Pink Floyd, outside the Wall

Οι Pink Floyd είναι ίσως οι πρώτοι που επεξεργάστηκαν τη συνείδηση του ροκ, προσεγγίζοντάς τη από τις ρωγμές που οι ίδιοι δημιούργησαν πριν αφουγκραστούν τις δονήσεις που προκάλεσαν με την παγωμένη “σιωπή” τους. Η ακτινοβολία του έργου τους συνοψίζεται στην πρόκληση που οι ίδιοι αποδέχτηκαν, γεμίζοντας τα αυλάκια των βινυλίων τους με συγκλονιστικά μηνύματα και απελευθερώνοντας την αιχμάλωτη πίσω από τον “τοίχο” μαγεία. Από τη μία το δικό τους περιθώριο, οι κανόνες της κακής θέλησης, το χωνευτήρι των ονείρων, τα ζωντανά λείψανα, η απροσπέλαστη παρόρμηση, οι χρηστικοί καταναγκασμοί, η “συνηθισμένη” πραγματικότητα. Και απέναντί τους η άφθαρτη διαίσθηση, η αξιοπρέπεια του πνεύματος, η απομόνωση της ίδιας της αποξένωσης που οδηγεί σε ένα ανώτερο, στρατοσφαιρικό επίπεδο συνείδησης, κλείνοντας μέσα της όλο το σύμπαν.

Ήταν Αύγουστος του 1967, όταν κυκλοφόρησε το διπλό LP “The Piper at the Gates of Dawn”. Επρόκειτο για το δισκογραφικό ντεμπούτο των Pink Floyd (τιμητική αναφορά στους blues μουσικούς από την Τζόρτζια, Pink Anderson και Floyd Council), μιας μπάντας που αρχηγός της ήταν ένας νεαρός συνθέτης ονόματι Syd Barrett. Η ηχογράφηση του δίσκου έγινε στα στούντιο της Abbey Road, τον ίδιο καιρό που οι Beatles δούλευαν πάνω στο Sgt Pepper’s. Οι συνθέσεις του Syd προκάλεσαν αμέσως μεγάλη αίσθηση και κομμάτια όπως το “Astronomy Domine” και το “Interstellar Overdrive” επηρέασαν ολόκληρη την ψυχεδελική σκηνή.

Το αυθεντικό line-up των Pink Floyd. Πίσω, Roger Waters και Syd Barrett, μπροστά, Nick Mason και Rick Wright (1967).

Όμως πολύ σύντομα ο “Piper” επέλεξε να κρύψει τις νότες του στα καλειδοσκοπικά μονοπάτια των πενταγράμμων του LSD και της παράνοιας που ο ίδιος υιοθέτησε ως προσωπικό του καταφύγιο. Όταν άρχισε να πελαγοδρομεί στους κυριευμένους από ναρκωτικά αδιέξοδους διαδρόμους του μυαλού του, ανίκανος να επικοινωνήσει με συμβατικούς τρόπους με τα υπόλοιπα μέλη του συγκροτήματος, ο ντράμερ της μπάντας, Nick Mason, ρώτησε τον David Gilmour αν ήθελε να ενταχθεί στο σχήμα. Έτσι τον Γενάρη του ’68 οι Pink Floyd απέκτησαν πέμπτο μέλος και λίγους μήνες αργότερα έμειναν και πάλι τέσσερις, μετά την οριστική αποχώρηση του Barrett.  

Ο Syd άφησε τις τελευταίες του πινελιές σε μια εξαίρεση μιας εσωτερικής παρακμής που ονειρευόταν την εξέγερση χωρίς ποτέ να ξυπνά, στο “A Saucerful of Secrets”. Λίγα χρόνια αργότερα, όταν πλέον η θλίψη της πνευματικής εξάντλησης θα έχει ολοκληρώσει την πολιορκία της “φευγάτης” του διάστασης, οι υπόλοιποι Pink Floyd θα του αφιερώσουν το “Shine on you crazy diamond”, ένα ποίημα του φωτός που αιμορραγεί νοσταλγία και σεβασμό μπροστά στο ακατανόητο του ακραίου. Η μπάντα, στη μετά Barrett εποχή, συνέχισε με μια σειρά από LPs γεμάτα από τον πικρό εορτασμό της μέθης.

