Οι πιο παράξενοι τίτλοι ελληνικών βιβλίων: Οι δηλώσεις του μεγάλου νικητή

Τελικός Europa League. Τελικός Ευρωλίγκας. Τελικός Champions League. Τελικός παράξενου τίτλου ελληνικού βιβλίου 2018. Πάει κι αυτό, ο σημαντικότερος ομολογουμένως τελικός της σεζόν ολοκληρώθηκε και πλέον έχεις κάθε λόγο να πέφτεις σε κατάθλιψη. Έρχεται ένα άδειο καλοκαίρι, δεν έχουμε τίποτα άλλο να περιμένουμε μέχρι το Μουντομπάσκετ του Σεπτέμβρη. Τέλος πάντων. Ας μην μαυρίζουμε την ψυχή μας τώρα, ας εκτιμήσουμε αυτό που ζήσαμε και πρώτα απ’ όλα, ας αποθεώσουμε τον μεγάλο νικητή.

Κύριες και κύριοι, θριαμβευτής και δίκαιος κατακτητής της κορυφαίας διάκρισης του πιο πρωτότυπου τίτλου ελληνικού βιβλίου για το 2018, δεν είναι άλλος από ‘Το Φροσάκι το…άγιο πουτανέλι’ την ηθογραφική αληθινή μυθιστορία του Τάκη Τσονάκα. Σε μια μάχη που έσπασαν καρδιές, κατάφερε από ένα σημείο και μετά να αποσπαστεί από τον ‘Κώλο της Άννας’ και εν τέλει να φτάσει και σε άνετη επικράτηση με το εμφατικό 61-39%.

Σεζόν τέλος λοιπόν, έχουμε πρωταθλητή και αμέσως μετά την ολοκλήρωση της μάχης, ζητήσαμε από τον Τάκη Τσονάκα κάποια πρώτα λόγια, πριν καν καταλαγιάσει ο κουρνιαχτός του θριάμβου.

Δυο λόγια για τον ίδιο, από τον ίδιο: Για μένα δεν έχω να πω πολλά πράγματα. Ως πολιτικός μηχανικός ασχολήθηκα με την κατασκευή δημοσίων έργων. Θα έλεγε κάποιος ‘καμία σχέση με την συγγραφή βιβλίων’. Λάθος! Το επάγγελμα αυτό δίνει μια συνεχή ροή εικόνων και ιδεών. Τώρα αν μέσα από αυτές τις εικόνες και ιδέες μπορεί να προκύψει μια συγγραφή βιβλίου ή άρθρου αυτό είναι άλλο πράγμα. Για να προκύψει κάτι τέτοιο πρέπει να υπάρχει το κατάλληλο χωράφι για να βλαστήσουν οι εικόνες και οι ιδέες. Έχω γράψει βιβλία έρευνας, όπως: ‘Ο σατιρικός τύπος στην Ελλάδα’ εκδόσεις ‘συλλογές’ (2007), ‘Η ιστορία του πατρινού καρναβαλιού’, εκδόσεις ‘συλλογές’ (2009), ‘Μπουλιάρικα. Μια συνθηματική γλώσσα των Κραβάρων. Λεξικό’ , εκδόσεις ‘συλλογές’ (2011), ‘Πλέϊκα. Η συνθηματική γλώσσα των κραβαριτών ελληνοραφτάδων. Λεξικό’ έκδοση Πανεπιστημίου Πατρών (2013). Έχω γράψει νουβέλες, όπως: ‘Η γειτονιά’, εκδόσεις ‘Το δόντι’ (2015), ‘Πού έκανα λάθος;’ εκδόσεις ‘Το δόντι’ (2016), ‘Φροσάκι το…άγιο πουτανέλι’, εκδόσεις ‘συλλογές’. Αλλά και θεατρικά έργα, όπως: ‘Αποκριά στην ταβέρνα του κεφαλλονίτη’,το οποίο παίχτηκε στο Δημοτικό Θέατρο Πατρών ‘Απόλλων’ το 2014. Μαζί με τον Άρη Μηλιώνη γράψαμε το ‘Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά κι ο Καραγκιόζης κυνηγός ταλέντων’ το οποίο επίσης παίχτηκε στο Δημοτικό Θέατρο Πατρών ‘Απόλλων’ αλλά και το ‘Οι αρραβώνες’ που θα παιχτεί αρχές του 2020.

