10 ταινίες που νίκησαν τα βιβλία

Βιβλία και ταινίες, ταινίες και βιβλία. Μια σχέση αγάπης, μίσους, πάθους που κρατάει από την αρχή του -φιλμικού –  χρόνου. Σε βάρος των βιβλίων ως επί το πλείστον. Η λογοτεχνία αποτελεί, αποτέλεσε από την πρώτη στιγμή, μια βασική πηγή έμπνευσης για τον κινηματογράφο. Ο οποίος κινηματογράφος εντούτοις εκ των πραγμάτων είναι περισσότερο προσβάσιμος, φτάνει συνήθως σε περισσότερους και απολαμβάνει μεγαλύτερης αποδοχής από το βιβλίο. Δείτε το ως εξής. Αν βγει μια ταινία βασισμένη σε βιβλίο που έχετε διαβάσει και σας αρέσει, κατά πάσα πιθανότητα θα σπεύσετε να τη δείτε. Αν όμως δείτε πρώτα την ταινία, θα «επιστρέψετε» για να διαβάσετε το βιβλίο; Όχι βέβαια. Είναι και το ζήτημα της διάρκειας. Το φιλμ θα χρειαστεί δυο – τρεις ώρες το πολύ. Ενώ οι σελίδες απαιτούν αφοσίωση ημερών (βεβαίως αξίζει τον κόπο: Να διαβάζετε όσο περισσότερο μπορείτε. Οκ. αυτό βγήκε κάπως σαν κοινωνικό μήνυμα, αλλά είναι αλήθεια).

Αυτή η αφοσίωση, συχνά κάνει τους βιβλιόφιλους κάπως ελιτιστές. Δεν έχω κάποια επίσημη έρευνα στα χέρια μου φυσικά , αλλά νομίζω ότι οι περισσότεροι συστηματικοί αναγνώστες  δύσκολα θα πειστούν πως η μεταφορά ενός μυθιστορήματος που αγαπούν στη μεγάλη οθόνη μπορεί να είναι αντάξια ή και καλύτερη του πρωτότυπου. Και βέβαια, κάνουν λάθος. Διαθέτω τα παραδείγματα για να το αποδείξω.  Ή έτσι νομίζω τέλος πάντων

Το καλύτερο και το χειρότερο στην τέχνη, ασφαλώς δεν μπορούν να οριστούν αντικειμενικά. Και επίσης όταν μιλάμε για δυο εντελώς διαφορετικά πράγματα, όπως η κινηματογραφική και η λογοτεχνική γλώσσα, οι συγκρίσεις εκ των πραγμάτων αγγίζουν τα όρια του ανέφικτου ή έστω του απελπιστικά απλοϊκού. Εντάξει, δεν τρέχει και τίποτα, μια απελπιστικά απλοϊκή συζήτηση έχει κι εκείνη το γούστο της.  Προσωπικά πάντως θεωρώ ότι η μυθοπλασία διαθέτει μερικούς κοινούς κώδικες σε όλες της μορφές και άρα μπορεί να συγκριθεί. 

Ακολουθούν μερικές ταινίες που κατά τη γνώμη μου στάθηκαν στο ίδιο ύψος ή και υπερείχαν στα σημεία του αρχικού υλικού.  Χρησιμοποιώ μονάχα περιπτώσεις για τις οποίες έχω προσωπική άποψη. Τον «Νονό» ή την «Οδύσσεια του Κιούμπρικ, τα έχω δει αλλά δεν τα έχω διαβάσει. Ειδάλλως ίσως να βρισκόταν κι εκείνα στην παρακάτω λίστα. 

