Πού μας ήρθε και απεικονίζουμε τα φαντάσματα με λευκά σεντόνια

Ένας από τους χειρότερους εφιάλτες που έχω δει στη ζωή μου είναι ο εξής: είμαι ξαπλωμένος στο παιδικό μου κρεβάτι. Μέσα στο ψευδο-ξύπνημά μου, γυρνάω προς το παράθυρο. Το παράθυρο αυτό ήταν εσωτερικός κανόνας του σπιτιού ότι πρέπει τη νύχτα να είναι κλειστό και με κλειστό παντζούρια. Βλέπετε, στο πίσω μέρος ήταν ο κήπος και σκοτεινιές. Και μόνο που το είδα ανοιχτό μέσα στον ύπνο μου ήταν κάτι αρκετά ανησυχητικό.

Μετά την πρώτη ανησυχία, έρχεται ο τρόμος. Στη μέση του παραθύρου ήταν ένα φάντασμα. Και πώς απεικονιζόταν αυτό; Ως ένα ον κάτω από ένα σεντόνι και με ματια να είναι δύο λεκέδες από αίμα. Μετά ξύπνησα. Πολύ πιο μετά γράφω αυτό το κείμενο. Έχουνε περάσει 25 χρόνια και ακόμα το θυμαμαι.

Γιατί το αναφέρω όμως αυτό; Για έναν κοντά 30άρη του 2019 το να βλέπει ένα κινούμενο σεντόνι με δύο μάτια είναι κάτι κωμικό. Αυτός ήταν όμως ο τρόπος που το παιδικό μου μυαλό επέλεξε να απεικονίσει το φάντασμα. Και η απορία που γεννιέται είναι απλή: Γιατί η πιο κλισέ, η πιο πρωτοτυπική απεικόνιση ενός φαντάσματος να είναι αυτή με το σεντόνι;

Αρχικά, δεν είναι ιδέα μας. Πράγματι, ο πιο εύκολος τρόπος να ντυθεί κανείς κάτι τρομακτικό είτε για να κάνει μια φάρσα είτε για το Halloween είτε γιατί έτσι τη βρίσκει ρε παιδί μου, είναι να πάρει ενάν σεντόνι να κόψει δύο μικρά κομμάτια του με το ψαλίδι ως μάτια και να κουκουλωθεί με αυτό. Δεν χρειάζεται τίποτα άλλο. Είναι ντυμένος bedsheet ghost, όπως είναι ο όρος στα αγγλικά. Αυτή η απεικόνιση είναι παλία. Δεν υπήρχε όμως από πάντα.

Αν πιάσεις κλασικά έργα ήδη από τον Μεσαίωνα θα δεις ότι θεατρικά τα φαντάσματα απεικονίζονταν συνήθως φορώντας στρατιωτική πανοπλία. Πάρτε για παράδειγμα την εμφάνιση του πατέρα του Hamlet. Με τον πέρασμα των χρόνων  η εμφάνιση ανθρώπων ντυμένων με πανοπλία έπαιρνε και μια υφή αναχρονισμού που έδινε και στο φάντασμα έναν ενδυματολογικό τρόπο να ξεχωρίζει από τους ζώντες που φορούσαν τα σύγχρονα ρούχα της εποχής.

ΑP Photos

 Το πρόβλημα είναι όμως ότι με το πέρασμα των χρόνων η πανοπλία έγινε κάτι τόσο μακριά από την πραγματικότητα του 19ου αιώνα, ώστε η εμφάνιση κάποιου ηθοποιού φορώντας πανοπλία έφερνε περισσότερο κωμικά αποτελέσματα. Σκεφτείτε μάλιστα και το γεγονός ότι μια πανοπλία έκανε τρομερό θόρυβο, πράγμα που επισκίαζε την ατμόσφαιρα που ήθελαν να δημιουργήσουν οι θεατρικοί δημιουργοί.

Το γεγονός αυτό έφερε την ανάγκη να αλλάξει η σύμβαση. Αν υπάρχει ένας εφιάλτης για έναν δημιουργό δράματος, είναι να αρχίσουν τα γέλια σε σημείο που εκείνος δεν τα είχε προγραμματίσει. Έτσι, ήδη από το τις αρχές του αιώνα αρχίζουν να μετασχηματίζονται οι απεικονίσεις των φαντασμάτων έχοντας πάντως τον ίδιο σκοπό: να φαίνεται ξεκάθαρα ότι ο χαρακτήρας που βρίσκεται στη σκηνή ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους ως φάντασμα.

Αυτή τη φορά όμως δεν υπήρχαν θορυβώδεις πανοπλίες. Στις θεατρικές σκηνές, άρχισαν να εμφανίζονται  ηθοποιοί τυλιγμένοι με ένα λευκό ύφασμα, μια επιλογή προφανώς επηρεασμένη από τα λευκά σάβανα τα οποία τοποθετούνταν κατά τα ταφικά έθιμα.

Σιγά-σιγά αυτή η σύμβαση δυναμώνει όλο και περισσότερο, ώστε θεατρικοί δημιουργοί να έχουν την ευχέρεια, για να απεικονίσουν ένα φάντασμα, απλά να αφήνουν ένα λευκό πέπλο στη σκηνή, χωρίς να βρίσκεται άνθρωπος κάτω από αυτό. Έτσι, το bedsheet φάντασμα έγινε ο πιο συχνός τρόπος απεικόνισης του φαντάσματος στην ποπ κουλτούρα. Και κάπως έτσι έφτασε από τις θεατρικές παραστάσεις του 19ου αιώνα στο όνειρο του εξάχρονου εαυτού μου.

Η αλήθεια βέβαια είναι ότι, όπως λέγαμε και πριν για την απεικόνιση των φαντασμάτων με πανοπλία, το λευκό πέπλο, ε, χωρίς να θέλω να πληγώσω τα συναισθήματα κάποιου φαντάσματος που πιθανόν κυκλοφορεί έτσι, δεν τρομάζουν πια τον άνθρωπο του 21ου αιώνα. Επειδή είναι τόσο χιλιοφορεμένη σύμβαση, βγήκε από αυτό που τη γέννησε και έγινε κάτι περισσότερο κωμικό. Παρόλα αυτά συνεχίζει να είναι ο πρώτος τρόπος που θα σου έρθει στο μυαλό, αν σου ζητήσουν να ζωγραφίσεις ένα φάντασμα.

Εδώ που τα λέμε πάντως θα διάβαζα με μεγάλη ευχαρίστηση την ιστορία ενός bedtime sheet που κυκλοφορεί στους σκοτεινούς δρόμους μιας μητρόπολης του 2019 και προσπαθεί αποτυχημένα να τρομάξει ανθρώπους οι οποίοι απλά βάζουν τα γέλια βλέποντάς το. Ίσως και να έχει γίνει. Ποιος ξέρει;

***

Class of ’99: Το αφιέρωμά μας στο θρυλικό σινεμά του 1999 ολοκληρώνεται στο νέο επεισόδιο του POP για τις Δύσκολες Ώρες, με τις 35 ταινίες που διαμόρφωσαν την καλύτερη χρονιά του κινηματογράφου!

ΚΙ ΑΛΛΗ ΠΟΠ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ:

Γιατί επιμένουμε να φρικάρουμε βλέποντας ταινίες τρόμου

Με ποιo θρίλερ έχεις τρομάξει περισσότερο;