Εδώ θα πρέπει να σημειώσω ότι έχω γράψει περισσότερα από εξήντα άρθρα (όλα δημοσιευμένα), ιστορικού, λαογραφικού και φιλοσοφικού περιεχομένου. Επίσης έχω κάνει πολλές ομιλίες. Είμαι μέλος της ‘Εταιρείας Λογοτεχνών Ν. – Δ. Ελλάδος’. Τώρα πως προέκυψε η συγγραφή; Εντελώς τυχαία και συμπτωματικά. Σε μια προσπάθεια να τακτοποιήσω, την πάντα ατακτοποίητη βιβλιοθήκη μου, διαπίστωσα ότι είχα πλέον των 350 σατιρικών εφημερίδων από το 1835. Αυτό ήταν η αιτία να γράψω το βιβλίο ‘Ο σατιρικός τύπος στην Ελλάδα’. Ε, και με κάποια εικόνα, ιδέα, λέξη γράφτηκαν και τα υπόλοιπα. Πώς να ξεχωρίσω αγαπημένα βιβλία και μη; είναι σαν να λέμε ποιο από τα παιδιά μας αγαπάμε περισσότερο, δεδομένου ότι η βιβλιοθήκη μου αριθμεί πλέον των 7.000 τίτλων. Δεν νομίζω ότι κάποια βιβλία με επηρέασαν και με διαμόρφωσαν, σίγουρα όμως, απόλυτα βέβαιο, ότι μου ‘άνοιξαν ορίζοντες’.

Πώς προέκυψε ο τίτλος: Δεν κατάλαβα ούτε εγώ πως προέκυψε ο τίτλος του βιβλίου, σε καμία περίπτωση όμως όταν έκανα την σκέψη δεν σκεφτόμουν την ‘προσοχή του αναγνώστη’. Να λοιπόν πως σκέφτηκα τον τίτλο. Πριν από πολλές δεκαετίες, περισσότερες από πέντε, ήταν μία κυρία που εργαζόταν σε αυτά τα σπίτια που οι ‘νοικοκυραίοι’ τα λένε κακόφημα. Είχε όμορφο, ευγενικό πρόσωπο και είχα ακούσει μια γειτόνισσα να λέει “Αυτή η πουτανίτσα είναι σαν παναγίτσα”. Την κοπέλα αυτή την είχα δει πέντε – έξη φορές στο λεωφορείο, έμενε έξω από την Πάτρα, να πηγαίνει στην Πάτρα. Όταν το λεωφορείο πέρναγε έξω από εκκλησία αναστέναζε και έκανε τον σταυρό της.

Αυτή την εικόνα θυμήθηκα και είπα αυτός θα είναι ο τίτλος: ‘Φροσάκι το…άγιο πουτανέλι’. Επειδή όμως γνώριζα τι κριτικές θα ακολουθούσαν από αυτούς ‘που σταύρωσαν τον Χριστό’ ανέτρεξα στα λεξικά όπου εκτός από την σημασία του άγιος – αγία – άγιο, η λέξη έχει και έννοιες: αγαθός, αγνός, ανυστερόβουλος, καλοσυνάτος κ.α. Δηλαδή ότι έχει και η ηρωίδα του βιβλίου. Άλλωστε πολλές φορές έχουμε ακούσει να λένε για κάποιον “αυτός είναι άγιος άνθρωπος” ή “αυτός θα αγιάσει”.

Αν υπήρξαν άλλοι υποψήφιοι τίτλοι: Σκεφτόμουν ‘Φροσάκι’ ή ‘Το Φροσάκι’, αλλά δεν το αποφάσιζα, κάτι έλειπε.

