Ομοφοβία και TV: Ο κλισέ ρόλος του gay στα ελληνικά σίριαλ
- 17 ΜΑΙ 2020
Όπως είναι λογικό, μια κωμωδία που βασίζεται σε χαρακτήρες, ε, συχνά θα βασιστεί και σε στερεότυπα. Συχνά επίσης θα κάνει και καρικατούρες. Ιδίως αν στο γράψιμο γίνεται προχειροδουλειά. Άνθρωποι που έχουν μια δεξαμενή χαρακτηριστικών και με βάση αυτή τη δεξαμενή, σχεδόν μοιρολατρικά -σαν τραγικές φιγούρες- επαναλαμβάνουν τις ίδιες και τις ίδιες πράξεις. Ο ένας είναι τσιγκούνης και κάνει τσιγγουνιές, ο άλλος είναι τσαντίλας και τσαντίζεται, ο τρίτος λαμόγιο και τα παίρνει, ο τέταρτος ‘γυναικάς’ και την πέφτει, ο πέμπτος γκέι και είναι γκέι.
Aς μείνουμε όμως για λίγο σε αυτόν τον τελευταίο. Οι gay χαρακτήρες είναι μερικοί από τους πιο συχνούς χαρακτήρες που θα δεις στην τηλεόραση ή στην επιθεώρηση. Οι ρόλοι του Σταύρου Παραβά είναι που τους έχουν καταστήσει ένα μυθοπλαστικό μοτίβο. Αυτοί οι χαρακτήρες συχνά είναι και εκείνοι που ζουν και κινούνται μέσα σε ένα τρομερά σφιχτό πλαίσιο. Υπάρχουν περιπτώσεις που η ύπαρξή τους είναι τόσο καρτουνίστικα δοσμένη που πολύ πιθανόν αν τους αλλάζαμε μεταξύ τους -ακόμα και ως ονόματα- κανείς δεν θα καταλάβαινε τη διαφορά.
Ο gay χαρακτήρας της ελληνικής κωμικής σειράς
Τα χαρακτηριστικά τους είναι λίγο-πολύ πολύ συγκεκριμένα. Πρώτον, προφανώς είναι “γυναικωτοί” και μικροκαμωμένοι, Ντύνονται όλοι με κολλητά ρούχα, έχουν φράντζες. Φοράνε φτερά ή πούπουλα ή δεν ξέρω εγώ τι άλλο θεωρεί ο σεναριογράφος ως εκκεντρικό και εκτός της νόρμας του άντρα ντύσιμο. Αυτό το ντύσιμο προφανώς δεν δηλώνει τίποτα, δεν έρχεται από καμιά αισθητική τύπου επιλογή. Δεν δηλώνει κάτι. Απλά υπάρχει σαν σημαδούρα του χαρακτήρα. Να μην μπερδευτεί κανείς και σε καμία φάση και ξεχάσει ότι κάνουμε πλάκα. Τα ρούχα αυτά είναι από μόνα τους μέρος της κωμωδίας. Είναι ταυτόχρονα δειλοί, φοβούνται, κουτσομπολεύουν, μιλούν με συγκεκριμένο τρόπο (προφανώς που καμιά σχέση με τα καλιαρντά). Ένας gay δίμετρος τύπος με κοιλιακούς και γωνίες είναι κάτι σπάνιο. Δεν θέλουμε να αναγωνιστούμε τον gay χαρακτήρα. Θέλουμε να γελάσουμε μαζί του. Ακόμα και στην περίπτωση του Αστέρη Νεγρεπόντη, από το ‘Καφέ της Χαράς’ είχαμε ένα πιο ‘ανδροπρεπές’ πρότυπο που όμως αποκαλύφθηκε επειδή ήθελε να βάλει ένα γυναικείο νυχτικό.
Σε πολλές περιπτώσεις οι gay χαρακτήρες κινούνται με ένα και μόνο κριτήριο. Τον σχεδόν ψυχοπαθολογικό τους πόθο για άλλους άντρες. Δεν είναι ότι θέλουν κάποιον άντρα. Είναι ότι τους θέλουν όλους. Χωρίς καμία απολύτως διάκριση. Συχνά μάλιστα, για να βγει το αστείο, επιλέγουν περισσότερο τον πιο παλαιάς κοπής άντρα. Στον οποίο την πέφτουν συνέχεια και ασταμάτητα και πιεστικά. Πάρα πολύ πιεστικά. Ξέρετε περίπου όσο πιεστικά και γελοία την πέφτουν συνήθως οι ετεροφυλόφιλοι άντρες στον κόσμο έξω από την κωμική σειρά. Είναι μάλιστα gay σε τέτοιο βαθμό που όταν δουν γυναικείο σώμα αντιδρούν σαν τον κόμη δράκουλα που του φέραν σκορδαλιά. Δεν αντέχουν στην όψη του. Για κάποιο λόγο το μισούν.
