Η Marvel έχει ρολάρει.

Αυτό μπορεί να είναι καλό και κακό ανάλογα πώς το εξετάζεις. Από τη μία δεν βλέπεις πολλά ρίσκα, ειδικά στη δομή των σόλο ταινιών της, είναι λίγο ως πολύ ολόιδιες αν τα βάλεις κάτω και τα σκεφτείς. Από την άλλη, το ρίσκο είναι κάτι σχετικό. Η φόρμουλα της Marvel λειτουργεί σε αυτό το σημείο τόσο καλά, που το στούντιο έχει αρχίσει και περιαματίζεται ανοιχτά με τα είδη, αν όχι με τη δομή των ταινιών της. Ξέρει τι λειτουργεί και τι όχι, ξέρει τι πρέπει να συμβεί και πώς, όμως όλες οι ταινίες της καταφέρνουν και μοιάζουν σχετικά φρέσκες. Πώς;

Να πώς: Ανήκουν όλες τους σε διαφορετικά είδη, και το “Captain America: The Winter Soldier” (letterboxd | imdb) πιο ανοιχτά από οποιαδήποτε άλλη. Έχουμε κλασικό fantasy, έχουμε hi-tech sci-fi, είχαμε old school περιπέτεια τύπου Ιντιάνα Τζόουνς, έρχεται και η space comedy opera (?!) του “Guardians of the Galaxy”, ταινία που από μόνη της η ύπαρξή της είναι επιχείρημα υπέρ του θράσους που έχει αποκτήσει η Marvel ως στούντιο.

Και τώρα, έχουμε το παλιομοδίτικο κατασκοπικό θρίλερ, αλλά με πιο πολλές υπερδυνάμεις.

Ναι, αμέ. Εγκρίνουμε.

Ειδικά στο set-up κομμάτι του φιλμ, πες στο πρώτο μισό ή έστω στα πρώτα 2/3 του, το “Winter Soldier” σχεδόν σε κάνει να ξεχάσει ότι είναι υπερηρωική περιπέτεια. Η πλοκή δεν είναι ποτέ μια απλή ευθεία, οι πάντες είναι ύποπτοι και με διπλά κίνητρα, και σχεδόν κανείς δεν είναι σίγουρο τι θέλει να πετύχει και ποιου τις διαταγές εκτελεί. Ο δε Κάπτεν, βρίσκεται διαρκώς κυνηγημένος. Το πρώτο μισό του φιλμ είναι μια διακεκομμένη καταδίωξη, με τον Καπ και την Black Widow να τρέχουν συνεχώς να ξεφύγουν από… κάτι. Από μια ιδέα. Από μια ασαφή, πανίσχυρη απειλή. Από ένα φάντασμα.

Φάντασμα! Ναι, αυτό είναι. Ο πρώτος, προφανής, εμφανής κακός της ταινίας (και σίγουρα όχι ο μόνος) είναι ένας υπερ-στρατιώτης φάντασμα αγνώστου ταυτότητας. Με το καλημέρα της πρώτης του εμφάνισης, σε πείθει πως είναι σοβαρή απειλή. Η αίσθηση κινδύνου είναι πολύ υψηλή- κάτι τα χτυπήματα που καταφέρνει στην ομάδα του Κάπτεν, κάτι η επιβλητική του μορφή, κάτι ο τρόπος που καδράρονται και κινηματογραφούνται οι σκηνές δράσης του: O Winter Soldier γράφει στην οθόνη σα να ήταν φάντασμα, σα να ήταν ένας μπαμπούλας από αστικούς θρύλους υπερηρώων. Για το μεγαλύτερο μέρος του φιλμ είτε στέκεται ακίνητος επιφέροντας τεράστιες πληγές στους ήρωές μας, είτε εισβάλει στο κάδρο σε αργή κίνηση από κάποια γωνία του background (όπως στην φανταστική σκηνή του τραυματισμού της Black Widow).