Η τελευταία φορά που οι τέσσερις Pink Floyd βρέθηκαν μαζί σε συναυλία. Από αριστερά, Gilmour, Waters, Mason και Wright (Λονδίνο, 2005)

Μια φαντασιακή δημιουργία ολοκληρωτικής “ανυπακοής” όπου οι αλληλουχίες των συνθέσεων προειδοποιούσαν τον ακροατή για τους επερχόμενους σεισμούς. Τα LPs “A Saucerful of Secrets”, “Ummagumma”, “Atom Heart Mother” και “Meddle”, αρκούν για να αντιληφθεί κανείς τη γονιμοποίηση που συντελέστηκε μέσα στο “οικοδόμημα”, όσο απελευθερωνόταν η ενέργεια των παραισθησιογόνων, βάζοντας φωτιά στην ταυτότητα της ψυχεδέλειας μέσα από παραμορφωμένες φόρμες, αντισυμβατικές εκρήξεις απόκοσμων ήχων και μια αβυσσαλέα ώθηση επίμονης επιθυμίας για αποδέσμευση από κάθε αντιδραστική δυναμική και επιρροή. 

Η ηχητική ακτινοβολία από την πανδαισία εικόνων και φαντασίας στο αμφιθέατρο της Πομπηίας ήταν η πιο ξεκάθαρη απόδειξη υπερβατικής αναζήτησης του πιο ξέφρενου αυτοσχεδιαστικού ρυθμού. Όλες αυτές οι μορφές διεισδυτικής εξερεύνησης και συνεχούς δημιουργικής αναζήτησης υπαρξιστικού διεξόδου, οδήγησαν στην εκπυρσοκρότηση της μουσικής ριζοσπαστικότητας και ιδιοφυΐας του τρομερού δίδυμου Waters / Gilmour. Αν το “The Piper at the Gates of Dawn” ήταν το αριστούργημα του Syd Barrett, τότε το “Dark Side of the Moon” υπήρξε η κορυφαία στιγμή των υπόλοιπων Pink Floyd.

David Gilmour και Roger Waters σε συναυλία των Pink Floyd (Λονδίνο, 2005)

Ο δίσκος θεωρήθηκε σταθμός στο progressive ροκ και μια από τις τελειότερες ηχογραφήσεις που έγιναν ποτέ σε στούντιο. Όμως, πολύ περισσότερο από αυτά, η σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού είναι μια εσωτερική επανάσταση, η αντανάκλαση των ενδόμυχων ρωγμών της πιο υποβλητικής ατμόσφαιρας που στήθηκε ποτέ στο παραπέτασμα μιας μοναδικά ορμητικής και αισθητικής έμπνευσης. Η “φιλοσοφική” περίοδος των Pink Floyd συνεχίστηκε με τα LPs “Wish you were here” και “Animals” και ολοκληρώθηκε με το “The Wall”. Και τα τρία τα διακρίνει η ίδια, γεμάτη ένταση, αναγκαιότητα της πρόκλησης εκρήξεων που στόχο έχουν την ξέφρενη αναζήτηση της διανοητικής επαγρύπνησης.

Η κατανόηση των αισθήσεων, η απόρριψη των ψευδαισθήσεων και η αντεστραμμένη απεικόνιση του χαμένου πεπρωμένου, δεσπόζουν στα πρώτα δυο. Όμως το τρίτο, το “The Wall”, είναι η ίδια η ιδέα της εξέγερσης. Πρόκειται για μια κραυγή, για την όσο πιο βίαιη διατύπωση της επιθυμίας για μια βίαιη απάντηση στην κοινωνική βία. Η εσωτερική “επανάσταση” είναι απόλυτη, η ανυπακοή ολοκληρωτική. Τα εφηβικά τραύματα του Waters και του Barrett δεν εξιδανικεύονται στο πρόσωπο του “Pink”, αντίθετα μεταμορφώνονται σε μια γνήσια τελετουργία εξιλέωσης.

