Poor Things: 10 πράγματα που κρατάμε από την μεγάλη Οδύσσεια του Γιώργου Λάνθιμου

Φέτος ήταν από τις σπάνιες εκείνες χρονιές που αυτός ο διαχωρισμός δεν είχε και πολύ νόημα. Για μέρες, οι πάντες προέβλεπαν επικράτηση του Poor Things. Και για μέρες, σχεδόν άπαντες το συμπεριλάμβαναν στα καλύτερά τους στο φεστιβάλ. Τι είναι αυτό που έκανε αυτή τη συγκεκριμένη ταινία, να συναντήσει τόσο θετική υποδοχή;

Όλες οι ταινίες του Λάνθιμου θετικές κριτικές μάζευαν πάντα –και βραβεία– αλλά κι όταν παίχτηκε το Favourite στη Βενετία εκεί ήμουν, τέτοιο πράγματα δεν γινόταν.

Εδώ μιλάμε για level up λοιπόν, αλλά πού ακριβώς εντοπίζεται αυτό;

Το Poor Things είναι κατά μία έννοια μια ιστορία ενηλικίωσης αλλά και χειραφέτησης, μια φρανκενσταϊνική Οδύσσεια που ακολουθεί μια γυναίκα (Bella Baxter της Emma Stone) η οποία έχοντας στην ουσία μόλις (ανα)γεννηθεί, μαθαίνει τον κόσμο από την αρχή.

Ή θέλει τουλάχιστον, μιας και στην αρχή παραμένει κλεισμένη μέσα στην έπαυλη του ιδιοφυούς επιστήμονα που ευθύνεται για την α λα Φρανκενστάιν αναγέννησή της (Willem Dafoe με μπόλικο τερατώδες μακιγιάζ), μακριά από τον κόσμο. Αλλά καθώς αρχίζει να γνωρίζει ανθρώπους και τόπους, ο κόσμος της ανοίγει. Γίνεται πιο μεγάλος, πιο πολύπλοκος, πιο εντυπωσιακός, πιο τρομακτικός, όλα μαζί. Το ίδιο μπορεί να πει κανείς και για τον Λάνθιμο, που ενορχηστρώνει αυτό το ταξίδι που μας πάει σε μια σειρά από εντυπωσιακές στάσεις.

Τι μπορούμε λοιπόν να πούμε για την ταινία χωρίς να χαλάσει η εμπειρία της θέασης; Αυτά είναι 10 spoiler-free πράγματα που μπορούμε να μοιραστούμε μαζί σας έχοντας δει το Poor Things.

1. Είναι από εκείνες τις ταινίες που κρέμονται ολόκληρες πάνω στην πρωταγωνίστριά τους, κι αυτό παρά το γεγονός πως όπως θα πούμε και παρακάτω, το Poor Things είναι όχι μόνο τεχνικά εντυπωσιακό, αλλά και με ένα φανταστικό ensemble ηθοποιών. Τότε γιατί κρέμονται όλα από μια ερμηνεία;

Ο Λάνθιμος όταν κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι δήλωσε στην ομιλία του πως η ταινία είναι «της Emma Stone, μπροστά από την κάμερα κι από πίσω» και πως «η ταινία είναι δική της». Πράγματι, οι δυο τους συζητούσαν ήδη από τα γυρίσματα του Favourite το ενδεχόμενο αυτής της συνεργασίας, καθώς το σενάριο τότε γραφόταν κι η Stone ήθελε να είναι εκεί από τα θεμέλια κιόλας. Μπήκε στο Poor Things ως παραγωγός και βοήθησε να σχηματιστεί ο κόσμος του φιλμ (και άρα της Bella).

Λέει ο Λάνθιμος πως «αυτό νομίζω βοήθησε με την ερμηνεία της καθώς κρατούσε αυτές τις ιδέες στο μυαλό της για πολύ καιρό, κι όταν έφτασε η στιγμή, είχε ζήσει με αυτό τον χαρακτήρα ήδη για κάποιο διάστημα, έστω κι αν όχι με έναν απαραίτητα συνειδητό τρόπο». Στην ταινία, η Stone παίζει μια Bella που στις πρώτες στιγμές δεν ξέρει καλά-καλά να περπατήσει, να χορέψει, να κινηθεί, να εκφραστεί. Κι όσο η ταινία προχωρά, η Bella γνωρίζει τον κόσμο, το σώμα, της επιθυμίες της. Ανακαλύπτει τη σεξουαλικότητα και το σεξ. Μαθαίνει να διακρίνει συμπεριφορές, να καταλαβαίνει τι θέλει κάθε άνθρωπος από εκείνη. Ανακαλύπτει τις ιδεολογίες, την ελπίδα, την απογοήτευση.