Η επιλογή αυτού του χαρακτήρα ως εχθρού για τον Captain-America-ως-σύγχρονο-Χάρι-Πάλμερ βγάζει τέλειο νόημα. Κάθε ψυχροπολεμική ιστορία κατασκόπων θέλει το μπαμπούλα της και ο Winter Soldier είναι εύκολα εκεί ψηλά στη λίστα των εντυπωσιακότερων κακών της Marvel.

(Το ότι αποκτά περισσότερα επίπεδα σημασίας ο χαρακτήρας του στο β’ μισό της ταινίας είναι κάτι που δε θα συζητήσουμε επί της παρούσης. Δυστυχώς είναι πολλά τα κομμάτια του φιλμ που είναι εκτός πεδίου κουβέντας λόγω φόβου για spoiler, αλλά από την άλλη αυτό σημαίνει πως ναι, το φιλμ κρύβει μπόλικες εκπλήξεις στους θεατές και τους κρατά συνεχώς σε μια διαδικασία μαντεψιάς.)

Είναι κρίμα που η τρίτη πράξη του φιλμ παραδίδεται τόσο ολοκληρωτικά στη φόρμουλα της Marvel, ένα πρόβλημα που είχε και το επίσης εξαιρετικό “Iron Man 3”. Ότι δηλαδή η σεκάνς δράσης με την οποία κορυφώνεται το έργο είναι μια ωραιότατη σκηνή δράσης, αλλά για κάποια άλλη ταινία. Όσο αταίριαστο ήταν το κουστουμομακελειό στο τέλος του “Iron Man 3”, άλλο τόσο εκτός τόνου υπόλοιπης ταινίας είναι και το πώς ολοκληρώνεται το “Winter Soldier”. Παρακολουθείς τις υπερηρωικές “Τρεις Μέρες του Κόνδορα” και ξαφνικά κάποιος βάζει το “Avengers”: Δε λέω, είναι τέλειο το “Avengers”, αλλά είναι μια εντελώς άλλη ταινία.

Τι άλλο όμως ξέρει σίγουρα η Marvel πως λειτουργεί; Η δυναμική της ομάδας. Ένα από τα προβλήματα του “Thor” είναι πως ο ήρωας του τίτλου δεν έχει γκρουπάκι για να αλληλεπιδρά μαζί του. Αν εξαιρέσει κανείς τον Iron Man του έτσι κι αλλιώς υπερ-χαρισματικού Ρόμπερ Ντάουνι Τζούνιορ, κανείς άλλος ήρωας της Marvel δε μπορεί να σηκώσει ταινία εντελώς μόνος του. Τα “Thor” είναι βαρετά και ζωντανεύουν μόνο όταν κάτι συμβαίνει στον/με τον Λόκι, ενώ το πρώτο “Captain America” είχε ενδιαφέρον κυρίως όταν βλέπαμε τον Στιβ Ρότζερς ως μέλος μιας ομάδας ειδικών πολεμιστών στον Παγκόσμιο Πόλεμο. (Για “Incredible Hulk” ας μη μιλήσουμε καν.)

Είναι λοιπόν κίνηση ματ η απόφαση των σεναριογράφων του “Winter Soldier”, να στήσουν το φιλμ σα να επρόκειτο για κάποιο υπερ-επεισόδιο του “Mission: Impossible”. Της σειράς, όχι των δύο πρώτων ταινιών, που έχαναν το νόημα της ομαδικής περιπέτειας. Ο Κάπτεν μαζεύει, σταδιακά μέσα από την περιπέτεια αυτή, μια ομάδα ηρώων γύρω του, κάτι σαν Αναπληρωματικούς Avengers. Ο Κρις Έβανς είναι φανταστικός και πάλι, και η οθόνη γεμίζει κάθε φορά που μοιράζεται σκηνές με τον Φιούρι, με την Black Widow, με τον Winter Soldier, με τη Μαρία Χιλ, με τον Φάλκον, με τον Αλεξάντερ Πιρς του Ρόμπερτ Ρέντφορντ. Με όλους. Ο Τζιμ Φελπς θα ενέκρινε.

