηματικά, ακόμα και σωματικά) με αυτά δίχως εκείνος να αντιδρά, ζητώντας έτσι “συγγνώμη”.

Όλο το σύγχρονο κομμάτι της καριέρας του μοιάζει με ένα διαρκές art project που ακροβατεί επικίνδυνα ανάμεσα στο καλλιτεχνίζον τρολάρισμα, τον δημιουργικό μετα-σχολιασμό, την υποκρισία της φήμης, και την εκλεκτική συγγένεια μεταξύ ακραίας αποτυχίας και ακραίας επιτυχίας. Συγχωρέστε με αν το βρίσκω ειλικρινά συναρπαστικό.

***

“Έχω ερωτευτεί κάθε γυναίκα με την οποία έχω δουλέψει ποτέ,” παραδέχεται ο LaBeouf στην ίδια εκείνη συνέντευξη του ‘08. “Είναι αυτό το attention span των τριών μηνών που έχουν οι ηθοποιοί,” λέει, σα να παραδέχεται πως όλα για εκείνον γεννιούνται, ζουν και πεθαίνουν όσο διαρκεί η απόσταση από την πρώτη ως την τελευταία κλακέτα. Αφιερωμένος σε ένα πρότζεκτ (ας μην τα λέμε ταινίες, ο Shia δεν είναι ηθοποιός), ακόμα και το στιγμιαίο πάθος είναι κάτι που περικλείεται στα φτιαχτά αυτά όρια. Μετά παύει να υπάρχει.

“Δεν ξέρω αν είναι κοινό το πάθος,” παραδέχεται παρότι με πολλές συμπρωταγωνίστριές του είχε όντως σύντομους δεσμούς. “Αλλά πραγματικά δε με νοιάζει. Πρέπει να με φιλήσουν όταν ο σκηνοθέτης λέει ‘action’, οπότε παίρνω αυτό που θέλω.” Η αλήθεια, σου λέει ο κύριος πίσω από τη χαρτοσακούλα που Δεν Είναι Διάσημος, είναι κάτι εικονικό. Η τέχνη είναι μια σειρά από installations, και έχοντας κατά τα φαινόμενα αφοσιώθεί στην αποστολή του να κάνει όλη του τη ζωή ένα τέτοιο έκθεμα, τα πάντα είναι απλώς μικρά αντικείμενα μέσα σε δωμάτια. “Action”, φιλί, γύρισμα, “it’s a wrap”.

Επόμενο δωμάτιο.

Πουθενά μέσα σε όλη τη χρονολόγηση της καριέρας και της πορεία του Shia LaBeouf δεν υπάρχει η υποψία πως θα ακολουθούσε ποτέ την προδιαγεγραμμένη αφήγηση των σταρ που συντηρούν εμπορικό όνομα για χρόνια, που προτείνονται για Όσκαρ, που διατηρούν ένα παραπολυκαυτό ρομάντζο από αυτά με τα οποία πωρώνεται και συνδέεται το ευρύ κοινό. Ο Shia δεν ήταν ποτέ εκείνος με τον οποίον θα συνδεόταν ο διπλανός σου. Αυτά είναι για τους διάσημους κι ο Shia Δεν Είναι Διάσημος.

Αν για εκείνη την περίεργη διετία έμοιαζε πως πήγαινε να γίνει διάσημος, τότε μάλλον τόσο καιρό το κοιτάζαμε λάθος. Η απορία είναι πώς ένας παραλίγο A-list σταρ κατέληξε να χτίζει μια περσόνα γύρω από την άρνηση του star system μέσα από συνεχείς επιλεκτικές αντιγραφές. Η απορία θα έπρεπε να είναι πώς ένας troll performance artist κόντεψε παραλίγο να γίνει A-list σταρ.

Μόνο που αυτό είναι το θέμα. Ο Shia LaBeouf δεν κόντεψε ποτέ να γίνει mainstream σταρ. Στη μεγάλη I AM NOT FAMOUS έκθεση ζωής, είναι λες και άθελά του αντέγραφε τότε ακόμα και την ιδέα του πώς θα έμοιαζε η καριέρα ενός τέτοιου mainstream σταρ, πριν θελήσει να φορέσει την -αόρατη ακόμα, τότε- χαρτοσακούλα. Καυτή συμπρωταγωνίστρια, φιγουρίνια στα McDonald’s, ρομπότ παιχνιδάκια, #1 στο box office, το μαστίγιο του εμβληματικότερου franchise, κουλ προφιλάκια στα πιο κουλ αντρικά περιοδικά.

ΟΚ, τσεκ.

Επόμενο δωμάτιο.

*Το μεγάλο “Nymphomaniac” του μεγάλου Lars von Trier ολοκληρώνεται αυτή τη βδομάδα στις αίθουσες. Πρωταγωνιστεί η Charlotte Gainsbourg, o Stellan Skarsgard και ένας που Δεν Είναι Διάσημος Πια.