Μέσα από όλη αυτή την προσωπική διαδρομή (που συνοδεύεται από μια κυριολεκτική διαδρομή στον έξω κόσμο, από μια πόλη στην άλλη), η Stone είναι μονίμως καθηλωτική και ενθουσιώδης ως ερμηνεύτρια. Μαζί με εκείνη, ανακαλύπτουμε τον κόσμο της όλοι μαζί – κι είναι κάτι το μαγικό.

2. Είναι νωρίς στην καριέρα της Stone να μιλάμε για ένα δεύτερο Όσκαρ; Όχι, γιατί τα πάντα μοιάζουν περίεργα μέχρι να συμβούν. Το πρώτο της Όσκαρ η Stone το πήρε περπατώντας στο κόκκινο χαλί της Βενετίας για την πρεμιέρα του La La Land, αλλά φέτος δε μπορούσε να είναι εκεί, λόγω της απεργίας των ηθοποιών.

Δεν πειράζει, γιατί είναι από τις ερμηνείες που δεν χρειάζονται και πολλά άλλα τριγύρω πράγματα για να πάνε για το Όσκαρ. Δεν είναι Όσκαρ «αφήγησης» (κάτι δηλαδή που συνδέεται με κάποια προσωπική ιστορία ή κατόρθωμα ή landmark), αλλά από εκείνα τα «διάολε, κοίτα τι έκανε, πώς θα ψηφίσω κάτι άλλο;». Η κατηγορία Α’ Γυναικείου είναι πολύ πηγμένη φέτος όμως αν έπρεπε να διαλέξουμε ένα φαβορί αυτή τη στιγμή, θα ήταν η Stone.

Ramy Youssef and Emma Stone in POOR THINGS. Photo by Yorgos Lanthimos. Courtesy of Searchlight Pictures. © 2023 20th Century Studios All Rights Reserved.

3. Η ταινία θα κάνει τους πιο συντηρητικούς θεατές να ψάχνονται. Μέρος της ωρίμανσης της Bella είναι η αναγνώριση των επιθυμιών της και η γνωριμία με το σώμα της. Έτσι το φιλμ διαθέτει μια σειρά από γραφικότατες σκηνές σεξ, ερχόμενο μάλιστα σε μια στιγμή ακραίου συντηρητισμού όσο αφορά την απεικόνιση του σεξ στο σινεμά.

«Ήταν σημαντικό να μην κάνω ένα σεμνότυφο φιλμ», λέει ο Λάνθιμος, «γιατί αυτό θα πρόδιδε τον κεντρικό χαρακτήρα. Η Emma έπρεπε να μην έχει ντροπή για το σώμα της, εφόσον η ηρωίδα δεν έχει ντροπή. Κι η Emma το κατάλαβε αυτό αμέσως». Οι σκηνές γυρίστηκαν φυσικά παρουσία intimacy coordinator, την Elle McAlpine, στην οποία ο Λάνθιμος έδωσε μεγάλο credit μιλώντας στη Βενετία. «Στην αρχή το συγκεκριμένο επάγγελμα μπορεί να έμοιαζε απειλητικό για κάποιους σκηνοθέτες, αλλά αν δουλέψεις με το σωστό άτομο είναι κάτι σπουδαίο, και συνειδητοποιείς ότι βασικά τους χρειάζεται. Έκανε τα πάντα πιο εύκολα για τους πάντες, τόσο πριν όσο και μετά τις πρόβες».

4. Ας πούμε λίγα λόγια και για το υπόλοιπο καστ όμως. Ο Mark Ruffalo δίνει ίσως την πιο αστεία ερμηνεία της καριέρας του στο ρόλο ενός δικηγόρου που σαγηνεύει τη Bella η οποία είναι διατεθειμένη να φύγει μαζί του για να γνωρίσει τον κόσμο. Και το κορμί του. Είναι ένα γλίτσας, όμως κι η γνωριμία με ένα τέτοιο είδος ανθρώπους είναι απολύτως απαραίτητη για να καταλάβεις εις βάθος τον κόσμο γύρω σου, κι έτσι ο Duncan παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδρομή της Bella. Περιμένουμε να τον δούμε υποψήφιο για Όσκαρ Β’ Ανδρικού.

Και καθόλου δε μας εκπλήξει αν μαζί του προταθεί κι ο Willem Dafoe – τα κάνουν καμιά φορά αυτά τα doubles τα Όσκαρ, ειδικά αν μιλάμε για ταινίες που έχουν πάρει φωτιά και δε σβήνουν, όπως περιμένουν να συμβεί και με το Poor Things. Ο Dafoe παίζει τον επιστήμονα πίσω από αυτή τη Νεαρή Φρανκενστάιν, παραμορφωμένος κι ο ίδιος πίσω από εντυπωσιακό μακιγιάζ, αλλά και διαρκώς κουβαλώντας πάνω του ένα βάρος, μια επίμονη ενοχή. Σε συνδυασμό με την σιγουριά του και την επιμονή του για τα όσα δοκιμάζει, κάνει για έναν πολύ ενδιαφέροντα β’ ρόλο στην ταινία.