Το εξώφυλλο του διπλού άλμπουμ “The Wall” των Pink Floyd.

Στον “Τοίχο” καταγγέλλονται οι σχέσεις εξουσίας, με όψεις υποταγμένες στην ίδια τους την άρνηση, μέσα σε ένα θεατρικό περιβάλλον που θυμίζει τόπο απόλυτου μηδενισμού και διαθέτει τέτοια δύναμη ώστε να καταργεί τα σύνορα μεταξύ του πρωταγωνιστή και του ακροατή. Ένα παιχνίδι “διεστραμμένων” ρόλων, που ξεπερνάει τελικά τα “όρια” για να παρουσιάσει την αισθητική υπεροχή της επανάστασης και να οδηγήσει στη σύγκρουση χωρίς να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την κάθαρση, αφού πρωταρχικός στόχος είναι η διάλυση της κοινωνικής “στειρότητας”.

Το “The Wall” δεν είναι ακριβώς ένα πολιτικό μανιφέστο, περισσότερο πρόκειται για μια φαντασιακή υπέρβαση που γκρεμίζει την απελπισία, αρνούμενη να παραμείνει μέρος της “παγιωμένης” τελετουργίας. Ο Roger Waters κατάφερε να “βυθίσει” νότες και στίχους στο κέντρο ενός ονείρου που ήταν προορισμένο να εκσφενδονίσει στο σύμπαν το “ελεύθερο ηλεκτρόνιο”, αποκαλύπτοντας την ψυχή, διευρύνοντας την ένταση της εμπειρίας, γκρεμίζοντας και χτίζοντας καινούργιες μυθολογίες. Τα 26 τραγούδια του άλμπουμ είναι ο θρίαμβος της εγκεφαλικής απελευθέρωσης απέναντι στους δρόμους της απόγνωσης και της αποχαύνωσης.

Ο Roger Waters σε συναυλία με το “The Wall” το 2012 στη Βραζιλία.

Σφυρηλατούν τη γοητεία της εσωτερικότητας και σαγηνεύουν με τη μελωδία και το λόγο τους. Αγγίζουν με τρομακτική συνέπεια τα ακραία οράματα της σύνθεσης, παραποιούν τον ρεαλισμό για να τον επιστρέψουν ακόμα πιο αληθινό. Εκφράζουν στον απόλυτο βαθμό την εσωτερική ευαισθησία, γεμάτη παρορμήσεις για την αναζήτηση της κρυφής διάστασης που όμως είναι τόσο κρυστάλλινη όσο και οι εντυπώσεις που αφήνει. 81 λεπτά που σμίγουν με την αρχέγονη δύναμη της μουσικής. Μια συγκλονιστική εσωτερική πάλη που θα ακτινοβολεί όσο θα υπάρχουν διλήμματα, εφιάλτες, διαιρέσεις, ιδεολογίες, φαντασιώσεις, δογματισμοί, διαχωριστικές γραμμές, μα πάνω απ’ όλα η ανάγκη φυγής.

Το “The Wall” είναι διαπεραστικό, σκοτεινό, “βιομηχανικό” ή αιωρούμενο, δεσμευμένο στην αναζήτηση του ιλίγγου και ενός άλλου, δυσεύρετου χωρίς “τοίχους” τοπίου, την ίδια στιγμή που ο Waters είναι “ταξιδιώτης και λιποτάκτης” μαζί, αχαλίνωτα πρωτόγονος, περιπλανώμενος στο πεπρωμένο της αισθητικής, μάγος της έντασης και της θυσίας, μυστικιστής της ανατροπής, τοξικός και ενίοτε ταξικός άγγελος, στρατευμένος σε μια πάλη που ισορροπεί συνεχώς πάνω σε ένα κοσμικό τελετουργικό ενός παράλληλου κόσμου που αποκαλύπτει την ψυχή του σε μια μοναδική αίσθηση χώρου και χρόνου.