Gone Girl

(Ακολουθούν spoiler –όχι μεγάλα, αλλά spoiler)

Το βιβλίο της Τζίλιαν Φλιν είναι πολύ καλό. Ένα απατηλό αστυνομικό θρίλερ που εξελίσσεται  – μεταξύ  άλλων  – στην ανατριχιαστική ανατομία του γάμου ως θεσμού στη σημερινή δυτική  κοινωνία. Σε σχέση με την ταινία του Ντέιβιντ Φίντσερ πλεονεκτεί στην κατανόηση της « Έιμι». Στο μυθιστόρημα η φωνή της είναι πιο ξεκάθαρη, τα κίνητρα της πιο κατανοητά, η τρέλα της πιο χειροπιαστή. Το φιλμ όμως καλύπτει το συγκεκριμένο χάντικαπ με ένα πιο οξύ κοινωνικό σχόλιο για τα media και τον κανιβαλισμό τους  καθώς και μια απροσδόκητη αλλά τελικά πολύ έξυπνη επένδυση στο μαύρο χιούμορ και τον σαρκασμό. Το «Gone Girl» στον κινηματογράφο αγγίζει τα όρια της σάτιρας  και κατορθώνει έτσι να αναδείξει τη φαρσική συνθήκη του γάμου των πρωταγωνιστών και ταυτόχρονα κάθε γάμου που απαιτεί την «εξαφάνιση» των εμπλεκομένων προσωπικοτήτων προκειμένου να πετύχει.

Βιβλίο ή ταινία: Ας το λήξουμε ισόπαλο. Παράταση δεν έχει…

Τελευταία έξοδος «Ρίτα Χέιγουορθ»

Θα το έβαζα πρώτο στη λίστα, αλλά κατ΄αρχήν το «Gone Girl» υπήρξε η αφορμή για το συγκεκριμένο θέμα και κατά δεύτερον, η συγκεκριμένη ταινία δεν χρειάζεται κι άλλες πρωτιές. Παραμένει στην κορυφή του imdb που πάει να πει ότι για ένα μεγάλο μέρος του κοινού που χρησιμοποιεί ίντερνετ (δεν ξέρω αν υπάρχει τέτοια δημογραφική κατηγορία) είναι η καλύτερη όλων των εποχών. Στη βιβλιογραφία του Στίβεν Κινγκ αντιθέτως δεν θα έμπαινε ούτε στο τοπ-20. Μη σας πω ούτε στο τοπ-30. Ο Φρανκ Ντάραμποντ πήρε μια μικρή, απλώς ευχάριστη νουβέλα του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα και την μετέτρεψε σε κάτι που μάλλον ούτε ο ίδιος, ούτε ο Κινγκ όταν την έγραφε, περίμενε ότι θα γίνει: Φαινόμενο. Το οποίο με το πέρασμα του χρόνου όχι απλώς δεν εξασθενεί αλλά μεγαλώνει κιόλας.

Βιβλίο ή ταινία: Ξεκάθαρο διπλό.

Trainspotting

Δεν μου αρέσει  πολύ ο Ίρβιν Γουέλς. Βρίσκω κάποια ενδιαφέροντα πράγματα στα βιβλία του που έχουν πέσει στα χέρια μου, ωστόσο σε γενικές γραμμές τον θεωρώ κάπως κουραστικό και επιτηδευμένο.  Αρκετά με την λογοτεχνική κριτική. Διάβασα το «Trainspotting» αφότου είδα το φιλμ (όπως νομίζω οι περισσότεροι). Και το βρήκα σαφώς λιγότερο φρέσκο,  διασκεδαστικό, τριπαριστό.  Το κακό είναι ότι ο Ντάνι Μπόιλ δεν έχει κάνει έκτοτε ταινία εξίσου καλή με τη συγκεκριμένη. Το καλό είναι ότι στο πλαίσιο του συγκεκριμένου θέματος δεν μας νοιάζει.

Βιβλίο ή ταινία: Ταινία. Και δίχως ναρκωτικά.

Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών

Θα προτιμήσω να μην διασπάσω ούτε την κινηματογραφική ούτε την λογοτεχνική τριλογία.  Ας τις δούμε συνολικά. Οι ταινίες του Πίτερ Τζάκσον με μάγεψαν, όπως και εκατομμύρια θεατές. Τα βιβλία, θα το πω κι ας με βρίσετε, τα βαρέθηκα! Παίζει ρόλο προφανώς ότι δεν μου αρέσει το είδος της ηρωικής φαντασίας. Ωστόσο , ομολογώ, πως ο κόσμος που δημιούργησε ο Τόλκιν εκ του μηδενός, παρότι πραγματικά αξιοθαύμαστος ως επίτευγμα, ήταν ταυτόχρονα και εξαντλητικά λεπτομερής.  Ο Τζάκσον ανέδειξε κυρίως την ουσία της περιπέτειας του Φρόντο και των συντρόφων του.  Δίχως περιττές φιοριτούρες.

Βιβλία ή ταινίες: Σόρι, ταινίες. Αλλά το επεσήμανα ήδη, αυτά είναι υποκειμενικά.

Η σιωπή των αμνών

Στη σειρά βιβλίων του Τόμας Χάρις με πρωταγωνιστή αρχικά τον Γουίλ Γκρέιαμ και εν συνεχεία τον Χάνιμπαλ Λέκτερ, μονάχα ο «Κόκκινος Δράκος» μου άρεσε πραγματικά. Ο συγγραφέας είχε το πλεονέκτημα του χώρου και του χρόνου για να αναπτύξει έναν από τους πιο ενδιαφέροντες «κακούς» στην ιστορία της ποπ κουλτούρας . Ο σκηνοθέτης Τζόναθαν Ντέμι είχε τον Άντονι Χόπκινς. Εκεί κάπου τελείωσε το ματς. Ο ανατριχιαστικός Χάνιμπαλ του Χόπκινς δεν χρειάστηκε πολλά. Με ένα ακίνητο βλέμμα και ένα πλατάγιασμα της γλώσσας, ισοπέδωσε το λογοτεχνικό alter ego του και πέρασε την αιωνιότητα. Όχι ως ήρωας βιβλίων. Αλλά ως ήρωας των πιο τρομακτικών και  – παράδοξα σαγηνευτικών –  κινηματογραφικών μας εφιαλτών. 

Βιβλίο ή ταινία: Η ταινία κερδίζει κατά κράτος. Είχε και Τζόντι Φόστερ σε μεγάλες φόρμες.

Τα παιδιά των ανθρώπων

Η Π.Ντ. Τζέιμς είναι μια από τις καλύτερες συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων της εποχής μας.  Η συγκεκριμένη  προσπάθεια να γράψει επιστημονική φαντασία αποδείχθηκε απρόσμενα επιτυχής. Ακόμα περισσότερο επιτυχής ήταν η μεταφορά του βιβλίου στον κινηματογράφο. Αλλά όχι απρόσμενα. Ο Αλφόνσο Κουαρόν δεν έχει υποπέσει ακόμα σε κάποιο λάθος στη σκηνοθετική καριέρα του.  Ωστόσο, αν αναζητά κάποιος την καλύτερη δουλειά του Μεξικανού, ας μη σταθεί στο  Όσκαρ του «Gravity». Και ας δει πως μια δυστοπία γεμάτη πυροβολισμούς, σκόνη και αίμα, μπορεί να ολοκληρωθεί ιδανικά με ένα πλάνο αποστομωτικής ποιητικότητας!

Βιβλίο ή ταινία: Ταινία.

Το Κουρδιστό Πορτοκάλι

Εδώ μιλάμε τώρα για πολύ δύσκολα πράγματα.  Η νουβέλα του Άντονι Μπέρτζες συμπεριελήφθη στη λίστα του περιοδικού TIME με τα 100 καλύτερα μυθιστορήματα της αγγλικής γλώσσας για τον 20ο αιώνα. Πως να αντιπαρατεθείς λοιπόν με αυτό το καταπληκτικό, αστείο πρωτοποριακό, αιχμηρό και ιδιαίτερα ενοχλητικό βιβλίο;  Με την παράνοια του Μάλκομ Μακντάουελ. Με κλασσική μουσική. Με βία εικονογραφημένη σαν μπαλέτο. Με  την απαράμιλλη τέχνη  του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, να πως.

Βιβλίο ή ταινία: «Χ». Και αυτό αποτελεί έπαινο για την ταινία.