(Μιας που αναφέραμε τον Ρέντφορντ: Εύκολα μια από τις τοπ-5 ή τοπ-3 κάστινγκ επιλογές που έχει κάνει ποτέ η Marvel. Κρατά έναν ρόλο-κλειδί και βγάζει το μάξιμουμ από αυτόν. Νιώθεις πως αυτό που κάνει, well, το νιώθει. Άσε που έτσι κι αλλιώς, το να βλέπεις ηθοποιό με τη βαρύτητα του Ρέντφορντ μες στο σύμπαν της Marvel είναι ούτως ή άλλως κάτι το μαγικό.)

Επιπλέον, ό,τι χάνει η ταινία χάρη στην προβλεψιμότητα των Marvel γραναζιών (βλέπεις ατάκες να έρχονται, βλέπεις σκηνές δράσης και ένα συγκεκριμένο look που ορκίζεσαι ότι το έχεις δει εκατό ακόμα φορές) το κερδίζει στον τρόπο με τον οποίο εκμεταλλεύεται το σύμπαν στο οποίο είναι τοποθετημένη. Η espionage ιστορία δίνει την αίσθηση πως βλέπεις επιτέλους κάτι διαφορετικό από παραλλαγές του ‘υπεράνθρωποι πλακώνονται μεταξύ τους, κάποιος όντας πιο παρανοϊκός από τους άλλους’. Και σε αυτό βοηθάει η πολιτική τοποθέτηση του πλασίου της ιστορίας. Μην περιμένεις φυσικά να δεις κάποιο μανιφέστο, όμως οι ιδέες είναι σαφείς και είναι αρκετές για να πούν αυτό που πρέπει να ειπωθεί σε μια τέτοια ιστορία: Πως ο μεγάλος αδερφός μας παρακολουθεί με διαθέσεις κάθαρσης, πως ο συγκεντρωτισμός της εξουσίας κάνει πάντα κακό επειδή δεν υπάρχουν “καλά χέρια” και “κακά χέρια”, υπάρχει απλά ο συγκεντρωτισμός.

Χάρη σε αυτή την ισχυρή ταυτότητα του φιλμ, το φανταστικό ensemble, τις πετυχημένες πινελιών κρυφής απειλής, και μιας γενικής αίσθησης αδυσώπητης απειλής που έρχεται από παντού κι από όλους, το “Captain America: The Winter Soldier” καταφέρνει να έχει και την πίτα ολόκληρη, και τον σκύλο χορτάτο: Αφενός είναι εκείνη η Marvel ταινία που -πέραν προφανώς των “Avengers”- βουτάει βαθύτερα από κάθε άλλη στο σύμπαν και τις αναφορές και το continuity των Marvel ταινιών, αντλεί από σχεδόν όσες έχουν προηγηθεί, και σχεδόν τίποτα από το endgame της ιστορίας αυτής δε θα ήταν δυνατόν να συμβεί αν δεν γνωρίζαμε αυτούς τους χαρακτήρες και αυτά τα backstories εδώ και κάμποσα φιλμ για τον καθένα. Ταυτόχρονα όμως είναι κι εκείνη που δίνει την ισχυρότερη αίσθηση αληθινής ταινίας.

Να το πω αλλιώς. Το “Captain America: The Winter Soldier” δεν είναι η μόνη σόλο ταινία της Marvel που μου αρέσει πολύ, αλλά είναι η μόνη σόλο ταινία της Marvel που μπορώ να πω σε κάποιον που δεν γνωρίζει αυτό το φιλμικό σύμπαν, “να, βάλε να δεις μια φανταστική κατασκοπική περιπέτεια”.

Είμαι σίγουρος πως μετά αυτός ο κάποιος θα θέλει να μάθει περισσότερα.

Άλλα τέτοια σχετικά:

• Επιβίωσα έναν μαραθώνιο “Avengers”
• Q&A του Ρόμπερτ Ρέντφορντ
• Πόσο Iron Man μπορούμε να αντέξουμε
• “Thor: The Dark World”
• Πώς το “Avengers” θα αλλάξει το τοπίο του Χολιγουντιάνού μπλοκμπάστερ
• “The Avengers”
• Marvel Phase II reviews: Iron Man 3 | Thor: The Dark World | Captain America: The Winter Soldier