Ο David Gilmour σε συναυλία το 2006 στη Γερμανία.

Τα “φορτία” των Waters, Gilmour, Wright και Mason, παραμένουν συνεχώς ηλεκτρισμένα, εκρηκτικά, πολύπλοκα, εμπνευσμένα. Οι Pink Floyd παραβιάζουν μέσα στο “The Wall” τις παραδοσιακές μουσικές φόρμες, ρίχνοντάς τις με ελιτίστικη αναίδεια στο πηγάδι μιας ατίθασης ορμής, επαναπροσδιορίζουν με τον πιο απαιτητικό τρόπο το progressive – και το art – ροκ και μεταμορφώνουν την αισθητική τους σε μια “αφήγηση” που συνδυάζει τη φαντασιακή “λεηλασία” με την εκτελεστική τελειότητα, με μια σπάνια “άρθρωση” και έναν σχεδόν εξτρεμιστικό λυρισμό.

Οι νότες του “Τοίχου” είναι ριζοσπαστικές, αφυπνίζουν και ωθούν σε συνεχείς υπερβάσεις, αγγίζουν την πληρότητα του πάθους μέσα στην παντοδυναμία του ονείρου και συγκρούονται μετωπικά με κάθε εφιαλτική “μεταφορά” που αντιτίθεται στην “ευθύνη” της γνώσης. Η γεμάτη ένταση αντίληψη της μελωδίας κάνει την εμφάνισή της πάντα μέσα από “σπαραχτικές” αρμονίες, αντικατοπτρίζοντας την περιρρέουσα εγκατάλειψη με συνεχόμενους πειραματισμούς που αρνούνται να καθηλωθούν πίσω ή μέσα σε μοτίβα. Μια ατίθαση και μανιασμένη προέκταση ενάντια σε έναν τέτοιο κόσμο.

Η παρουσίαση του “The Wall” από τους Pink Floyd το 1990 στο Βερολίνο.

Το “The Wall” είναι το περίπλοκο έπος μιας αντισυμβατικής δυναμικής, τόσο ως προς την “αρχιτεκτονική” του δομή, όσο και ως προς το τέλειο στήσιμό του, το συλλογισμό του, την κατακερματισμένη ορμητικότητά του, τον αναβρασμό των ηχητικών χειρισμών του. Ο “Pink” λεηλατείται και λεηλατεί μπροστά σε αυτό το “παρανάλωμα”, σε αυτή τη θυσία στη μουσική, είναι ο ίδιος εκείνος που οδηγεί το χορό της φωτιάς. Σαράντα χρόνια μετά την κυκλοφορία του διπλού άλμπουμ (30/11/1979), η παρτιτούρα συνεχίζει να ταράζει, να εκλιπαρεί, να λοιδορεί, να ουρλιάζει, πιο επίκαιρη και ανυπότακτη από ποτέ, με έναν ξέφρενο λόγο, γοερές νότες και μια εσωτερική φόρτιση, όλα μαζί προορισμένα να σφυρηλατήσουν το πεπρωμένο της ίδιας της μουσικής. Ακριβώς όπως γράφει ο Waters στο τελευταίο τραγούδι του δίσκου, “Outside the Wall”:

“All alone, or in two’s,

the ones who really love you

walk up and down outside the wall.

Some hand in hand

and some gathered together in bands.

The bleeding hearts and artists

make their stand”.

* Photo credits: AP Images

* Ακολούθησε τον Legend 88.6 στο Facebook και στο Ιnstagram.

***

Class of ’99: Το αφιέρωμά μας στο θρυλικό σινεμά του 1999 ολοκληρώνεται στο νέο επεισόδιο του POP για τις Δύσκολες Ώρες, με τις 35 ταινίες που διαμόρφωσαν την καλύτερη χρονιά του κινηματογράφου!