Το μωρό της Ρόζμαρι

Δεν τρομάζω εύκολα. Ούτε με ταινίες, ούτε με βιβλία. Το βιβλίο του Άιρα Λέβιν, σε στιγμές μου έκοψε το αίμα. Είναι τρομακτικό, δεν τίθεται θέμα. Και όχι με προφανή τρόπο αλλά με τον υπαινικτικό που όταν αποδοθεί σωστά, τρυπώνει κάτω από το δέρμα σου και κρατάει για ώρες. Δεν θα έλεγα όμως  ότι είναι και σπουδαία λογοτεχνία. Η ταινία του Ρομάν Πολάνσκι είναι σπουδαίος κινηματογράφος. Ανατριχιαστικός, ενοχλητικός, αλληγορικός και φυσικά τρομακτικός.

Βιβλίο ή ταινία: «Χ». Επειδή τρόμαξα και με τα δυο. Και, δεν ξέρω αν σας το είπα, δεν τρομάζω εύκολα.

Blade Runner

Ο Φίλιπ Ντικ δημοσίευσε το 1968 την ιστορία του αστυνόμου Ρικ Ντέκαρντ με τίτλο «Do Androids Dream of Electric Sheep?». Στα ελληνικά κυκλοφορεί ως «Ηλεκτρικό πρόβατο». Όπως κι αν λέγεται αποτελεί τη λογοτεχνική βάση μιας από τις δυο – τρεις πιο επιδραστικές ταινίες όλων των εποχών. Δεν έχει μεγάλη σημασία αν το φιλμ του 1982 του Ρίντλεϊ Σκοτ  είναι καλύτερο ή όχι από τη νουβέλα του εξαιρετικού Αμερικανού συγγραφέα. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι η επίδραση της αισθητικής, της υφής, της ατμόσφαιρα τους «Blade Runner» εκτείνεται από τον κινηματογράφο μέχρι τη μουσική και από τα εικαστικά μέχρι το design ακόμα και τη μόδα. Και διαρκεί μέχρι σήμερα.

Βιβλίο ή ταινία: Tαινία. Υποχρεωτικά.

Ψυχώ

Η επιτομή  της εν λόγω λίστας. Το pulp θρίλερ του  – καλού μα άνισου –  Ρόμπερτ Μπλοχ γράφτηκε το 1959 και θα είχε ξεχαστεί εντελώς αν ο μετρ Άλφρεντ Χίτσκοκ δεν το έπιανε στα χέρια του.  Και δεν έφτιαχνε ένα από τα αριστουργήματα του παγκοσμίου κινηματογράφου με πρώτη ύλη μια ενδιαφέρουσα ιστορία, σαφώς κατώτερη πάντως της δικής του «γραφής».

Βιβλίο ή ταινία: Δεν τίθεται θέμα καν.

Τιμητική αναφορά

High Fidelity: Εξίσου καλό με το βιβλίο με μπόνους ότι δεν φαντάζεσαι τη μουσική, την  ακούς.

Η Λάμψη: Το βιβλίο είναι από τα αγαπημένα μου. Αλλά η ταινία του Κιούμπρικ, ως συνήθως ξεφεύγει από το πρωτότυπο και φτιάχνει ένα εντελώς ξεχωριστό πράγμα. Μου άρεσε λιγότερο, αλλά μου άρεσε. 

Καμία πατρίδα για τους μελοθάνατους: Οι αδελφοί Κοέν πιάνουν στην εντέλεια τον κυνισμό, τον πεσιμισμό και τον  σκοτεινό τόνο του  Κόρμακ ΜακΚάρθυ

Fight Club: Ο Τσακ Πόλανικ (Chuck Palahniuk) είναι τρελός. Δεν χρειάζεται ψυχιατρική γνωμάτευση.  Τα βιβλία του το αποδεικνύουν. Όταν στο μείγμα μπήκε ο Ντέιβιντ Φίντσερ το αποτέλεσμα ήταν, όπως ίσως θα γνωρίζετε, εκρηκτικό!