Το πιο βασικό είναι όμως ότι συνήθως, ακόμα περισσότερο από άλλες καρικατούρες, το χαρακτηριστικό του gay χαρακτήρα είναι ένα. Συχνά δεν έχει οποιαδήποτε άλλη συμμετοχή στο έργο. Δεν τον νοιάζει, δεν σκέφτεται και προφανώς δεν στεναχωριέται. Είναι απλό ένα υπερσεξουαλικό ον που βλέπει τα πάντα με ένα φίλτρο σεξουαλικότητας. Συνήθως αποτυχημένης. Γιατί, ξέρετε, αν πετύχαινε κανένα από τα φλερτ του, τότε θα έπρεπε να εκδηλωθεί κάπως η σεξουαλικότητά τους. Και εκεί καραδοκούσε το ΕΣΡ με πρόστιμα. Για τη συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών κωμωδιών ο gay χαρακτήρας είναι ένας χαρακτήρας που βιώνει διαρκείς ερωτικές απορρίψεις και επιθετικές συμπεριφορές από την ετεροκανονικότητα και είναι μόνος του. Αν το απαραίτητο στοιχεία απόκλισης από την κανονικότητα, που φτιάχνει το κωμικό αποτέλεσμα, είναι για κάποιον η τσιγγουνία, εδώ είναι η σεξουαλική επιλογή.
Στην πορεία των χρόνων, βέβαια θα βρούμε και διαφορές. Τα ‘Εγκλήματα’ που είναι μια σειρά 20 ετών αλλά συνεχίζει να μοιάζει 20 χρόνια μπροστά από σήμερα, ο ρόλος του Μιχαλάκη είναι ίσως ο πρώτος ρόλος bisexual άντρα. Κάτι που έμοιαζε και ίσως συνεχίζει να μοιάζει κάτι ακατανόητο και πολύ μπερδευτικό. Στους ‘Απαράδεκτους’ ο ρόλος του Γιάννη έχει διάφορα προβλήματα (εντάξει, μιλάμε για το 1991) αλλά είναι ένας ρόλος σημαντικός. Θα έλεγε κανείς ότι είναι ένα ορόσημο. Πρόκειται για έναν χαρακτήρα του οποίου οι σεξουαλικές επιλογές είναι ένα κομμάτι της ταυτότητάς του. Μεταξύ πολλών άλλων (είναι ευφυής, είναι μίζερος, είναι γκρινιάρης) οι οποίες δεν προκύπτουν μάλιστα από το γεγονός ότι είναι gay.
Στην ‘Πολυκατοικία’ είδαμε ένα ομόφυλο ζευγάρι να είναι σε κανονική σχέση. Με ζήλιες, τσακωμούς, απιστίες, φθορά του χρόνου. Δεν σημαίνει ότι αυτό είναι κάποιου είδους θετικό πρότυπο σε σχέση με το υπερσεξουαλικό που αναφέραμε παραπάνω. Σε καμία περίπτωση δεν υποστηρίζουμε εδώ τη δημιουργία κάποιου ‘ευπρεπούς’ gay χαρακτήρα που κάνει ό,τι κάνει αλλά να μην τον βλέπουμε. Αυτό που τονίζουμε εδώ είναι ότι σε ένα πλήθος αναπαραστάσεων, ε, είδαμε και κάτι διαφορετικό. Βαλμένο κανονικά στη κωμική του λειτουργία.
Θα μας πεις εσύ τι να κάνουμε;
Βλέπω το πόιντ να έρχεται. Μα καλά κωμωδία είναι, πώς να τους παρουσίαζαν; Και πραγματικά δεν θα πει κανείς να φτιάχνονται gay χαρακτήρες που να σώζουν με ηρωικό τρόπο μωρά παιδιά και θα είναι τέλειοι σε όλα. Δεν θα πει επίσης κανείς να κρύβεται αυτή η πτυχή της προσωπικότητάς τους ούτε καν να μένει εκτός κωμωδίας. Το θέμα είναι αυτοί οι χαρακτήρες να είναι και κάτι άλλο. Η κοινωνία μας είναι δυστυχώς πολύ συντηρητική σε τέτοια ζητήματα. Για πολλούς από τους ανθρώπους εκεί έξω, η μόνη επαφή με κάποιον gay χαρακτήρα είναι η αναπαράστασή του μέσα από την τηλεόραση.
Καμιά φορά, όταν έχεις να βγάλεις αμέτρητες ώρες τηλεοπτικού χρόνου και μάλιστα για μια κωμωδία, είναι λογικό να απελπίζεσαι. Είναι λογικό επίσης να στήνεις χαρακτήρες που ευνοούν πάρα πολύ το γράψιμο σου. Το να φτιάχνεις μια εικόνα για τον κόσμο και μετά περιστατικά που επικυρώνουν την στερεοτυπική σου εικόνα γι’αυτά είναι το πιο εύκολο. Είναι σαν τα μακαρόνια με κιμά των σειρών. Το απόλυτο και χορταστικό comfort plot. Καμιά φορά όμως το λιγότερο τεμπέλικο γράψιμο -εκτός από το να κάνει καλύτερες κωμωδίες- ίσως και να φέρει και νέες λιγότερο στενόμυαλες οπτικές του κόσμου. Αλήθεια, ποια ήταν η τελευταία φορά που ξεχωρίσατε καλή ελληνική κωμική σειρά στην τηλεόραση;