Ένα βιβλίο για το υπερφυσικό της ελληνικής επαρχίας ξεπήδησε από το Facebook
Πώς οι 'Παγανιστικές Δοξασίες της Θεσσαλικής Επαρχίας' φέρνουν κάτι εντελώς διαφορετικό στο ράφι της βιβλιοθήκης μας.
- 21 ΑΥΓ 2017
Μέχρι τώρα στο PopCode έχουμε μιλήσει μαζί για πολλά βιβλία. Όμως τα περισσότερα από αυτά αφορούν τις νέες κυκλοφορίες που αφορούν το Βιβλιοφαγικό mashup και όχι ξεχωριστά αναγνώσματα. Αυτά είναι μόλις 5 (‘The Handmaid’s Tale’, ‘Stories of Your Life’, ‘A Wild Swan’, ‘The Long Way to a Small, Angry Planet’, ‘Station Eleven’) και αφορούν όλα αγγλόφωνους συγγραφείς. Ήρθε η στιγμή λοιπόν για να μιλήσουμε και για ένα βιβλίο Έλληνα συγγραφέα και μάλιστα όχι ένα τυχαίο βιβλίο.
Το 2014 εμφανίστηκε στο Facebook μια σελίδα με τίτλο ‘Παγανιστικές δοξασίες στη Θεσσαλική επαρχία’. Η page ανήκει στον Χρυσόστομο Τσαπραΐλη, με καταγωγή από την Καρδίτσα, και φιλοξενεί μικρές ιστορίες όπου το υπερφυσικό μπλέκει με τις παραδόσεις της Θεσσαλίας. Με δεκάδες επιρροές από τη μουσική, τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία να γεμίζουν κάθε διήγημα, η σελίδα αποκτά κοινό που χάνεται στις αφηγήσεις του Τσαπραΐλη για μάγισσες, τρελούς, τελετουργικούς φόνους και παράξενα ζώα.
“Το επόμενο πρωί μας βρήκε στο μύλο του χωριού με τον τρουβά γεμάτο ζυμάρι. Από τα πράγματά μας έλειπε ένα ασημένιο φλουρί, ενώ το Βλάσι θρηνούσε πάνω στα κόκαλα ενός πρωτότοκου αγοριού. Τραβήξαμε για τα πατρογονικά εδάφη, προς το Αετοχώρι, κι έτρεχε το θανατικό μπροστά μας σαν κουρνιαχτός, σκοτεινιάζοντας τον δυτικό ορίζοντα.”
Η έκδοση του βιβλίου από τους Αντίποδες αυτόν τον Ιούλιο σηματοδοτεί την πρώτη έκδοση βιβλίου στην Ελλάδα που αντλεί υλικό από το Facebook, αφού τα ποστ της σελίδας τυπώνονται τώρα στο χαρτί. Το βιβλίο παίρνει την αντίθετη πορεία από ό,τι συνήθως, πηδώντας δηλαδή από ένα νέο ηλεκτρονικό μέσο σε ένα παραδοσιακό. Τούτο το μικρό, γρήγορο ανάγνωσμα όμως δεν είναι απλά ένα εκδοτικό gimmick.
Στο βιβλίο, που φέρει στο εξώφυλλο το έργο του William Holbrook από το 1870 με τίτλο ‘The Witches’ Ride’, περιλαμβάνονται 47 μικροδιηγήματα με έκταση 2 ή 3 σελίδων, χωρισμένα ανά τοποθεσίες της Θεσσαλίας. Τα Βλαχοχώρια, τα Καραγκουνοχώρια, τα Δρακοχώρια και οι Πόλεις του Κάμπου έχουν τις δικές τους ιστορίες, με τις περισσότερες να ξεκινούν με τον ακριβή τοπικό προσδιορισμό του που εκτυλίσσονται τα γεγονότα τους. Το βιβλίο κλείνει με ένα διήγημα 17 σελίδων που ονομάζεται ‘Αργιθέα’, ένα σαφώς μεγαλύτερο και απαιτητικότερο κείμενο από τα σύντομα ποστ της Facebook page του συγγραφέα.
ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ
Η λογοτεχνική στήλη του PopCode
“Από τότε η Φολέρα καλπάζει στα σκοτεινά σοκάκια της Ιτέας, και αλίμονο σε όποιον νεαρό ακούσει το τύμπανο της να πλησιάζει. Γρήγορα πρέπει να βρε καταφύγιο μέσα σ’ ένα φιλόξενο σπίτι, ειδάλλως θα καταλήξει κι αυτός ένα ακόμη δέρμα για το ταμπούρλο της, τα κόκαλα του σπασμένα και πεταμένα στο σοκάκι όπου αχνίζουν τα οστά των πεθαμένων.”
Αγέννητα μωρά που δολοφονούν τους γονείς τους, χωριά που χάνονται σε βάραθρα, φτερωτοί καλόγεροι, τρομερές αρχόντισσες, ήλιοι που καταριούνται παιδιά, η εκδικητική Παναγιά Κουκουβάγια, ο κάτω κόσμος που ζωντανεύει, μαγικές κούπες που χαρίζουν 100 χρόνια ζωής σε όποιον πιει από αυτές, μάγισσες που γεννάνε φίδια, στροφές του δρόμου που αλλάζουν κατεύθυνση. Στις 150 σελίδες του το βιβλίο προλαβαίνει να περάσει μέσα από το μαγικό ρεαλισμό, τον τρόμο, τη φαντασία, τη λαογραφία και να μας γνωρίσει τη Θεσσαλία που κρύβεται μέσα στο συγγραφέα του.
Το βιβλίο έχει πιάσει τον τύπο των παραδόσεων που μεταδίδονται στα χωριά από στόμα σε στόμα και γενιά σε γενιά και, απολύτως λογικά, αρκετοί θα μπερδέψουν τα μικροδιηγήματα για αληθινά (και το σύνολο μάλλον για μια μελέτη λαογραφίας). Στις δημιουργίες του, που πατάνε ακριβώς πάνω στο ύφος των τοπικών δοξασιών αλλά αποτελούν εντελώς πρωτότυπους μύθους βγαλμένους από το μυαλό του συγγραφέα, ο Τσαπραΐλης μας δίνει στιγμές ύπουλου φόβου, τρομακτικών στιγμών που ξεπετάγονται από το πουθενά. Ανθρώπινοι ήρωες, ζώα, ανθρωπόμορφα στοιχεία της φύσης, κεφάλια μωρού που μεγαλώνουν και κρύβουν το φεγγάρι και σκοτώνουν όλο το χωριό, οι ιδέες του συγγραφέα κρύβουν όλη τη γκάμα του αλλόκοτου και οι ιστορίες, παρά τη μικρή τους έκταση, είναι γεμάτες από τέτοιες ιδέες που κάνουν το βιβλίο χορταστικό.
“Τα βράδια που ανεμίζει στο σκοινί η απλωμένη βελέντζα, το θεσσαλικό σπιτικό στέκει αφύσικα σιωπηλό. Ακόμη και τα έπιπλα που τρίζουν με την παραμικρή πνοή αγέρα, κάθονται αμίλητα, ενώ οι φλόγες στο τζάκι σωπαίνουν λες και θυμούνται κάποια ντροπιαστική, ασυγχώρητη πράξη. Προσέχουν οι νοικοκυραίοι μην αφήσουν κανένα σεντόνι παραπεταμένο ή έστω άτσαλα διπλωμένο, γιατί όλοι ξέρουν ότι δεν είναι όλα τα σεντόνια αθώα μήτε χωρίς μάτια.”
Αρκετές όμως από τις ιστορίες του βιβλίου μοιάζουν βαριές, γεμάτες πληροφορία. Ο συγγραφέας δημιουργεί ολοζώντανες εικόνες, για να καθαρίσει το καβαλέτο του και να ξαναπλάσει νέες εικόνες για τον αναγνώστη, 2 και 3 φορές μέσα σε μια τόσο σύντομη ιστορία κι αυτό δεν είναι πάντα σε κέρδος της διήγησης και της εμπειρίας του αναγνώστη. Τα μικροδιηγήματα, όπως για παράδειγμα ‘Η σκάλα των ήλιων’, είναι έτσι από τα καλύτερα του βιβλίου, εκείνα δηλαδή όπου η αφήγηση δε διακλαδίζεται και η ιστορία τους προχωρά χωρίς περισπασμούς από την αρχή μέχρι το τέλος τους. Η απλοποίηση των εκφράσεων και της ιστοριογραμμής για καθεμιά από τις ιστορίες θα ήταν προς όφελος του βιβλίου.