Δυο λόγια την υπόθεση: Πώς γεννήθηκε η υπόθεση; Μα, από το ίδιο το Φροσάκι. Και επειδή μάλλον σας έμπλεξα, να σας ξεμπλέξω. Το κείμενο του βιβλίου είναι μία ‘συρραφή’ θα έλεγα, εικόνων, που δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Όταν ήμουν στην ηλικία των εφτά-οχτώ χρόνων, στην γειτονιά ζούσε με τους γονείς της, μια κοπέλα δεκαπέντε χρόνια μεγαλύτερη μου, μοναχοκόρη, που με φρόντιζε, με ‘κανάκευε’καλύτερα. Να μου παίρνει παγωτά, να με πηγαίνει βόλτες, να με πηγαίνει καραγκιόζη, ότι ήθελα, ίσως γιατί σε μένα έβλεπε το μικρό της αδελφάκι που δεν είχε.

Ήταν πολύ καλή κοπέλα, αλλά επειδή ο ‘τρόπος’ της ζωής της, ήταν έξω από τα ‘καθώς πρέπει’ της εποχής και τι δεν έλεγαν οι κουτσομπόλες της γειτονιάς. Η οικογένεια της μετοίκισε στον Πειραιά και μετά από πολλά χρόνια μάθαμε ότι αυτοκτόνησε στα τριάντα τρία της, χωρίς να μάθουμε το γιατί. Αυτή η κοπέλα μου έδωσε την ιδέα για το Φροσάκι και βέβαια με όσα γράφω στο βιβλίο η κοπέλα αυτή δεν έχει καμία σχέση. Τα υπόλοιπα είναι ‘εικόνες’ από διάφορα συμβάντα που εγώ τα ενοποίησα και βγήκε το Φροσάκι.

Αν ξεχώρισε κάποιον από τους άλλους διαγωνιζόμενους τίτλους:  Βέβαια,τον τίτλο:’Ο κώλος της Άννας’. Άλλωστε και σαν φράση έχει κάτι το ποιητικό! Όπως έχει και μια μουσικότητα!

Κατά το ‘μην κρίνετε ένα βιβλίο από το εξώφυλλο’, μπορούμε να πούμε και ‘μην κρίνετε ένα βιβλίο από τον τίτλο’: Και βέβαια μπορούμε να πούμε ‘μην κρίνετε ένα βιβλίο από τον τίτλο’. Ο τίτλος μπορεί να είναι το συνολικό συμπέρασμα από το κείμενο του βιβλίου, μπορεί να είναι μία μεταφορική έννοια, μπορεί να βγαίνει από τον χαρακτήρα του κεντρικού ήρωα, όπως με το Φροσάκι, μπορεί να είναι αυτό που έχει στο μυαλό του ο συγγραφέας, μπορεί να είναι οτιδήποτε άλλο. Πρέπει να διαβάζουμε ένα βιβλίο και μετά να κρίνουμε, ή μάλλον όχι, τι να κρίνουμε; απλά να πούμε την γνώμη μας που δεν είναι απαραίτητο να είναι ίδια με του συγγραφέα.

Εγώ στην περίπτωση του βιβλίου μου συνάντησα τρεις περιπτώσεις. Πρώτον: Αυτούς που στράβωναν τα μούτρα τους, κουνούσαν το κεφάλι τους και χωρίς να διαβάσουν το βιβλίο έλεγαν ό,τι βλακεία μπορεί να φανταστεί κανείς. Η μιζέρια στο μεγαλείο της. Δεύτερον: Αυτοί που διάβασαν το βιβλίο, εκφράστηκαν με καλά λόγια για την ιστόρηση, την γλώσσα και διατύπωσαν διάφορες γνώμες με καλή διάθεση πάντα. Κάποιοι από αυτούς είχαν έναν προβληματισμό με τον τίτλο, αλλά όχι τίποτα σοβαρό δεδομένου ότι είχαν διαβάσει το βιβλίο και τρίτον: Αυτοί που διάβασαν το βιβλίο, υπερθεμάτισαν για τον τίτλο και μετά με έκαναν να σκυλοβαριέμαι με τις αναλύσεις τους που έφταναν να είναι κοινωνιολογικές, φιλοσοφικές και μεταφυσικές.