5. Όλοι οι άντρες χαρακτήρες της ταινίας έχουν κάτι το συναρπαστικό, και τίποτα το απλοϊκό. Εκτός από τους προαναφερθέντες, σημαντικούς ρόλους έχουν ο Ramy Youssef που παίζει ό,τι πιο κοντινό έχει η ταινία σε Καλό Παιδί (που κι αυτός όμως έχει τάσεις εκμετάλλευσης) κι ο Jerrod Carmichael που παίζει μια κομβικής σημασίας φιγούρα στην ιδεολογική και ηθική εξέλιξη της Bella.

Όλοι αυτοί οι άντρες θέλουν κάτι από τη Bella, και το θέλουν με διαφορετική ένταση, και με διαφορετικούς τρόπους. Κανείς δεν είναι φρικτό τέρας, κανείς δεν είναι άγγελος. «Είστε τέρατα!», φωνάζει η Bella σε ένα σημαντικό σημείο του φιλμ – κι είμαστε μαζί της. Ίσως μέσα στον καθένα από αυτούς να βρίσκουμε μάλιστα κάποια ψήγματα των εαυτών μας – ένστικτα ή ενοχές ή ακόμα και το πώς είμαστε καλωδιωμένοι να σκεφτόμαστε από αυτή την κοινωνία. Κι η αντιμετώπισή όλων τους, είναι αναγκαία για να κατανοήσει η Bella –και τελικά όλοι μας– τον κόσμο, αλλά και το πώς να κινείται σε αυτόν αναγνωρίζοντας τι είναι αυτό που έχει ανά πάσα στιγμή απέναντί της.

Για να το πούμε κι αλλιώς: Παρόλο που η ταινία εστιάζει και ανήκει απόλυτα στην κεντρική της ηρωίδα, η ύπαρξη αυτών των φροντισμένων ανδρών χαρακτήρων στο περιθώριο της διαδρομής και του κόσμου της, δίνει στο φιλμ κάτι το ακόμα πιο μεστό και πολυδιάστατο στην οπτική του. Αυτή δεν είναι μια απλή αφήγηση ενδυνάμωσης – παρόλο που σαφέστατα είναι και αυτό.

6. Εδώ να τονίσουμε φυσικά πως πέρα από όλα τα παραπάνω, μια αληθινά πολύ αστεία ταινία. Το χιούμορ του Λάνθιμου που πάντα υπήρχε στο έργο του, εδώ βρίσκει έναν πιο ανοιχτό καμβά καθώς και πιο φυσικές συνθήκες . Η εκμάθηση των κοινωνικών συμπεριφορών από τη Bella φέρνει πολλά χιουμοριστικά στιγμιότυπα, ο Ruffalo δίνει κι εκείνος πόνο, ενώ με τον ένα τρόπο ή τον άλλο δεν υπάρχει τοποθεσία ή κομμάτι της δράσης που να μην εμπλουτίζεται χιουμοριστικά.

Σε συνδυασμό με την όλη αφηγηματική απελευθέρωση, κάνει το φιλμ ένα πραγματικά απρόσμενο feelgood θέαμα. Σίγουρα όχι με συμβατικό τρόπο, αλλά αυτό το συναίσθημα είναι εκεί: Για μέρες μετά την πρεμιέρα, κόσμος αναφερόταν στην ταινία χαμογελώντας ή κουνώντας χέρια έντονα σα να μιλάει για την πιο ζωντανή εμπειρία όλου αυτού του διαστήματος.

7. Στιλιστικά το φιλμ παίρνει κάποια στοιχεία από το Favourite και τα απλώνει σε έναν πολύ μεγαλύτερο, εντυπωσιακά τεχνητό και κατασκευασμένο κόσμο.

«Με ενδιαφέρει η αισθητική που υπηρετεί τον τρόπο που θέλω να λέω ιστορίες, και το πώς την σπρώχνω περισσότερο με κάθε ταινία», λέει ο Λάνθιμος. «Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα να πηγαίνω σε ακραία μέρη, αν και σε αυτή την περίπτωση αυτό μοιάζει πως συνέβη», παραδέχεται.

Έχουμε λοιπόν τα fish eye lenses και τις απότομες γωνίες λήψεις που συναντήσαμε στο Favourite (πάλι σε διεύθυνση φωτογραφίας του Robbie Ryan), αλλά αυτή τη φορά είναι το βλέμμα μας σε έναν πολύ μεγαλύτερο, ορθάνοιχτο κόσμο. Το αποτέλεσμα είναι μια διαρκής αποσύνδεση λογικής και συναισθήματος, παρακολουθώντας μια ιστορία μέσα από ένα βλέμμα που διαρκώς μοιάζει να θέλει να ανοίξει περισσότερο. Είναι απογειωτικό.