Κάτι σαν αφηγήσεις προφορικές για τα χρόνια τα παλιά τα μαγικά, κάτι σαν παραμύθια που γιαγιάδες λένε για να τρομάξουν τα εγγόνια τους, κάτι σα λαογραφικά αποσπάσματα, και οι 48 ξεχωριστές ιστορίες κρύβουν κάτι μοναδικό. Ο συγγραφέας καταφέρνει μέσα σε λιγότερες από 1,000 λέξεις κάθε φορά να συνδέσει αρκετές φορές τις δοξασίες με τη μυθολογία και τη θρησκεία, αναπόσπαστα κομμάτια της ελληνικής παράδοσης. Η γλώσσα του βιβλίου περιέχει ιδιωματισμούς της Θεσσαλίας που δίνουν ιδιαίτερο χρώμα στα μικροδιηγήματα, χωρίς όμως να στηρίζεται σε αυτούς και να γίνεται έτσι κουραστική.
Και μπορεί συνολικά οι ιστορίες του να ταιριάζουν περισσότερο στο σύντομο και μια-στο-τόσο format του Facebook παρά σα μια συλλογή στο χαρτί με αρχή, μέση και τέλος, αλλά αυτό είναι ένα πείραμα που πολύ χαίρομαι να βλέπω από έναν ελληνικό εκδοτικό.
Για τις εκδόσεις Αντίποδες έχουμε ξαναμιλήσει στο παρελθόν, αλλά αξίζει να πούμε πως ένα βιβλίο μικροδιηγημάτων που προέρχονται από το Facebook, ενός άγνωστου, πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα, δεν είναι κάτι που συναντάμε κάθε μέρα. Οι Αντίποδες συνεχίζουν να σπρώχνουν το φάκελο της ιδιαίτερης, έξω από τα συνηθισμένα, λογοτεχνίας. Και με αυτό εδώ το βιβλίο, το πιο ιδιαίτερο και έξω από τα συνηθισμένα τους μέχρι στιγμής μάλλον, μας ταξιδεύουν στη Θεσσαλική γη που πολλοί από εμάς δε γνωρίσαμε ποτέ.
“Μετά τα μεσάνυχτα άρχισαν όλες οι κουκουβάγιες στο Ζαΐμι να κλαίνε και τα φώτα του χωριού τρεμόπαιξαν. Πήρε να φυσάει ένας αέρας έξω, τόσο σφοδρός που ξεκόλλησαν οι χαλαρές πλάκες από τις στέγες, έπεσαν χάμω κι έσπασαν. Έτυχε εκείνη την ώρα να περνάει μια άμαξα και ο οδηγός καμτσίκωσε με δύναμη τα άλογα, όταν είδε μια μαύρη σιλουέτα, μα παρανοϊκά μπλεγμένα κέρατα ελαφιού, να σκαρφαλώνει από τη μέσα μεριά το φράχτη του νεκροταφείου. Η γιατρός που εφημέρευε κι η φαρμακοποιός έπαψαν να αναρωτιούνται γιατί ο αέρας βρώμισε ξαφνικά, και κλειδώθηκαν στα σπίτια τους μόλις είδαν ένα κλαψοπούλι να κατεβαίνει και να χαιρετά τον χαζο-Μανώλη, αυτόν που είχαν εξετάσει πριν πέντε μέρες, βρίσκοντάς το κρύο και νεκρό.”
***
BONUS
Δείτε τη Facebook page από την οποία ξεκίνησαν όλα.
Διαβάστε τις συνεντεύξεις του συγγραφέα στο Σκρα Punk και στη Lifo.
Διαβάστε το κείμενο του Νίκου Σαραντάκου για το βιβλίο, που ασχολείται και με τις λέξεις που εξηγεί ο συγγραφέας με υποσημειώσεις.
ΚΙ ΑΛΛΕΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΩΝ
