Ο βραβευμένος Αλέξανδρος Αβρανάς μιλάει στο ΟΝΕΜΑΝ για το “Miss Violence”

Με το “Miss Violence” ο Αλέξανδρος Αβρανάς κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βενετίας, συνεχίζοντας ένα σερί διακρίσεων για το Ελληνικό σινεμά, όμως τα πράγματα δεν ήταν πάντα τόσο θριαμβευτικά για τον ίδιο.

Πριν λίγα χρόνια, με την πρώτη του ταινία, “Without”, είχε επίσης κερδίσει σημαντικά βραβεία: Ήταν ο μεγάλος θριαμβευτής των Κρατικών Βραβείων του 2008, μόνο που η ταινία του δεν βγήκε ποτέ στις αίθουσες. Υποθέτω τα βραβεία στο Φεστιβάλ Βενετίας είναι ένας καλός τρόπος να πάρεις εκδίκηση από, δεν ξέρω, το σύμπαν.

Αυτή τη φορά λοιπόν τα πράγματα είναι αλλιώς.

Το “Miss Violence”, βασισμένο σε μια σοκαριστική, αληθινή ιστορία στη Γερμανία, ξεκινά με μια από τις πιο αποστομωτικές σκηνές που θα δεις φέτος: Την ημέρα των γενεθλίων του, ένα 11χρονο κορίτσι βγαίνει στο μπαλκόνι, δίχως να κάνει φασαρία, δίχως τίποτα, σκαρφαλώνει τα κάγκελα, κοιτά την κάμερα χαμογελώντας, και πηδά στο κενό.

Το φιλμ εν συνεχεία προχωρά ακτινογραφώντας αυτή την φαινομενικά τόσο τακτική οικογένεια, ξετυλίγοντας λίγο-λίγο όλα της τα μυστικά, καθώς αναζητά το μεγάλο Γιατί.

Όπως είναι φυσικά, η ταινία έχει αποσπάσει διάφορες αντιδράσεις, όχι απαραιτήτως ακραίες, πάντως σίγουρα αντιδράσεις ενός κοινού που αναγκάζεται να μη μείνει αμέτοχο. Αναμφίβολα το “Miss Violence” θα σε υποχρεώσει να το σκέφτεσαι για καιρό αφού το δεις.

Μετά λοιπόν την Βενετία (όπου το φιλμ βραβεύτηκε για Καλύτερη Σκηνοθεσία και Καλύτερο Ανδρικό Ρόλο, για τον φανταστικό Θέμη Πάνου) και το Τορόντομ το “Miss Violence” και ο Αβρανάς προσγειώθηκαν και στη Θεσσαλονίκη, όπου πριν λίγες μέρες πραγματοποιήθηκε η πανελλήνια πρεμιέρα, λίγο πριν την κυκλοφορία στις αίθουσες. Σε ένα κατάμεστο Ολύμπιον, αφότου έπεσαν οι τίτλοι τέλους, μπορούσες να ακούσεις κόσμο να αρχίζει άμεσα να συζητά για αυτό που είδε.

Εμείς, δυο μέρες μετά, θέσαμε τις δικές μας ερωτήσεις στον Αλέξανδρο Αβρανά. Για την ταινία του, για την Ελλάδα, και για το πώς είναι να επιστρέφεις ύστερα από μια μεγάλη απογοήτευση.

Τι σε έκανε να θες να γυρίσεις μια ταινία για αυτή την ιστορία;

Όταν άκουσα για την πραγματική ιστορία το σοκ που έπαθα ήταν πολύ μεγάλο. Δεν μπορούσα να καταλάβω τι μπορεί να έχει δει ένα παιδί για να αποφασίσει να αυτοκτονήσει σε τόσο μικρή ηλικία. Σε όλη την διαρκεια της δημιουργίας της ταινίας δεν μπορούσα να βρω απάντηση στο ερώτημα γιατί αυτοί οι άνθρωποι δεν ανοίγουν την πόρτα για να φύγουν απο αυτή την κατάσταση που τους καταπιέζει.