8. Ο Robbie Ryan θα βρεθεί σίγουρα υποψήφιος για Όσκαρ Φωτογραφίας ενώ γενικότερα το Poor Things φαίνεται πως θα αποτελέσει πολύ δυνατό παίχτη σε όλα τα τεχνικά βραβεία, αποτελώντας έτσι το πιο αναπάντεχο φιλμ να βρεθεί ανάμεσα στο απόλυτο μοίρασμα των τεχνικών βραβείων σε Οπενχάιμερ και Barbie, όπως φαινόταν ως πρόσφατα. Θα προταθεί για μοντάζ, για μουσική, για σκηνογραφία, για μακιγιάζ. Είναι φαβορί για τα κουστούμια της Holly Waddington. Πολύ πιθανό να βρεθεί μέχρι και στην πεντάδα των εφέ! Poor Things: Ένα σαρωτικό τανκ των 10+ υποψηφιοτήτων; Ποιος να μας το έλεγε.

9. Μιας που πιάσαμε τα τεχνικά, αξίζει να δείτε το ρεπορτάζ του Sight & Sound από τα γυρίσματα της ταινίας, όπου αναλύουν τα διάφορα σκηνικά και το πώς κατασκευάστηκαν. Η ταινία πάει για μια βικτωριανή steampunk αισθητική αλλά στο πολύ πιο ονειρικό της. Έτσι, έχουμε πάντοτε παράλογα κτίρια, τραβηγμένα στα στιλιστικά άκρα με φοβερές λεπτομέρειες, περικυκλωμένα από ένα πολύχρωμα τεχνητό background. Έτσι ο κόσμος αυτός στον οποίο ταξιδεύει η Bella αποκτά τη χροιά ενός παραμυθιού που σχεδόν μεταβάλλεται μπροστά στα μάτια μας (της).

Σύμφωνα με το Sight & Sound, τον Νοέμβριο του ‘21 το 80% όλων των τεχνικών στην Ουγγαρία απασχολούνταν από το Poor Things, το οποίο καταλάμβανε και τα δύο μεγαλύτερα soundstages της χώρας. Η σκηνογράφος Shona Heath λέει πως «είχαμε πολλές τρελές ιδέες που δεν πίστευα ποτέ πως θα γίνονταν αλήθεια. Πίστευα πως θα χάναμε πολλά από πιο λογικές φωνές ή από λεφτά – αλλά στην πραγματικότητα, λίγο πολύ τα πάντα πραγματοποιήθηκαν. Κάθε φορά που περπατάω στο σετ, το πρώτο πράγμα που κάνω είναι να γελάω, γιατί δεν μπορούσα να πιστέψω ότι καταφέραμε κάποια από αυτά τα πράγματα».

10. Κι ο Λάνθιμος; Μοιάζει πιο απελευθερωμένος και μεγαλόπνοος από ποτέ. Για το Favourite είχε ήδη προταθεί για Όσκαρ Σκηνοθεσίας και τώρα, έχοντας επιτέλους κατακτήσει το μεγάλο βραβείο ενός εκ των δύο μεγαλύτερων φεστιβάλ του κόσμου (ύστερα από βραβεύσεις σε όλες τις ταινίες του από τον Κυνόδοντα κι έπειτα), αναμένεται πως θα επαναλάβει την οσκαρική του υποψηφιότητα.

Ο Nolan και το Οπενχάιμερ παραμένει το φαβορί τη στιγμή που μιλάμε, αλλά μέχρι τότε ο δρόμος είναι μακρύς. Εξάλλου, το να προταθείς για Όσκαρ Σκηνοθεσίας με δύο συνεχείς ταινίες δεν είναι και λίγο πράγμα. Θα γράφαμε τώρα κάτι του στυλ «το μέλλον είναι σίγουρα δικό του» αλλά ξέρετε τι; Ας αφήσουμε για λίγο και τα βραβεία κια όλα αυτά. Το Poor Things, αυτή τη στιγμή, είναι πολύ απλά το ένδοξο παρόν.

Suzy Bemba in POOR THINGS. Photo by Yorgos Lanthimos. Courtesy of Searchlight Pictures. © 2023 20th Century Studios All Rights Reserved.

*Το Poor Things θα κυκλοφορήσει στις αίθουσες στις 4 Ιανουαρίου από την Feelgood Entertainment. Η ταινία προβλήθηκε σε παγκόσμια πρεμιέρα στο 80ό φεστιβάλ Βενετίας.