Το φιλμ έχει στηθεί ως μυστήριο. Η δομή του ήταν πάντα τέτοια μες στο μυαλό σου, και γιατί;

Απο την πρώτη στιγμή είχε την μορφή που βλέπουμε σαν τελικό αποτέλεσμα. Μ’ ενδιέφερε πολύ να δείξω την φαινομενική κανονικότητητα αυτής της οικογένειας βάζοντας τον θεατή σταδιακά στα άδυτά της. Ο πατέρας άλλωστε είναι ένας άνθρωπος που είναι αποδεκτός στον έξω κόσμο κι ο ίδιος πιστεύει πως προσφέρει τα πάντα στην οικογένεια του. Έτσι αποκάλυψα σιγά σιγά την πραγματική του ταυτότητα και το σύστημα με το οποίο λειτουργεί πραγματικά η οικογένεια.

Στο Q&A μετά την προβολή της ταινίας στη Θεσσαλονίκη, σε μια ερώτηση περί του γιατί πήρες ένα διεθνές περιστατικό και το έθεσες σε ελληνικό πλαίσιο, εξήγησες λίγο ως πολύ πως αυτά που λέει το φιλμ είναι οικουμενικά. Να το αντιστρέψω όμως: Ποιες παθογένειες της σημερινής ελληνικής κοινωνίας πιστεύεις πως αναδεικνύει η τοποθέτηση του φιλμ στο δικό μας σήμερα;

Την έλλειψη παιδείας στην οικογένεια, την έλλειψη προσωπικής ευθύνης, την βια σαν εκφραση εξουσίας, την μη συνειδητοποιημένη καταπίεση.

Οι εικόνες του φιλμ είναι συχνά πολύ σκληρές, στα όρια του σοκ. Σκέφτηκες ποτέ να αποφύγεις να δείξεις κάποια πράγματα;

Θεωρώ οτι η πραγματικότητα στην οποία αναφέρεται η ταινία είναι πολύ σκληρή. Το ενδιαφέρον μου δεν ήταν να σοκάρω τον θεατή και την ελληνική κοινωνία αλλά να προσπαθήσω να τους πω την αλήθεια για ένα πρόβλημα το οποίο λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Για το λόγο αυτό χρησιμοποίησα όσο το δυνατόν λιγότερες σκληρές σκηνές σεβόμενος τον θεατή και τους ανθρώπους που πιθανόν να έχουν περάσει παρόμοιες καταστάσεις. Δυστυχώς οταν μιλάς για κάτι τόσο σκληρό δεν μπορείς να αποφύγεις κάποιες σκληρές κι ενοχλητικές εικόνες. Άλλωστε η αλήθεια πονάει.

H ταινία ξεκινά με ένα εντεκάχρονο κορίτσι να βουτά στο θάνατό του κοιτώντας χαμογελαστά την κάμερα. Είναι από τις πιο δυνατές εικόνες που έχω δει φέτος στο σινεμά. Πώς συνέλαβες όλη αυτή την αρχική σεκάνς της ταινίας;

Σας ευχαριστώ πολύ. Ξέρετε κάποιες φορές δεν είναι τόσο εύκολο να εξηγήσει κανείς πως δημιουργήθηκαν τα πράγματα. Για μένα ήταν πολύ σημαντικό να δημιουργήσω μια άμεση επικοινωνία μεταξύ χαρακτήρα και κοινού. Όταν οι χαρακτήρες κοιτούν την κάμερα, κι αυτό το κάνουν σταδιακά όλοι, ήθελα να είναι απόλυτα ειλικρινείς καλώντας τον θεατή να τους δεί πραγματικά, να τους συναισθανθεί κι αν μπορεί να τους βοηθήσει.

Θυμάσαι κάποια αντίδραση για την ταινία που δεν περίμενες να δεις;

Στη δεύτερη προβολή στο Φεστιβάλ του Τορόντο και κατά την διάρκεια του Q&A μια μητέρα σηκώθηκε και μ’ ευχαρίστησε για την ταινία αφου μέσα απο αυτήν κατάφερε να δει τον βιασμό της κόρης της.

Τις βραβεύσεις στην Βενετία τις περίμενες τις προηγούμενες μέρες που ήσουν εκεί; Πώς ήταν το κλίμα όσο άνθρωποι άρχιζαν να βλέπουν και να συζητούν την ταινία;

Το κλίμα ήταν πολύ θερμό αν και η ταινία δίχασε τους κριτικούς. Ο κόσμος μας σταματούσε στο δρόμο και μας ευχαριστούσε. Όλοι μας εύχονταν να κερδίσουμε το βραβείο. Ήταν κάτι που δεν το περίμενα αν και θα ήμουν ψεύτης αν έλεγα πως δεν το ήλπιζα.

Το “Without” βραβεύτηκε αλλά δεν προβλήθηκε ποτέ στις αίθουσες. Είναι αυτό κάτι που σε κυνηγούσε ως ‘εφιάλτης’ ή ως κίνητρο; Επηρέασε το πώς προσέγγισες τη νέα σου ταινία;

Φυσικά και με βάρυνε η αντιμετώπιση απέναντι στο “Without”. Για μενα ο κινηματογράφος όμως είναι ανάγκη έκφρασης κι αυτό είναι που με κινεί για να συνεχίσω να κάνω ταινίες.

Παραμένει δύσκολο το να κάνεις μια ταινία σήμερα στην Ελλάδα;

Πάντα ήταν δύσκολο να κάνεις σινεμά στην ελλάδα. Ίσως η έλλειψη πόρων και η εξέλιξη της τεχνολογίας να μας κάνουν πιο αποφασισμένους να κάνουμε ταινίες, έστω και με ελάχιστα χρήματα.

Εσύ πότε αποφάσισες να ασχοληθείς με το σινεμά, υπήρξε κάποια συγκεκριμένη αφορμή;

Ο κινηματογράφος ήταν για μένα πάντα εκεί αφού το ενδιαφέρον μου ήταν να λέω ιστορίες.

Πες μου πράγματα από τα οποία εμπνέεσαι, κινηματογραφικά ή μη.

Δεν υπάρχει κάτι τόσο συγκεκριμένο που θα μπορούσα να αναφέρω. Προσπαθώ να είμαι ανοιχτός και να αφουγκράζομαι την εποχή μου.

Στη διάρκεια μιας επίπονης περιόδου γεμάτη πληγές, όπως η κρίση στην Ελλάδα, οι πιθανές αντιδράσεις είναι fight or flight. Έχει ενδιαφέρον ότι το νέο ελληνικό σινεμά μοιάζει να έχει επιλέξει το πρώτο, γυρίζοντας σκληρές ταινίες που κοιτάνε πολλά προβλήματα κατάματα. Πόσο δύσκολο είναι αυτό πρακτικά; Το θεωρείς σημαντικό;

Φυσικά και το θεωρώ σημαντικό. Πιστεύω πως οι νέοι σκηνοθέτες θέλουν να μιλήσουν για την αλήθεια που τόσα χρόνια ήταν κρυμμένη κάτω απο καλογυαλισμένα ψέμματα. Η κοινωνία μας έχει φτάσει σε τέλμα και μόνο αν τολμήσουμε να την αντιμετωπίσουμε με ειλικρίνεια θα καταφέρουμε να την αλλάξουμε.

*Το “Miss Violence” του Αλέξανδρου Αβρανά βγαίνει στις αίθουσες σήμερα Πέμπτη 7 Νοεμβρίου, από την Feelgood Entertainment. Ο ίδιος είναι εκ των ομιλητών του φετινού TEDx Athens.